Suriye iç savaşı sonrasında ortaya çıkan mülteci krizi başta olmak üzere, savaşlardan, insan hakları ihlallerinden kaçan milyonlarca insanın ülke değiştirmeye çalışmasından kaynaklı sorunlar, küresel ölçekte çözülmeyi bekleyen temel gündem maddelerindendir. Türkiye ise coğrafi konumundan kaynaklanan nedenlerden dolayı başta Suriyeli sığınmacılar olmak üzere, çeşitli ülkelerden gelen sığınmacıların hem geçiş güzergahı hem de hedef ülkesi konumunda bulunmaktadır.

Türkiye’de bulunan sığınmacıların sorunlarının tespit edilmesi, konuya dair hukuki altyapıdaki eksikliklerin ortaya konulması ve sığınmacıların topluma uyumunun sağlanmasında karşılaşılan problemlerin belirlenmesi önem ve aciliyet arz etmektedir. Bu amaçla mültecilerin/sığınmacıların hukuki statüsü, mültecilerin barınma şartları, mülteci kamplarının durumu ve imkânları, mültecilerin topluma uyumu hususunda karşılaşılan karşılıklı sosyal ve kültürel problemler, mültecilerin çalışma hakkı kapsamında işgücüne katılımı ve toplumsal güvenlik alanlarında çalışma yapılması gerekmektedir.

Sığınmacıların başka ülkelere geçişleri sırasında karşılaşılan problemler, uluslararası toplumun ve AB ülkelerinin konuya sınırlı katkısı sorunu gibi konular çerçevesinde Suriyelilerin ülkemizde çalışma, oturma ve sağlık sigortası izinlerine dair problemler ve başta Avrupa Birliği üyesi ülke uygulamaları olmak üzere, mülteci haklarına ve Cenevre sözleşmesine aykırı uygulamalar araştırılmalıdır.

Suriyeli kadınların ve çocukların durumu, Suriyeli vatandaşlar için uygulanan Geçici Koruma Statüsü ve hak ile yükümlülükler konusunda iyi uygulamalar incelenmeli, geçici Koruma Statüsü ile Türkiye’de bulunanlar için, topluma uyum konusunda, eğitim, sağlık ve işgücü piyasasına erişim gibi alanlarda yapılması gerekenler belirlenmeli ve entegrasyon/uyum yasaları konusunda yol gösterici çalışmalar hazırlanmalıdır.

Uluslararası Koruma Statüsü ile kalanlar için mevcut uygulamalardaki zayıf ve kuvvetli yanlar tespit edilmeli, düzenli göç için ikamet şartlarında düzenleme yapılmalı, turkuaz kart çalışmaları hazırlanmalı ve 6458 sayılı Kanunda bu minvalde kolaylaştırılmaların düzenlenmesi konusunda görüş bildirmek üzere incelemeler yapılmalıdır.

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca, Türkiye'nin insan hakları alanında taraf olduğu uluslararası anlaşmalarla T.C. Anayasası ve diğer milli mevzuat ve uygulamalar arasında uyum sağlamak amacıyla yapılması gereken değişiklikleri tespit etmek ve bu amaçla yasal düzenlemeler önermek; aynı maddenin (d) bendi uyarınca, Türkiye'nin insan hakları uygulamalarının, taraf olduğu uluslararası andlaşmalara, Anayasa ve Kanunlara uygunluğunu incelemek ve bu amaçla, araştırmalar yapmak, bu konularda iyileştirmeler, çözümler önermek, Komisyonun görevleri arasında yer almaktadır. Yine Kanun’un 6. maddesinin ikinci fıkrasında, Komisyona incelemelerini alt komisyonlar kurmak suretiyle de yapabilme yetkisi verilmektedir.

Kanunda gösterilen bu görev ve yetkiye dayanarak TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun 26’ncı Yasama Dönemi 1’inci Yasama Yılının 17 Aralık 2015 tarihli 2’nci toplantısında “Mülteci Hakları Alt Komisyonu” kurulmuştur. Daha sonra Göç ve Uyum Alt Komisyonu adı altında faaliyetlerine devam eden Alt Komisyon, 27’nci Yasama Dönemi 2’nci Yasama Yılının 17 Ekim 2018 tarihli 2’nci toplantısında yeniden kurulmuştur.

Göç ve Uyum Alt Komisyonu, 5 Temmuz 2023 tarihinde İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun 28. Yasama Döneminin 1’inci Yasama Yılının 2’nci toplantısında tekrar kurulmuş ve 25 Haziran 2025 tarihinde 3. Yasama Yılının 8’inci toplantısında yeniden kurulmuştur.

• Türkiye-Yunanistan Sınır Bölgesindeki Sığınmacı Geçişlerinin Yerinde İncelenmesine İlişkin Rapor