TEMEL BİLGİLER
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) katılımcı ülkeleri tarafından 1991 yılında kurulan AGİT Parlamenter Asamblesi (AGİT PA), 1992 yılından bu yana faaliyet göstermektedir. AGİT PA’nın Uluslararası Sekretaryası, Danimarka'nın başkenti Kopenhag şehrindedir. Asamblenin çalışma dilleri İngilizce, Fransızca, Rusça, Almanca, İspanyolca ve İtalyancadır.

AGİT’e üye 57 ülkenin AGİT PA İçtüzüğünde belirtilen sayıda üye ile temsil edildiği AGİT PA’da toplam 323 milletvekili bulunmaktadır. AGİT PA üyesi olmayan ve İşbirliği Ortağı statüsüne sahip olan ülkeler de toplantıları izleyebilmektedir. 

AGİT PA yılda 3 defa toplanmaktadır. AGİT PA üyesi milletvekillerinin tamamının katıldığı bu toplantılardan yaz aylarında düzenlenen Genel Kurul ile Sonbahar Toplantıları her defasında farklı üye ülkelerin ev sahipliğinde düzenlenirken, Kış Toplantıları AGİT'in merkezi olan Viyana'da toplanmaktadır. 

Türkiye Büyük Millet Meclisi, AGİT PA’da 8 Milletvekili ile temsil edilmektedir. TBMM 27. Yasama Döneminde AGİT PA Türk Grubunun Başkanlığını Erzurum Milletvekili Selami ALTINOK yürütmektedir.

AGİT PA ORGANLARI

AGİT PA Başkanı

AGİT PA Başkanı her sene Yaz Genel Kurulunda 1 yıllığına gizli oyla seçilir; bir kişi en fazla iki kez başkanlık yapabilmektedir.  AGİT PA Başkanının temel görevleri aşağıda sıralanmıştır:

·       Asambleyi toplantıya çağırmak ve toplantıları yönetmek,

·       Genel Kurul müzakerelerini açmak, kapatmak ve yönlendirmek,

·       Düzeni sağlamak,

·       Çalışmalar esnasında Usul Kurallarına riayet edilmesini sağlamak,

·       Genel Kurul'da karar yeter sayısı olup olmadığını belirlemek, konuları oylamaya sunmak ve oylama sonuçlarını açıklamak,

·       Daimi Komite'de ve Başkanlık Divanı'nda benzer görevleri yerine getirmek,

·       Görüşülmesi öngörülen meseleleri uygun komitelere göndermek,

·       Asamblenin en yüksek temsilcisi olarak hareket etmektir. 

Başkanlık Divanı

AGİT PA Başkanlık Divanı 21 kişiden oluşmaktadır. Başkanlık Divanı, oy kullanan üyelerin 2/3 çoğunluğu ile karar almakta ve aksine bir karar alınmadıkça toplantıları kapalı yürütülmektedir. Başkanlık Divanının temel görevleri; Daimi Komite kararlarının uygulanmasını sağlamak, Asamblenin Daimi Komite toplantıları arasındaki sürede etkin çalışmasını sağlamak, Yaz Genel Kurulu, Kış Genel Kurulu, Sonbahar Toplantıları ve Olağanüstü Toplantıların hazırlıklarını yürütmektir. Başkanlık Divanı üyelerinin unvanları ve görev süreleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.  

Daimi Komite
Daimi Komite, Başkanlık Divanı üyeleri ve Ulusal Delegasyon Başkanlarından oluşur. Başkanlık Divanı üyeleri, kendi ulusal delegasyonlarının başkanı olmadıkları sürece Daimi Komite'de oy kullanamazlar. Ulusal delegasyonların başkanlarının yokluğunda, usulüne uygun şekilde tayin edilen bir delegasyon üyesi Daimi Komite üyeliğini yürütür. Daimi Komite, Asamblenin yıllık toplantılar sırasındaki ve toplantılar arasındaki işleyişinden sorumludur. Aksi belirtilmediği sürece, oydaşma-eksi-bir (consensus-minus-one) ilkesi ile karar alır.

Genel Komiteler
TBMM'deki ihtisas komisyonlarına benzer şekilde AGİT PA'da da Genel Komiteler mevcuttur. Görev alanlarına giren konularda Genel Kurul'da görüşülmek üzere rapor hazırlayan bu Komiteler:

·       1. Komite: Siyasi İşler ve Güvenlik Komitesi,

·       2. Komite: Ekonomik İşler, Bilim, Teknoloji ve Çevre Komitesi,

·       3. Komite: Demokrasi, İnsan Hakları ve İnsani Meseleler Komitesi'dir.

Genel komite üyelikleri Ulusal delegasyonlar tarafından komiteler arası denge gözetilerek bildirilir ve Daimi Komite veya Başkanlık Divanı tarafından onaylanır. Ulusal delegasyonlarda yer alan üyeler en az bir komiteye üye olurlar.

Komitelerin, her yıl seçilen Başkan, Başkan Yardımcısı ve Raportörleri vardır. Komiteler görev alanına giren konulardaki AGİT sorunlarını, Raportör tarafından hazırlanan raporları ve karar tasarılarını ele alır. Oy çokluğuyla karar alınması öngörülen Komiteler, Genel Kurul toplantıları sırasında toplanır.

Genel Komitelerin yanı sıra Terörizmle Mücadele Geçici Komitesi, Göç Geçici Komitesi, Usul Kuralları ve Çalışma Uygulamaları Alt Komitesi ile İpek Yolu Grubu bulunmaktadır.

AGİT PA'NIN İŞLEYİŞİ

Raporlar, Karar Tasarıları ve Ek Karar Tasarıları

AGİT PA çalışmalarında alınan kararlar karar tasarısı (draft resolution) ve ek karar tasarısı (supplementary item) olarak ikiye ayrılmaktadır. Karar tasarısı, ilgili komite Raportörü tarafından hazırlanan ve Komite ile Genel Kurul tarafından kabul edilen metin iken; ek karar tasarısı, komite raportörlerinin önerdiği konularla doğrudan bağlantılı olmayan ya da AGİT yetki alanına giren karar tasarısı formatındaki herhangi bir öneri ya da ilave maddedir. Karar tasarısı ve ek karar tasarısının AGİT PA tarafından kabul edilmesi için kullanılan oyların salt çoğunluğu gerekir.

Genel Kurulun başlamasından 10 gün önce sunulan ek karar tasarıları; en az 4 farklı ülke delegasyonuna üye olan 20 parlamenter tarafından imzalanmalıdır. Genel Kurul gündemine en fazla 15 ek karar tasarısı alınabilmekte olup Daimi Komite bu karar tasarılarına 2/3 çoğunluk ile karar vermektedir On beşten fazla ek karar tasarısı Daimi Komitede üçte iki çoğunluk alırsa, hangi maddelerin gündeme alınacağını belirlemek için bir oylama yapılır.

Seçim Gözlemleri

AGİT PA, 1993 yılından beri Kopenhag Belgesi (1990) çerçevesinde üye ülkelerinde yapılan seçimlerde seçim gözlem faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Gözlem yapılacak ülkeler AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) ile yapılan istişarelerin ardından AGİT PA Başkanı tarafından kararlaştırılmaktadır. AGİT PA seçim gözlemi heyeti genellikle AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR), Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), NATOPA ve Avrupa Parlamentosu gibi diğer asamble üyelerinin de katıldığı Uluslararası Seçim Gözlemi Misyonu'nun bir parçası olarak görev yapar.

Özel Temsilciler

AGİT PA Başkanı, Asamble’nin hedeflerinin ilerletilmesi için diyalog kurmaları ve forumlara katılmaları amacıyla özel temsilciler görevlendirmektedir. AGİT PA’da güncel olarak 17 Özel Temsilci bulunmaktadır.