ÇEK KANUNU TASARISI KABUL EDİLDİ

Çek Kanunu Tasarısı, TBMM Genel Kurulu'nda kabul
edilerek yasalaştı.
Yasaya göre, bankalar, önce çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup
olmadığını kontrol edecek, ayrıca kişinin ekonomik ve sosyal durumunun
belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterecek.
Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin
adli sicil kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı,
pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik
numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve
sanatkar olanların ise esnaf ve sanatkar sicili kayıtlarını almak ve çek
hesabının kapatılması halinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren 10
yıl süreyle saklayacak. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya
kendileri ile ilgili Türkiye'de bir adres bildirmek zorunda olacak.
Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çek
düzenleyenin bankaca bilinen adresleri talebi halinde hamiline verilecek.
Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan
açılamayacak.
Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini
isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkar olup olmadığını, kendisi
hakkında yasak bulunmadığını bankaya yazılı olarak beyan edecek.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek
kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu
tüzel kişiye çek defteri verilmeyecek.
Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline
düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılacak. Bu çeklere
ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılacak ve hamiline düzenlenecek
çeklerin yapraklarında ''hamiline'' ibaresi matbu olarak yer alacak. Esnaf ve
sanatkar odalarına kayıtlı olanlardan tacir kişilere özgü çek hesabı açtıranlar,
''tacir çeki'' alabilecek.
Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu bankaya ibraz edildiğinde
hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenecek.
Çek hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da
mevduat veya katılım fonu zaman aşımı süresinin dolması üzerine kapatılacak.

-KARŞILIKSIZ HER ÇEK YAPRAĞI İÇİN BANKAYA CEZA-

''Karşılıksızdır'' işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle
yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı
olarak yapılacak.
Banka, karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı ile ilgili olarak ödemekle
yükümlü olduğu miktarı, ancak ibraz eden hamile talep ettiği takdirde ödeyecek.
Buna göre, banka, hamile, talep ettiği takdirde süresinde ibraz edilen her çek
yaprağı için; karşılığının hiç bulunmaması halinde, çek bedeli 600 lira veya
üzerinde ise 600 lira, bu tutarın altındaysa çek bedelini ödeyecek.
Karşılığının kısmen bulunması halindeyse banka, çek bedeli 600 lira veya
altındaysa, çek bedelini aşmamak koşuluyla kısmi karşılığı 600 liraya
tamamlayacak bir miktarı; çek bedelinin 600 liradan fazla olması halinde çek
bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak 600 lira ödemekle
yükümlü olacak.
Hamilin talepte bulunması halinde, ''karşılıksızdır'' işlemi, çekin arka
yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın
yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve
soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi halinde bu
belirtilmek ve kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle
yapılacak. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan
tutar açıkça belirtilecek. Hamilin imzalamaktan kaçınması halinde,
''karşılıksızdır'' işlemi yapılmayacak.
Kısmi ödeme kabul edilmiş olsun veya olmasın, çekin tamamen veya kısmen
karşılıksız çıkması halinde, ''karşılıksızdır'' işlemi yapıldıktan sonra ön ve
arka yüzün fotokopisi çekilerek bankada saklanacak ve çek hamile geri
verilecek.
Banka; çekin karşılığının hesapta bulunmamasına rağmen hamiline
ödenmesinin geciktirilmesi, kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile
ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde çek hamiline, her geçen gün için binde 3
gecikme cezası ödeyecek.
Üzerindeki tarihten önce ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya
tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip
yapılamayacak. İleri tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için,
çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz
edilmesi ve ''karşılıksızdır'' işlemine tabi tutulması şart olacak.

-BİN 500 GÜNE KADAR ADLİ PARA CEZASI-

Karşılıksız çeke sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine,
her bir çekle ilgili alarak, bin beşyüz güne kadar adli para cezası verilecek.
Ancak, hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinin karşılıksız çıkan miktarından
az olamayacak.
Karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri
düzenleme tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde
ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek ve tüzel kişi
hakkında, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza
hakimi tarafından, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından karşılıksız çıkan her
bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı
verilecek.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan
kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlü
olacak. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamayacak.
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, Adalet
Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla Merkez Bankasına
elektronik ortamda bildirilecek.
Karşılıksız çekle ile ilgili hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı
verilen ya da mahkemede beraat eden kişiler hakkındaki çek düzenleme ve çek
hesabı açma yasağı kaldırılacak.

-FAİZİ İLE ÖDEYENLER İÇİN...-

Karşılıksız kalan çek bedelini temerrüt faizi ile birlikte tamamen ödeyen
kişi hakkında soruşturma aşamasında ''kovuşturmaya yer olmadığına'', kovuşturma
aşamasında ise mahkeme tarafından ''davanın düşmesine'', mahkumiyet hükmünün
kesinleşmesinden sonra ise yine mahkeme tarafından ''hükmün bütün sonuçlarıyla
ortadan kaldırılmasına'' karar verilecek.
Şikayetçinin, şikayetinden vazgeçmesi halinde de söz konusu prosedür
uygulanacak.
Tacirin ticari işletmesi ile ilgili tacir olmayan kişinin çek defterini
kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılacak.
Tacir olmayan kişiye, tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren
banka görevlisi hakkında 50 günden 150 güne kadar adli para cezası verilecek.
Karşılıksız çekle ilgili banka görevlilerine sorumluluklar yükleyen
yasaya göre, bu sorumlulukları yerine getirmeyen görevlilere çeşitli cezalar
uygulanacak.
Bankalar, yasalanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, Merkez
Bankasınca 1 ay içinde yayımlanacak tebliğ ile belirlenen esaslara uygun olarak,
yeni çek defterleri bastıracak. Bankalar, 1 Temmuz 2010 tarihine kadar
müşterilerine yeni çek defterlerini verecek ve ellerindeki eski çek defterlerini
imha edecek.
Yasanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar karşılıksız çek suçundan dolayı
açılmış olan davalar bakımından asliye ceza mahkemesinin görevi devam edecek.

-İNFAZIN ERTELENMESİ-

Tarafların anlaşması halinde karşılıksız çek verme suçundan mahkum
olanların cezasının infazı ertelenebilecek veya durdurulabilecek. Varılan
anlaşmanın Cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilmesi halinde, anlaşmada
öngörülen süre kadar soruşturma veya kovuşturma durdurulacak. Anlaşmaya varılmış
olması şikayetçi bakımından şikayetin geri alınmasını sonucunu doğurmayacak.
Soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın durdurulması ile infazın ertelenmesi
için yazılı anlaşma ve taahhütnamenin en geç 1 Nisan 2010 tarihine kadar
verilmesi gerekecek.
Karşılıksız çekin öngördüğü miktarı faiziyle birlikte ödemeyi taahhüt
eden kişinin ödenmesi gereken miktarı belirli vadelerde ödeyeceğini taahhüt
etmesi halinde anlaşma aranmaksızın taahhütnamede belirtilen süre kadar
soruşturma veya kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine veya
durdurulmasına karar verilecek.
Taahhütnamede yer alacak birinci yıl taksiti, borcun üçte birinden az
olamayacak. Ödeme süresi, taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren 2 yılı
geçemeyecek. Anlaşmanın, gereği gibi ifa edilmesi veya ödenmesi gereken miktarın
ödenmesi halinde kovuşturmaya yer olmadığı, davanın düşmesi veya hükmün bütün
sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek.
Ceza ertelemesinden yararlanan kişi, taahhütnamede belirtilen süre
içerisinde şikayetçi ile anlaşmaya varması ve bu anlaşmanın bir nüshasını
şikayetçi veya yasal temsilcisi tarafından mercilere verilmesi halinde,
soruşturma ve kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesi veya
durdurulmasından yararlanacak.
Soruşturma veya kovuşturmanın durması halinde dava zaman aşımı, hükmün
infazının ertelenmesi veya durdurulması halinde ise ceza zaman aşımı
işlemeyecek.
Şikayetçinin başvurusu üzerine, anlaşma veya taahhüde uyulmadığının
tespiti halinde soruşturmaya, kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek.
Soruşturma veya kovuşturması durdurulan ya da hükmün infazı ertelenen
veya durdurulan kişi hakkında ''adli kontrol'' uygulanacak.
Tasarının yasalaşmasının ardından TBMM Başkanı Mehmet Ali Şahin, bütçe
kanunu tasarısının bölümlerini görüşmek üzere birleşimi yarın saat 11.00'de
toplanmak üzere kapattı.