2004-11-29 - 16:07
Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) Tasarısı'nı görüşen TBMM Adalet Komisyonu'nda, 333 maddeden oluşan tasarının, bugüne kadar 305 maddesi benimsendi.
TBMM Adalet Komisyonu, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) tasarısı üzerinde daha önce uzlaşma sağlanamayan maddelerini ele aldı.
Tasarıda ''gizli görevli'' olarak düzenlenen madde ''gizli soruşturmacı'' olarak değiştirildi. Buna göre, uyuşturucu imal ve ticareti, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, silahlı örgüt ve bu örgütlere silah sağlama, silah kaçakçılığı ile tarihi eser kaçakçılığına ilişkin suçlarda, gizli soruşturmacı görevlendirilebilecek. Soruşturma konusu suçun işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı kararıyla gizli soruşturmacı görevlendirilecek. Bir kamu görevlisi olan gizli soruşturmacının kimliği değiştirilebilecek. Bu kimlikle hukuki işlemler yapılabilecek. Kimliğin oluşturulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması halinde gerekli belgeler hazırlanıp, değiştirilip kullanılabilecek.
Gizli soruşturmacı görevlendirilmesine ilişkin karar ve diğer belgeler, ilgili Cumhuriyet başsavcılığında korunacak. Bu görevlinin kimliği, görevinin sona ermesinden sonra da gizli tutulacak. Gizli soruşturmacı, görevini yerine getirirken suç işleyemeyecek ve görevlendirildiği örgütün işlemekte olduğu suçlardan sorumlu tutulamayacak.
''GİZLİ İZLEME'' TARTIŞMASI
Gizli soruşturmacıyla ilgili maddenin kabul edilmesinin ardından AK Parti Ordu Milletvekili Enver Yılmaz, ''gizli izleme'' konusunda yeni bir madde oluşturulması için önerge verdi.
Uyuşturucu imal ve ticareti, silahlı örgüt ve örgüte silah sağlama, silah kaçakçılığı ile tarihi eser kaçakçılığı suçlarının örgüt faaliyetleri kapsamında işlenmesi hususunda kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki her türlü faaliyetleri ile işyeri, mesken ve konutunda teknik araçlarla izleme yapılması, ses ve görüntü kaydı alınabilmesine imkan tanıyan düzenleme, tartışma yarattı.
CHP Niğde Milletvekili Orhan Eraslan düzenlemeyi savunurken, diğer CHP'li üyeler ise karşı çıktı.
AK Parti Adıyaman Milletvekili Hüsrev Kutlu, ''Kanunsuzluğun, kanun altına alınmasına taraftar değilim'' diyerek önergeye karşı çıktı. AK Parti Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ ile Gaziantep Milletvekili Mahmut Durdu da düzenlemeye karşı olduklarını ifade etti.
Türkiye Barolar Birliği temsilcisi avukat Aydın Erdoğan, düzenlemenin yasalaşması halinde ''kimsenin evinde huzur içinde oturamayacağını'' ifade etti.
CHP Afyon Milletvekili Halil Ünlütepe, hukuk devleti adına gizliliğin savunulduğunu ve AB sürecinde geçmişe göre daha geri düzenlemeler yapılmak istendiğini belirterek, önergenin geri çekilmesini istedi.
Emniyet Genel Müdürlüğü adına toplantıya katılan Selim Aksın, devletin suçla etkin mücadelesi için dünyaca kabul edilen düzenlemelerin Türkiye'de de yapılması gereğine işaret ederek, ''gizli izleme yapılırken özgürlüklere müdahalenin kanunla engellediğini, ayrıca, düzenlemeye hakim güvencesi getirildiğini'' söyledi.
ÇİÇEK: ''ZARURİDİR''
Adalet Bakanı Cemil Çiçek, Avrupa'da her ülkenin şartlarına uygun düzenlemeler yaptığını belirterek, gizli izlemeye ''eyvah Türkiye hukuk devletinden saptı'' endişesiyle bakılmasının yanlış olduğunu ifade etti.
Komisyon Başkanı Köksal Toptan, ''yaşı ilerlemiş biri olarak konuşacağını'' belirterek, ''Türkiye'de anarşinin hüküm sürdüğü yıllarda görev yaptım. İnşallah Türkiye bir daha o dönemleri yaşamaz. Toplum, kendini yok etmek isteyenlere karşı o fırsatı veremez. Önerge masumdur'' dedi.
Gizli izlemenin evinde oturan, maç izleyen kişilere karşı uygulanmayacağına işaret eden Toptan, ''Uyuşturucu kaçakçısıyla nasıl mücadele edeceksiniz? Bizi bekleyen en büyük tehlike, Türkiye'nin kaotik bir ortama sürüklenmesidir. 2. Dünya Savaşı'nda Naziler Paris'eyaklaşırken Fransız aydınları meydanlarda, 'savaş istemiyoruz' diyorlardı. Bu noktaya gelmeyelim'' diye konuştu.
Adalet Bakanı Çiçek, ''Alman Ceza Usul Yasası'nda ne varsa onu buraya getirelim'' derken, önergeye karşı çıkan CHP'li Ünlütepe, ''2 günden beri burada zabıta ve emniyetin istediği düzenlemeler yapılıyor'' diyerek, salonu terk etti.
CHP Antalya Milletvekili Feridun Fikret Baloğlu, ''gizli'' kelimesinin rahatsız edici olduğunu belirterek, ''Geçmişte bunun örneklerini yaşadık. Gizli görevlilerin denetim ve kontrolünün yapılamadığını, Türkiye ve emniyetin yapısını bilenler çok iyi bilir'' dedi.
CHP Tekirdağ Milletvekili Mehmet Nuri Saygun, ''polis devleti''ne doğru bir yapılanmaya gidilmek istendiğini savunarak, ''Böyle katı önlemler yarar getirecekse idamı niye kaldırdık? Bu uygulama, tüm Türkiye'yi geniş bir tutukevi haline getirir'' dedi.
Adalet Bakanı Cemil Çiçek, milletvekillerinin görüşlerini açıklamasının ardından, düzenlemede zaruret olduğunu belirterek, ''Bu madde, devlete oksijen kadar lüzumludur, hukuk ne kadar gerekliyse...'' dedi.
Bazı suçların örgüt faaliyetleri kapsamında işlenmesi hususunda kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde şüpheli veya sanığın her türlü faaliyetlerinin teknik araçlarla izlenmesi, ses ve görüntü kaydı alınabilmesine imkan tanıyan önerge, yapılan oylamada reddedildi. Böylece, tasarıda ''gizli izleme' ile ilişkin herhangi birdüzenleme yapılmadı.
Komisyon'un dünkü toplantısında uzun süre tartışılan ve uzlaşılamayan, ''Cumhuriyet savcılarının duruşmalarda hakim ve mahkeme heyetiyle aynı oturma düzeni içinde bulunmayacaklarını'' içeren önerge de reddedildi.
ADLİ KONTROL
Kabul edilen bir önergeyle, üst sınırı 3 yıla kadar (3 yıl dahil) hapis cezasını gerektiren bir suç sebebiyle yürütülen soruşturmada şüphelinin tutuklanması yerine adli kontrol altına alınması mümkün olacak. Tutuklama yasağı öngörülen hallerde de adli kontrol kararı verilebilecek. Adli kontrol kararı verilmesi halinde hükümlüye şu tedbirler uygulanabilecek:
Yurt dışına çıkamamak; hakim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak; hakimin belirttiği mercii veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde mesleki uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak; her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde kaleme makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek; özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dahil tedavi veya muayene tedbirlerine tabi olmak ve bunları belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak; silah bulundurmamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silahları makbuz karşılığında adli emanete teslim etmek; Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere ayni veya kişisel güvenceye bağlamak; aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adli kararlar gereğince ödemeye mahkum edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.
Adli kontrol altında geçen süre, kişisel hürriyeti sınırlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edilemeyecek.
Komisyon, öğleden sonraki çalışmasında tasarıdaki itiraz, istinaf, temyiz ile ilgili düzenlemeleri kabul etti. Buna göre, bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin ilk derece mahkemelerinin karar ve hükümlerine karşı istinaf yoluna başvurulacak.
Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma dışında kalan hükümleri temyiz edilebilecek.
Olağanüstü kanun yollarını düzenleyen maddeler görüşülürken, kanun yararına bozma ve hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri ile ilgili maddelere itiraz edilmesi üzerine, bu maddeler üzerinde uzmanların teknik bir çalışma yapması istendi.
Tasarının 51 maddesini daha kabul eden Komisyon, yarın çalışmalarını sürdürecek. 333 maddeden oluşan tasarının, bugüne kadar 305 maddesi benimsendi.
Tasarıda ''gizli görevli'' olarak düzenlenen madde ''gizli soruşturmacı'' olarak değiştirildi. Buna göre, uyuşturucu imal ve ticareti, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, silahlı örgüt ve bu örgütlere silah sağlama, silah kaçakçılığı ile tarihi eser kaçakçılığına ilişkin suçlarda, gizli soruşturmacı görevlendirilebilecek. Soruşturma konusu suçun işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı kararıyla gizli soruşturmacı görevlendirilecek. Bir kamu görevlisi olan gizli soruşturmacının kimliği değiştirilebilecek. Bu kimlikle hukuki işlemler yapılabilecek. Kimliğin oluşturulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması halinde gerekli belgeler hazırlanıp, değiştirilip kullanılabilecek.
Gizli soruşturmacı görevlendirilmesine ilişkin karar ve diğer belgeler, ilgili Cumhuriyet başsavcılığında korunacak. Bu görevlinin kimliği, görevinin sona ermesinden sonra da gizli tutulacak. Gizli soruşturmacı, görevini yerine getirirken suç işleyemeyecek ve görevlendirildiği örgütün işlemekte olduğu suçlardan sorumlu tutulamayacak.
''GİZLİ İZLEME'' TARTIŞMASI
Gizli soruşturmacıyla ilgili maddenin kabul edilmesinin ardından AK Parti Ordu Milletvekili Enver Yılmaz, ''gizli izleme'' konusunda yeni bir madde oluşturulması için önerge verdi.
Uyuşturucu imal ve ticareti, silahlı örgüt ve örgüte silah sağlama, silah kaçakçılığı ile tarihi eser kaçakçılığı suçlarının örgüt faaliyetleri kapsamında işlenmesi hususunda kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki her türlü faaliyetleri ile işyeri, mesken ve konutunda teknik araçlarla izleme yapılması, ses ve görüntü kaydı alınabilmesine imkan tanıyan düzenleme, tartışma yarattı.
CHP Niğde Milletvekili Orhan Eraslan düzenlemeyi savunurken, diğer CHP'li üyeler ise karşı çıktı.
AK Parti Adıyaman Milletvekili Hüsrev Kutlu, ''Kanunsuzluğun, kanun altına alınmasına taraftar değilim'' diyerek önergeye karşı çıktı. AK Parti Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ ile Gaziantep Milletvekili Mahmut Durdu da düzenlemeye karşı olduklarını ifade etti.
Türkiye Barolar Birliği temsilcisi avukat Aydın Erdoğan, düzenlemenin yasalaşması halinde ''kimsenin evinde huzur içinde oturamayacağını'' ifade etti.
CHP Afyon Milletvekili Halil Ünlütepe, hukuk devleti adına gizliliğin savunulduğunu ve AB sürecinde geçmişe göre daha geri düzenlemeler yapılmak istendiğini belirterek, önergenin geri çekilmesini istedi.
Emniyet Genel Müdürlüğü adına toplantıya katılan Selim Aksın, devletin suçla etkin mücadelesi için dünyaca kabul edilen düzenlemelerin Türkiye'de de yapılması gereğine işaret ederek, ''gizli izleme yapılırken özgürlüklere müdahalenin kanunla engellediğini, ayrıca, düzenlemeye hakim güvencesi getirildiğini'' söyledi.
ÇİÇEK: ''ZARURİDİR''
Adalet Bakanı Cemil Çiçek, Avrupa'da her ülkenin şartlarına uygun düzenlemeler yaptığını belirterek, gizli izlemeye ''eyvah Türkiye hukuk devletinden saptı'' endişesiyle bakılmasının yanlış olduğunu ifade etti.
Komisyon Başkanı Köksal Toptan, ''yaşı ilerlemiş biri olarak konuşacağını'' belirterek, ''Türkiye'de anarşinin hüküm sürdüğü yıllarda görev yaptım. İnşallah Türkiye bir daha o dönemleri yaşamaz. Toplum, kendini yok etmek isteyenlere karşı o fırsatı veremez. Önerge masumdur'' dedi.
Gizli izlemenin evinde oturan, maç izleyen kişilere karşı uygulanmayacağına işaret eden Toptan, ''Uyuşturucu kaçakçısıyla nasıl mücadele edeceksiniz? Bizi bekleyen en büyük tehlike, Türkiye'nin kaotik bir ortama sürüklenmesidir. 2. Dünya Savaşı'nda Naziler Paris'eyaklaşırken Fransız aydınları meydanlarda, 'savaş istemiyoruz' diyorlardı. Bu noktaya gelmeyelim'' diye konuştu.
Adalet Bakanı Çiçek, ''Alman Ceza Usul Yasası'nda ne varsa onu buraya getirelim'' derken, önergeye karşı çıkan CHP'li Ünlütepe, ''2 günden beri burada zabıta ve emniyetin istediği düzenlemeler yapılıyor'' diyerek, salonu terk etti.
CHP Antalya Milletvekili Feridun Fikret Baloğlu, ''gizli'' kelimesinin rahatsız edici olduğunu belirterek, ''Geçmişte bunun örneklerini yaşadık. Gizli görevlilerin denetim ve kontrolünün yapılamadığını, Türkiye ve emniyetin yapısını bilenler çok iyi bilir'' dedi.
CHP Tekirdağ Milletvekili Mehmet Nuri Saygun, ''polis devleti''ne doğru bir yapılanmaya gidilmek istendiğini savunarak, ''Böyle katı önlemler yarar getirecekse idamı niye kaldırdık? Bu uygulama, tüm Türkiye'yi geniş bir tutukevi haline getirir'' dedi.
Adalet Bakanı Cemil Çiçek, milletvekillerinin görüşlerini açıklamasının ardından, düzenlemede zaruret olduğunu belirterek, ''Bu madde, devlete oksijen kadar lüzumludur, hukuk ne kadar gerekliyse...'' dedi.
Bazı suçların örgüt faaliyetleri kapsamında işlenmesi hususunda kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde şüpheli veya sanığın her türlü faaliyetlerinin teknik araçlarla izlenmesi, ses ve görüntü kaydı alınabilmesine imkan tanıyan önerge, yapılan oylamada reddedildi. Böylece, tasarıda ''gizli izleme' ile ilişkin herhangi birdüzenleme yapılmadı.
Komisyon'un dünkü toplantısında uzun süre tartışılan ve uzlaşılamayan, ''Cumhuriyet savcılarının duruşmalarda hakim ve mahkeme heyetiyle aynı oturma düzeni içinde bulunmayacaklarını'' içeren önerge de reddedildi.
ADLİ KONTROL
Kabul edilen bir önergeyle, üst sınırı 3 yıla kadar (3 yıl dahil) hapis cezasını gerektiren bir suç sebebiyle yürütülen soruşturmada şüphelinin tutuklanması yerine adli kontrol altına alınması mümkün olacak. Tutuklama yasağı öngörülen hallerde de adli kontrol kararı verilebilecek. Adli kontrol kararı verilmesi halinde hükümlüye şu tedbirler uygulanabilecek:
Yurt dışına çıkamamak; hakim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak; hakimin belirttiği mercii veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde mesleki uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak; her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde kaleme makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek; özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dahil tedavi veya muayene tedbirlerine tabi olmak ve bunları belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak; silah bulundurmamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silahları makbuz karşılığında adli emanete teslim etmek; Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere ayni veya kişisel güvenceye bağlamak; aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adli kararlar gereğince ödemeye mahkum edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.
Adli kontrol altında geçen süre, kişisel hürriyeti sınırlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edilemeyecek.
Komisyon, öğleden sonraki çalışmasında tasarıdaki itiraz, istinaf, temyiz ile ilgili düzenlemeleri kabul etti. Buna göre, bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin ilk derece mahkemelerinin karar ve hükümlerine karşı istinaf yoluna başvurulacak.
Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma dışında kalan hükümleri temyiz edilebilecek.
Olağanüstü kanun yollarını düzenleyen maddeler görüşülürken, kanun yararına bozma ve hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri ile ilgili maddelere itiraz edilmesi üzerine, bu maddeler üzerinde uzmanların teknik bir çalışma yapması istendi.
Tasarının 51 maddesini daha kabul eden Komisyon, yarın çalışmalarını sürdürecek. 333 maddeden oluşan tasarının, bugüne kadar 305 maddesi benimsendi.
