TEMEL BİLGİLER
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) katılımcı ülkeleri tarafından
1991 yılında kurulan AGİT Parlamenter Asamblesi (AGİT PA), 1992 yılından bu
yana faaliyet göstermektedir. AGİT PA’nın Uluslararası Sekretaryası,
Danimarka'nın başkenti Kopenhag şehrindedir. Asamblenin çalışma dilleri
İngilizce, Fransızca, Rusça, Almanca, İspanyolca ve İtalyancadır.
AGİT’e üye 57 ülkenin AGİT PA İçtüzüğünde belirtilen sayıda üye ile temsil edildiği AGİT PA’da toplam 323 milletvekili bulunmaktadır. AGİT PA üyesi olmayan ve İşbirliği Ortağı statüsüne sahip olan ülkeler de toplantıları izleyebilmektedir.
AGİT PA yılda 3 defa toplanmaktadır. AGİT PA üyesi milletvekillerinin tamamının katıldığı bu toplantılardan yaz aylarında düzenlenen Genel Kurul ile Sonbahar Toplantıları her defasında farklı üye ülkelerin ev sahipliğinde düzenlenirken, Kış Toplantıları AGİT'in merkezi olan Viyana'da toplanmaktadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, AGİT PA’da 8 Milletvekili ile temsil edilmektedir. TBMM 27. Yasama Döneminde AGİT PA Türk Grubunun Başkanlığını Erzurum Milletvekili Selami ALTINOK yürütmektedir.
AGİT
PA ORGANLARI
AGİT PA Başkanı
AGİT PA Başkanı her
sene Yaz Genel Kurulunda 1 yıllığına gizli oyla seçilir; bir kişi en fazla iki
kez başkanlık yapabilmektedir. AGİT PA Başkanının temel görevleri
aşağıda sıralanmıştır:
· Asambleyi toplantıya çağırmak ve toplantıları
yönetmek,
· Genel Kurul müzakerelerini açmak,
kapatmak ve yönlendirmek,
· Düzeni sağlamak,
· Çalışmalar esnasında Usul
Kurallarına riayet edilmesini sağlamak,
· Genel Kurul'da karar yeter sayısı
olup olmadığını belirlemek, konuları oylamaya sunmak ve oylama sonuçlarını
açıklamak,
· Daimi Komite'de ve Başkanlık
Divanı'nda benzer görevleri yerine getirmek,
· Görüşülmesi öngörülen meseleleri
uygun komitelere göndermek,
· Asamblenin en yüksek temsilcisi
olarak hareket etmektir.
Başkanlık Divanı
AGİT PA Başkanlık
Divanı 21 kişiden oluşmaktadır. Başkanlık Divanı, oy kullanan üyelerin 2/3
çoğunluğu ile karar almakta ve aksine bir karar alınmadıkça toplantıları kapalı
yürütülmektedir. Başkanlık Divanının temel görevleri; Daimi Komite kararlarının
uygulanmasını sağlamak, Asamblenin Daimi Komite toplantıları arasındaki sürede
etkin çalışmasını sağlamak, Yaz Genel Kurulu, Kış Genel Kurulu, Sonbahar
Toplantıları ve Olağanüstü Toplantıların hazırlıklarını yürütmektir. Başkanlık
Divanı üyelerinin unvanları ve görev süreleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Unvan |
İngilizce Karşılığı |
Sayısı |
Görev Süresi |
Başkan |
President |
1 |
1 sene (en fazla iki dönem) |
Başkan Yardımcısı |
Vice-President |
9 |
3 sene (en fazla iki dönem) |
Komisyon Başkanı |
Chair |
3 |
1 senelik dönemler için |
Komisyon Başkan
Yardımcısı |
Vice-Chair |
3 |
1 senelik dönemler için |
Komisyon Raportörü |
Rapporteur |
3 |
1 senelik dönemler için |
Sayman |
Treasurer |
1 |
2 sene (en fazla 3 dönem) |
Onursal Başkan |
President meritus |
1 |
Yeni Başkan seçilinceye ve
Onursal Başkan pozisyonu doluncaya kadar |
Daimi
Komite
Daimi Komite, Başkanlık Divanı üyeleri ve Ulusal Delegasyon Başkanlarından
oluşur. Başkanlık Divanı üyeleri, kendi ulusal delegasyonlarının başkanı
olmadıkları sürece Daimi Komite'de oy kullanamazlar. Ulusal delegasyonların başkanlarının
yokluğunda, usulüne uygun şekilde tayin edilen bir delegasyon üyesi Daimi
Komite üyeliğini yürütür. Daimi Komite, Asamblenin yıllık toplantılar
sırasındaki ve toplantılar arasındaki işleyişinden sorumludur. Aksi
belirtilmediği sürece, oydaşma-eksi-bir (consensus-minus-one) ilkesi ile karar
alır.
Genel Komiteler
TBMM'deki ihtisas
komisyonlarına benzer şekilde AGİT PA'da da Genel Komiteler mevcuttur. Görev
alanlarına giren konularda Genel Kurul'da görüşülmek üzere rapor hazırlayan bu
Komiteler:
· 1. Komite: Siyasi İşler ve
Güvenlik Komitesi,
· 2. Komite: Ekonomik İşler, Bilim,
Teknoloji ve Çevre Komitesi,
· 3. Komite: Demokrasi, İnsan
Hakları ve İnsani Meseleler Komitesi'dir.
Genel komite üyelikleri Ulusal delegasyonlar tarafından komiteler arası
denge gözetilerek bildirilir ve Daimi Komite veya Başkanlık Divanı tarafından
onaylanır. Ulusal delegasyonlarda yer alan üyeler en az bir komiteye üye
olurlar.
Komitelerin, her yıl seçilen Başkan, Başkan Yardımcısı ve Raportörleri
vardır. Komiteler görev alanına giren konulardaki AGİT sorunlarını, Raportör
tarafından hazırlanan raporları ve karar tasarılarını ele alır. Oy çokluğuyla
karar alınması öngörülen Komiteler, Genel Kurul toplantıları sırasında
toplanır.
Genel Komitelerin yanı sıra Terörizmle Mücadele Geçici Komitesi, Göç Geçici
Komitesi, Usul Kuralları ve Çalışma Uygulamaları Alt Komitesi ile İpek Yolu
Grubu bulunmaktadır.
AGİT PA'NIN İŞLEYİŞİ
Raporlar, Karar Tasarıları ve Ek
Karar Tasarıları
AGİT PA
çalışmalarında alınan kararlar karar tasarısı (draft resolution) ve ek karar tasarısı (supplementary item) olarak ikiye ayrılmaktadır. Karar tasarısı,
ilgili komite Raportörü tarafından hazırlanan ve Komite ile Genel Kurul
tarafından kabul edilen metin iken; ek karar tasarısı, komite raportörlerinin
önerdiği konularla doğrudan bağlantılı olmayan ya da AGİT yetki alanına giren
karar tasarısı formatındaki herhangi bir öneri ya da ilave maddedir. Karar
tasarısı ve ek karar tasarısının AGİT PA tarafından kabul edilmesi için
kullanılan oyların salt çoğunluğu gerekir.
Genel Kurulun
başlamasından 10 gün önce sunulan ek karar tasarıları; en az 4 farklı ülke
delegasyonuna üye olan 20 parlamenter tarafından imzalanmalıdır. Genel Kurul
gündemine en fazla 15 ek karar tasarısı alınabilmekte olup Daimi Komite bu
karar tasarılarına 2/3 çoğunluk ile karar vermektedir On beşten fazla ek karar tasarısı
Daimi Komitede üçte iki çoğunluk alırsa, hangi maddelerin gündeme alınacağını
belirlemek için bir oylama yapılır.
Seçim Gözlemleri
AGİT PA, 1993
yılından beri Kopenhag Belgesi (1990) çerçevesinde üye ülkelerinde yapılan
seçimlerde seçim gözlem faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Gözlem yapılacak
ülkeler AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) ile yapılan
istişarelerin ardından AGİT PA Başkanı tarafından kararlaştırılmaktadır. AGİT
PA seçim gözlemi heyeti genellikle AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları
Ofisi (ODIHR), Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), NATOPA ve Avrupa
Parlamentosu gibi diğer asamble üyelerinin de katıldığı Uluslararası Seçim
Gözlemi Misyonu'nun bir parçası olarak görev yapar.
Özel Temsilciler
AGİT PA Başkanı, Asamble’nin
hedeflerinin ilerletilmesi için diyalog kurmaları ve forumlara katılmaları
amacıyla özel temsilciler görevlendirmektedir. AGİT PA’da güncel olarak 17 Özel
Temsilci bulunmaktadır.