2011-03-03 - 12:03
Anayasa değişikliği çerçevesinde Anayasa
Mahkemesinin yeniden yapılandırılmasını öngören kanun tasarısı, TBMM Anayasa
Komisyonunda kabul edildi.
Anayasa değişikliği çerçevesinde Anayasa
Mahkemesinin yeniden yapılandırılmasını öngören kanun tasarısı, TBMM Anayasa
Komisyonunda kabul edildi.
Tasarıya göre, mahkeme üyeleri, 12 yıl için seçilecek. Bir kimse iki defa
üye seçilemeyecek. Mahkeme, genel kurul ve iki bölüm olarak çalışacak. Herkes,
temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine
başvurabilecek. Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan olarak verdiği kararlar ile parti
kapatma davalarında aldığı kararların yeniden incelenmesi istenebilecek.
Tasarıya göre, Anayasa Mahkemesi, Genel Kurul ve iki bölüm olarak
çalışacak. Genel Kurul, genel olarak halen Anayasa Mahkemesinin baktığı konuları
görüşecek. Bölümler ise Anayasa değişikliği ile getirilen ''bireysel
başvuruları'' karara bağlayacak.
Anayasa değişikliği ile yedek üyelerin asıl üye olması ve TBMM'nin 3 üye
seçmesiyle üye sayısı 17'ye çıkarılan Genel Kurul, en az 12, 7 üyeden oluşan
bölümler ise en az 4 üyenin katılımıyla toplanacak.
Anayasa Mahkemesi'nin halen bir olan başkanvekili sayısı, ikiye
çıkarılacak. Başkanvekilleri, bölümlere başkanlık edecek.
Anayasa Mahkemesi üyeliğine süre sınırı getiriliyor. Üyeler 12 yıl için
seçilecek. Bir kimse iki defa üye seçilemeyecek. Başkan ve üyeler
azlolunamayacak, kendileri istemedikçe görev süreleri dolmadan ve 65 yaşından
önce emekliye sevk edilemeyecek.
Komisyonda, görev süresi dolduğu halde emekliliği gelmeyen üyelerle
ilgili hüküm yeniden düzenlendi. Tasarıdaki ilk metinde, bu üyelerin
emeklilikleri dolana kadar aldıkları maaşın 3'te 2'sini almaya devam etmesi
öngörülüyordu. Yapılan değişikliğe göre, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay,
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay üyeliğinden seçilenler geldikleri
yerlerdeki üyeliklere dönebilecek. Birinci sınıf hakimlik ve savcılıktan
seçilenler istemeleri halinde HSYK tarafından uygun bir yere hakim ya da savcı
olarak atanacak. Üniversitelerden gelen üyeler de eski görevlerine dönebilecek.
Serbest avukatlık mesleğinden veya Anayasa Mahkemesi raportörlüğü görevinden üye
seçilenler ise istekleri halinde Başbakanlık başmüşaviri kadrosuna, kamu
görevlerinden seçilenler de eski görevlerine denk bir kadroya atanabilecek.
Raportörler, Başkanın görev vermesi durumunda tanık ve uzman
dinleyebilecek.
Tasarıyla ''raportör yardımcılığı'' kadrosu oluşturuluyor. Raportör
yardımcıları, yargısal ve idari çalışmalara yardımcı olacak.
Raportör yardımcılığı için açılacak sınavın mülakatında kayıt sistemi
kullanılmayacak.
Anayasa Mahkemesi Başkanı, mahkemenin ihtiyaç duyduğu alanlarda hizmet
alımı yoluyla yerli ve yabancı uzman çalıştırmaya yetkili olacak.
Tasarıda, Anayasa Mahkemesinin Anayasa değişikliklerini şekil bakımdan
denetimi, ayrıntılı olarak tanımlanıyor. Buna göre, Anayasa değişikliklerinde
teklif çoğunluğuna, oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına
uyulup uyulmadığı, kanunların ve TBMM İçtüzüğünün son oylamasının öngörülen
çoğunlukla yapılıp yapılmadığı, KHK'lerin yetki kanununda öngörülen süre içinde
çıkarılıp çıkarılmadığı, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu üyelerinin imzalarının
bulunup bulunmadığı ile sınırlı olarak şekil incelemesi yapılabilecek.
Tasarıyla, Anayasa değişikliği ile tanınan bireysel başvuruya ilişkin
koşullar da düzenleniyor. Buna göre, herkes, Anayasada güvence altına alınmış
temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek
Türkiye'nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü
tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilecek.
İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda
öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru
yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekecek.
Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan
bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın
yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu
olamayacak.
Bireysel başvuru, ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya
da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından
yapılabilecek.
Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamayacak. Özel hukuk tüzel
kişileri, yalnızca tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle
bireysel başvuruda bulunabilecek.
Yabancılar da bazı koşullarda bireysel başvuru yapabilecek.
Bireysel başvurular, doğrudan, mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler
aracılığıyla yapılabilecek.
Bireysel başvurular harca tabi olacak.
Başvurunun 30 gün içinde yapılması gerekecek.
Mahkeme, Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların
kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşımayan ve esas hakkında
karar verilmesini gerektirmeyen, başvurucunun önemli bir zarara uğramadığı ve
açıkça dayanaktan yoksun başvuruları reddedebilecek.
Kabul edilebilirlik şartlarını taşımadığına oybirliği ile karar verilen
başvurular hakkında kabul edilemezlik kararı verilecek. Kabul edilemezlik
kararları kesin olacak.
Kabul edilebilirliğine karar verilen bireysel başvuruların esas
incelemesi, bölümler tarafından yapılacak. Bölümlerin bir mahkeme kararına karşı
yapılan bireysel başvurulara ilişkin incelemeleri, bir temel hakkın ihlal edilip
edilmediği ve bu ihlalin nasıl ortadan kaldırılacağının belirlenmesi ile sınırlı
olacak. Bölümlerce, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme
yapılamayacak.
Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da
edilmediğine karar verecek. İhlal kararı verilmesi halinde, ihlalin ve
sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilecek, ancak
yerindelik denetimi yapılamayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde karar
verilemeyecek.
Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve
sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili
mahkemeye gönderilecek. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa
Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak
şekilde karar verecek. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan
hallerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilecek veya genel mahkemelerde dava
açılması yolu gösterilebilecek.
Mahkemeler, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı görüşe uygun
karar vermediği takdirde başvurucu yeniden Anayasa Mahkemesine başvuruda
bulunabilecek. Bu durumda Anayasa Mahkemesi, doğrudan ihlali ve sonuçlarını
ortadan kaldıracak kararı verecek.
Bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullandığı tespit edilen
başvurucular aleyhine, yargılama giderlerinin dışında, ayrıca 2 bin Türk
Lirasından fazla olmamak üzere para cezasına hükmedilebilecek.
Bireysel başvuruya ilişkin hükümler 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe
girecek.
Anayasa Mahkemesi'nin Yüce Divan olarak verdiği kararlar ile parti
kapatma davalarında aldığı kararlara temyiz yolu açılıyor. Mahkeme, ''yeniden
inceleme'' talebini de görüşerek karara bağlayacak.
Anayasa Mahkemesi'nin başkan ve üyeleri hakkında reddi hakim talebinde
bulunulabilecek. Ancak ret talebinin kötü niyetle yapıldığının anlaşılması ve
esas yönünden kabul edilmemesi halinde, talepte bulunanların her birine 500 ile
5000 TL arasında değişen para cezası verilecek.
Genel Kurul ve bölümler, kararlarını katılan üyelerin salt çoğunluğuyla
alacak. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu tarafın görüşü doğrultusunda
karar verilmiş sayılacak.
Oylamaya en kıdemsiz üyeden başlanacak.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, Anayasa Mahkemesinin siyasi parti
kapatma veya Yüce Divan sıfatıyla verdiği bir kararının Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi ve eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğine hükmetmesi halinde,
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl
içinde Anayasa Mahkemesinden yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilecek.
Mahkemenin istemi, esaslı ve kabule değer bulması durumunda yargılamanın
yenilenmesine karar verilebilecek.
Anayasa Mahkemesi Başkanı, başkanvekilleri, üyeleri ve raportörlerinin
maaşları da artırılıyor.
Anayasa Mahkemesi Genel Sekreteri Oğuz Kaya'nın verdiği bilgiye göre,
Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyelerin maaşları 2 bin 478, raportörlerin maaşları
ise 485 TL artacak.
Anayasa Mahkemesine, raportör, raportör yardımcısı ve diğer idari
personelin de bulunduğu 599 kadro ihdas ediliyor.
Adalet Bakanlığı taşra teşkilatına 67 raportör, Sayıştay Başkanlığına 15
raportör ihdas edilecek.(12.03)
Mahkemesinin yeniden yapılandırılmasını öngören kanun tasarısı, TBMM Anayasa
Komisyonunda kabul edildi.
Tasarıya göre, mahkeme üyeleri, 12 yıl için seçilecek. Bir kimse iki defa
üye seçilemeyecek. Mahkeme, genel kurul ve iki bölüm olarak çalışacak. Herkes,
temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine
başvurabilecek. Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan olarak verdiği kararlar ile parti
kapatma davalarında aldığı kararların yeniden incelenmesi istenebilecek.
Tasarıya göre, Anayasa Mahkemesi, Genel Kurul ve iki bölüm olarak
çalışacak. Genel Kurul, genel olarak halen Anayasa Mahkemesinin baktığı konuları
görüşecek. Bölümler ise Anayasa değişikliği ile getirilen ''bireysel
başvuruları'' karara bağlayacak.
Anayasa değişikliği ile yedek üyelerin asıl üye olması ve TBMM'nin 3 üye
seçmesiyle üye sayısı 17'ye çıkarılan Genel Kurul, en az 12, 7 üyeden oluşan
bölümler ise en az 4 üyenin katılımıyla toplanacak.
Anayasa Mahkemesi'nin halen bir olan başkanvekili sayısı, ikiye
çıkarılacak. Başkanvekilleri, bölümlere başkanlık edecek.
Anayasa Mahkemesi üyeliğine süre sınırı getiriliyor. Üyeler 12 yıl için
seçilecek. Bir kimse iki defa üye seçilemeyecek. Başkan ve üyeler
azlolunamayacak, kendileri istemedikçe görev süreleri dolmadan ve 65 yaşından
önce emekliye sevk edilemeyecek.
Komisyonda, görev süresi dolduğu halde emekliliği gelmeyen üyelerle
ilgili hüküm yeniden düzenlendi. Tasarıdaki ilk metinde, bu üyelerin
emeklilikleri dolana kadar aldıkları maaşın 3'te 2'sini almaya devam etmesi
öngörülüyordu. Yapılan değişikliğe göre, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay,
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay üyeliğinden seçilenler geldikleri
yerlerdeki üyeliklere dönebilecek. Birinci sınıf hakimlik ve savcılıktan
seçilenler istemeleri halinde HSYK tarafından uygun bir yere hakim ya da savcı
olarak atanacak. Üniversitelerden gelen üyeler de eski görevlerine dönebilecek.
Serbest avukatlık mesleğinden veya Anayasa Mahkemesi raportörlüğü görevinden üye
seçilenler ise istekleri halinde Başbakanlık başmüşaviri kadrosuna, kamu
görevlerinden seçilenler de eski görevlerine denk bir kadroya atanabilecek.
Raportörler, Başkanın görev vermesi durumunda tanık ve uzman
dinleyebilecek.
Tasarıyla ''raportör yardımcılığı'' kadrosu oluşturuluyor. Raportör
yardımcıları, yargısal ve idari çalışmalara yardımcı olacak.
Raportör yardımcılığı için açılacak sınavın mülakatında kayıt sistemi
kullanılmayacak.
Anayasa Mahkemesi Başkanı, mahkemenin ihtiyaç duyduğu alanlarda hizmet
alımı yoluyla yerli ve yabancı uzman çalıştırmaya yetkili olacak.
Tasarıda, Anayasa Mahkemesinin Anayasa değişikliklerini şekil bakımdan
denetimi, ayrıntılı olarak tanımlanıyor. Buna göre, Anayasa değişikliklerinde
teklif çoğunluğuna, oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına
uyulup uyulmadığı, kanunların ve TBMM İçtüzüğünün son oylamasının öngörülen
çoğunlukla yapılıp yapılmadığı, KHK'lerin yetki kanununda öngörülen süre içinde
çıkarılıp çıkarılmadığı, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu üyelerinin imzalarının
bulunup bulunmadığı ile sınırlı olarak şekil incelemesi yapılabilecek.
Tasarıyla, Anayasa değişikliği ile tanınan bireysel başvuruya ilişkin
koşullar da düzenleniyor. Buna göre, herkes, Anayasada güvence altına alınmış
temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek
Türkiye'nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü
tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilecek.
İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda
öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru
yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekecek.
Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan
bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın
yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu
olamayacak.
Bireysel başvuru, ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya
da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından
yapılabilecek.
Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamayacak. Özel hukuk tüzel
kişileri, yalnızca tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle
bireysel başvuruda bulunabilecek.
Yabancılar da bazı koşullarda bireysel başvuru yapabilecek.
Bireysel başvurular, doğrudan, mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler
aracılığıyla yapılabilecek.
Bireysel başvurular harca tabi olacak.
Başvurunun 30 gün içinde yapılması gerekecek.
Mahkeme, Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların
kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşımayan ve esas hakkında
karar verilmesini gerektirmeyen, başvurucunun önemli bir zarara uğramadığı ve
açıkça dayanaktan yoksun başvuruları reddedebilecek.
Kabul edilebilirlik şartlarını taşımadığına oybirliği ile karar verilen
başvurular hakkında kabul edilemezlik kararı verilecek. Kabul edilemezlik
kararları kesin olacak.
Kabul edilebilirliğine karar verilen bireysel başvuruların esas
incelemesi, bölümler tarafından yapılacak. Bölümlerin bir mahkeme kararına karşı
yapılan bireysel başvurulara ilişkin incelemeleri, bir temel hakkın ihlal edilip
edilmediği ve bu ihlalin nasıl ortadan kaldırılacağının belirlenmesi ile sınırlı
olacak. Bölümlerce, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme
yapılamayacak.
Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da
edilmediğine karar verecek. İhlal kararı verilmesi halinde, ihlalin ve
sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilecek, ancak
yerindelik denetimi yapılamayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde karar
verilemeyecek.
Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve
sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili
mahkemeye gönderilecek. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa
Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak
şekilde karar verecek. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan
hallerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilecek veya genel mahkemelerde dava
açılması yolu gösterilebilecek.
Mahkemeler, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı görüşe uygun
karar vermediği takdirde başvurucu yeniden Anayasa Mahkemesine başvuruda
bulunabilecek. Bu durumda Anayasa Mahkemesi, doğrudan ihlali ve sonuçlarını
ortadan kaldıracak kararı verecek.
Bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullandığı tespit edilen
başvurucular aleyhine, yargılama giderlerinin dışında, ayrıca 2 bin Türk
Lirasından fazla olmamak üzere para cezasına hükmedilebilecek.
Bireysel başvuruya ilişkin hükümler 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe
girecek.
Anayasa Mahkemesi'nin Yüce Divan olarak verdiği kararlar ile parti
kapatma davalarında aldığı kararlara temyiz yolu açılıyor. Mahkeme, ''yeniden
inceleme'' talebini de görüşerek karara bağlayacak.
Anayasa Mahkemesi'nin başkan ve üyeleri hakkında reddi hakim talebinde
bulunulabilecek. Ancak ret talebinin kötü niyetle yapıldığının anlaşılması ve
esas yönünden kabul edilmemesi halinde, talepte bulunanların her birine 500 ile
5000 TL arasında değişen para cezası verilecek.
Genel Kurul ve bölümler, kararlarını katılan üyelerin salt çoğunluğuyla
alacak. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu tarafın görüşü doğrultusunda
karar verilmiş sayılacak.
Oylamaya en kıdemsiz üyeden başlanacak.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, Anayasa Mahkemesinin siyasi parti
kapatma veya Yüce Divan sıfatıyla verdiği bir kararının Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi ve eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğine hükmetmesi halinde,
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl
içinde Anayasa Mahkemesinden yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilecek.
Mahkemenin istemi, esaslı ve kabule değer bulması durumunda yargılamanın
yenilenmesine karar verilebilecek.
Anayasa Mahkemesi Başkanı, başkanvekilleri, üyeleri ve raportörlerinin
maaşları da artırılıyor.
Anayasa Mahkemesi Genel Sekreteri Oğuz Kaya'nın verdiği bilgiye göre,
Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyelerin maaşları 2 bin 478, raportörlerin maaşları
ise 485 TL artacak.
Anayasa Mahkemesine, raportör, raportör yardımcısı ve diğer idari
personelin de bulunduğu 599 kadro ihdas ediliyor.
Adalet Bakanlığı taşra teşkilatına 67 raportör, Sayıştay Başkanlığına 15
raportör ihdas edilecek.(12.03)
