NATO Parlamenter Asamblesi (NATO PA), NATO üyesi
ülkelerin parlamenterlerinden oluşan, genel olarak NATO'nun ele aldığı siyaset,
güvenlik, ekonomi ve savunma konularında milletvekillerinin görüşlerini sunduğu
ve bu konularda raporlar yazılarak, kararların oluşturulduğu Uluslararası
Meclis'tir.
İŞLEYİŞ
NATO PA, 30 NATO üyesi ülkenin parlamenterlerinden
oluşmaktadır. NATO PA’nın 269 asil üyesi vardır. Türkiye Asamblede 18 üye ile
temsil edilmektedir. Asamblenin resmi dilleri İngilizce ve Fransızcadır.
NATO'ya üye ülke parlamentoları, NATO PA'nın üyeleridir.
Bu üyeler dışında üye olan ülkeler ve delegasyonlar aşağıda listelenmiştir:
- Ortak üye statüsündeki ülkeler: Moldova, Gürcistan,
Finlandiya, İsviçre, Ukrayna, İsveç, Avusturya, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna
Hersek ve Sırbistan
- Bölgesel partnerler ve Akdenizli ortak üyeler: Cezayir, İsrail,
Ürdün, Fas, Avrupa Parlamentosu Delegasyonu
- Gözlemci statüsündeki üyeler: Avustralya, Mısır,
Japonya, Güney Kore, Kazakistan, Kosova, Tunus, Filistin Yasama Konseyi
Asamblede beş komisyon vardır: Demokrasi ve Güvenlik; Savunma ve Güvenlik; Ekonomi ve Güvenlik; Siyasi; Bilim ve Teknoloji.
Komisyonlar kendi alanlarına giren tüm güncel ve önemli konuların
değerlendirilmesinden sorumludur.
Asamblenin diğer organları Rusya Federal
Asamblesi ve Ukrayna Rada”sı ile ortak olarak oluşturulan ve NATO-Rusya Kurucu
Senedi'nin uygulanmasını gözlemleyen grup ve Güney Akdeniz ulusları ile siyasi
diyalog ve anlayışın geliştirilmesini amaçlayan Akdeniz grubudur.
Komisyonlar ve alt komisyonlar Asamblenin bahar
toplantısında üzerinde tartışılacak taslak raporlar hazırlar. Raporlar
daha sonra tartışmaların ışığında Yıllık Genel Kurul'da tartışılmak,
değiştirilmek ve onaylanmak üzere değiştirilip güncelleştirilir.
Genel Kurul'da komisyonlar ayrıca Asamble tarafından
oylanacak ve Kuzey Atlantik Konseyi ve/veya üye hükümetlere sunulacak politika
tavsiyerini/kararlarını sunar.
Genel oturumların dışında komisyonlar yıl içinde
birçok kez üye ve ortak üye ülkelerde toplanarak, önde gelen hükümet ve
parlamento temsilcileri ve önemli akademisyen ve uzmanlardan kendi alanları ile
ilgili bilgi alırlar.
GENEL KURUL
Asamble Genel Kurulu yılda iki kez NATO'ya üye ve
Ortak üye ülkelerin ev sahipliğinde toplanır. Son yıllarda kabul gören bir
uygulamaya göre İlkbahar Genel Kurul toplantıları Ortak üye ülkelerin ev sahipliğinde,
Yıllık Genel Kurul toplantıları ise tam üye ülkelerin ev sahipliğinde
yapılmaktadır.
İlkbahar Genel Kurul toplantılarında 1. gün 3
Komisyonun toplantısı 2. gün aynı salonlarda diğer 2 Komisyonun toplantısı, 3.
gün Daimî Komisyon toplantısı ve 4. gün Genel kurul toplantısı yapılmaktadır.
Yıllık Genel kurul toplantılarında ise 2 tam gün Komisyon toplantıları ve yarım
gün Daimî Komisyon toplantısı ve son tam gün Genel kurul toplantısı
yapılmaktadır.
Komisyon toplantılarında raporlar ve karar tasarıları
ele alınır. İlkbahar Genel kurulundan sonra raporlar üzerinde üyelerce talep
edilen değişiklikler yapılır ve Yıllık Genel Kurul'da bu raporlar son halini
bulmak üzere tekrar gözden geçirilir. Komisyonların tartıştığı raporlar ve
karar tasarıları Yıllık Genel Kurul'da oylanarak kabul edilir.
Genel Kurullarda oylanarak kabul edilen metinler ve kararlar, Asamble'nin resmi görüşünü yansıtır. Asamble Kararları Yıllık Genel
Kurul'dan sonra tüm üye ve ortak üye ülkelerin Parlamento Başkanlarına,
Dışişleri ve Milli Savunma Bakanlarına gönderilir. Kararlar salt çoğunluk ile
alınır.
DAİMİ KOMİSYON
Daimî Komisyon, NATO Parlamenter Asamblesi Başkanı, 4
Başkanvekili, Asamble Saymanı, üye ülkelerin Delegasyon Başkanları, ulusal
delegasyonların belirlediği birer yedek üye ve Asamble Genel sekreterinden
oluşmaktadır.
Daimî Komisyon Asamble ile ilgili tüm kararları alır.
Bunlara, Asamble'nin gelecek Genel kurul toplantılarının yerinin belirlenmesi,
Komisyonların görev alanlarının belirlenmesi, Asamble bütçesinin kabul edilmesi,
Asamble faaliyetlerinin düzenlenmesi gibi kararlar dâhildir.
Daimî Komisyon aynı zamanda Asamble Genel Sekreterini
ve Genel Sekreter yardımcısını göreve atar ve görevden alır; Genel Sekreter'in
yetkilerin saptar.
Daimî Komisyon ilkbaharda, genel kuruldan 3-4 hafta
önce ilk olağan toplantısını yapar. Diğer toplantılarını ise İlkbahar ve Yıllık
Genel kurul toplantıları sırasında yapar. Asamble Başkanı Daimî Komisyonu
olağanüstü toplama hakkına sahiptir.
BAŞKANLIK DİVANI
Asamble Başkanlık Divanı 1 Başkan, 4 Başkan Yardımcısı
ile 1 Sayman ve Asamble Genel sekreterinden oluşur. Yıllık Genel kurul
toplantıları sırasında bir yıllık süre için Başkan ve Başkanvekilleri seçilir.
Başkan ve Başkanvekilleri görevleri bitiminde en fazla bir kez daha
seçilebilirler. Bu görevler için adaylar 3 ya da daha fazla delegenin yazılı
teklifiyle aday gösterilirler ve adaylıkları Daimî Komisyon tarafından
onaylanır. Başkan Yardımcılarından bir tanesinin mutlaka Kuzey Amerika
kıtasından olmasına dikkat edilir.
KOMİSYONLAR
- Siyasi Komisyon (Türk Grubu 4 üye)
- Savunma ve Güvenlik Komisyonu (Türk Grubu 4 üye)
- Ekonomi ve Güvenlik Komisyonu (Türk Grubu 4 üye)
- Demokrasi ve Güvenlik Komisyonu (Türk Grubu 3
üye)
- Bilim ve Teknoloji Komisyonu (Türk Grubu 3 üye)
Komisyonlar kendi faaliyet alanlarına giren güncel
olayları inceler. Komisyon özel bir konuyu detaylı bir şekilde inceleme gereği
duyarsa o konuyla ilgili Alt-Komisyon oluşturur. Alt-Komisyonlar yıl boyunca
düzenli olarak toplantı yaparlar, bu çalışmalar sonucu ortaya çıkan raporlar ve
tavsiye kararları Asamble çalışmalarının da temelini oluşturur.
DİĞER FAALİYETLER
Akdeniz Özel Grubu
1996 yılında Siyasi, Savunma ve Güvenlik ve
Sivil İşler Komisyonlarının kendi aralarından belirlediği adaylardan
oluşturulan Akdeniz Özel Grubu, Akdeniz'de güvenlik konularını irdelemeyi ve
NATO'nun faaliyetlerini izlemeyi amaçlamaktadır. Yılda bir kez Akdeniz Diyaloğu
Semineri düzenlenmekte ve tüm Akdeniz ülkeleri Parlamenter temsilcileri davet
edilmektedir. Daha önceki Akdeniz Diyaloğu Seminerleri, Paris, Lizbon, Napoli,
İstanbul ve Kahire'de yapılmıştır. Akdeniz Özel Grubu'nda Türkiye 3 üye ile
temsil edilmektedir.
Rose - Roth Seminerleri
Soğuk Savaş döneminin ardından Merkezi ve Doğu Avrupa ülkeleri
parlamenterlerine demokratik ülke parlamentoları ve demokratikleşme konularında
katkıda bulunmak amacıyla Amerikalı iki Kongre üyesi Charles Rose ve William Roth'un
Ulusal Kalkınma Vakfından sağladıkları fonla Rose Roth Seminerleri başlamıştır.
Seminerler daha çok parlamenter diyaloğun artırılmasına ihtiyaç duyulan
ihtilaflı bölgelerde, NATO üyeliğini yeni talep eden ülkelerde, terörizm,
tehdit ve organize suçların irdelenmesi gereken hallerde ilgi yerlerde
düzenlenmektedir. Her Seminere konusuna göre farklı Komisyon üyeleri
katılmaktadır. Bu Seminerlere katılan ortak üye ülke parlamenterlerine kendi
sorunlarını Asamble ile paylaşma şansı da verilmiş olmaktadır.
