Konu: | 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi ile 2023 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Teklifinin 3'üncü Tur Görüşmeleri münasebetiyle |
Yasama Yılı: | 3 |
Birleşim: | 32 |
Tarih: | 12.12.2024 |
CHP GRUBU ADINA AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Değerli milletvekilleri, pazartesi günü Cumhurbaşkanı Yardımcımız Genel Kurulda 2025 bütçesinin sunumunu yaptı. Sunum esnasında yapmış olduğu konuşmasında bol bol "kalkınma" "üretim" "büyüme" dedi ancak kalkınmanın, büyümenin, üretimin lokomotifi konumunda olan sanayiden hemen hiç bahsetmedi. Savunma sanayisini çıkartırsak "sanayi" kelimesini sadece bir yerde geçirmiş, onda da "Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı" demiş. Savunma sanayisi önemli elbet, en stratejik sektör ancak Türk sanayisi savunma sanayisinden de ibaret değil. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Cevdet Yılmaz'ın sanayiden hiç bahsetmemesi tuhafıma gitti ve sanayi verilerini inceledim. Rakamlara bakınca ülke sanayisinin mevcut durumunun ağza alınamayacak durumda olduğunu ne yazık ki üzülerek gördüm. Mesela, ekim Sanayi Üretim Endeksi bir önceki yıla göre yüzde 3,1 düşmüş. Geriye doğru baktım, geçmiş aylara baktım, mayıs ayındaki binde 1'lik artışı saymazsak yedi aydan beri bir düşüş söz konusu. Böyle bir seri bugüne kadar hiç yaşanmamış. Endekse göre ekim ayında imalat sanayisi yüzde 3,3 düşmüş, madencilik endeksi yüzde 14,2; belki de en önemli verileriden bir tanesi yüksek teknoloji ürün endeksi yüzde 13,2 düşmüş. Eylül ayı sanayi cirolarına baktığımız zaman da yıllık artış sadece yüzde 33,2. Yıllık enflasyonun yüzde 50-60 olduğu ülkemizde yüzde 33,2 hakikaten de enflasyonun altında kalmış, kabul edilir bir rakam değil. PMI imalat sanayi eylül raporuna baktığımız zaman ağustosta 47,8 olan manşet PMI eylülde 44,3'e düşmüş; bu durum, Mayıs 2020'den bu yana en düşük düzey. Büyüme rakamlarına bakıyoruz; 2024 üçüncü çeyrek verileri açıklandı, buna göre bu çeyrekte, bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak sanayi sektörü yüzde 2,2 azalmış. Bu rakamları gördükten sonra "Ülke batıyor." diyen Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanını daha iyi anlamak mümkün. Gerçi sonradan "Ülke batmıyor demek istedim, şirketler batıyor demek istedim." demişti ama bir gerçek var ortada: Yüzde 50 faizle yatırım yapmak, üretim yapmak, ihracat yapmak neredeyse imkânsız. Baskılanan talep, baskılanan döviz kuru, yüksek enflasyon, yüksek ticari faiz oranları, daralan dış talep; tüm bunlar sanayi sektörünü işin içinden çıkılmaz bir hâle getirmiş durumda.
Sayın Bakan, sorun sadece para politikalarından kaynaklanmıyor, Türkiye sanayisizleşiyor. İmalat sanayisinin gayrisafi yurt içi hasıladan aldığı pay her sene azalmakta. 2021 yılında yüzde 22,2'ymiş, 2023'te yüzde 19,5'e düşmüş, 2024'ün ikinci çeyreğinde rakam yüzde 17,9; 2053 hedefimiz neydi? Yüzde 30. 1995 yılında bu rakamların yüzde 22'lerde, yüzde 23'lerde olduğunu düşündüğümüz zaman, esasında sanayisizleşme eğiliminin uzun zamandan beri olduğunu görmekteyiz. Dünyada da benzer bir eğilim var esasında ancak biz dünyadan ayrışıyoruz. Sanayisizleşme genellikle gelişmiş ekonomileride karşımıza çıkmakta, orta-yüksek, yüksek teknoloji üretiminin artması, emek yoğun imalat sektörlerinin gelişmekte olan ülkelere kaydırılması, imalat sanayisinin de istihdam içerisindeki payının azalmasına neden olmakta gelişmiş olan ülkelerde. (CHP sıralarından alkışlar) Bizdeki süreç biraz daha farklı işlemekte, gelişmiş ülkelerle aramızda bir fark var. Biz esasında bakılırsa erken sanayisizleşmedeyiz yani henüz gelişmiş bir ekonomi olmadan sanayisizleşmeye başladık.
Bizim yüksek teknoloji üretimimiz, bu ürünlerin ihracat içindeki payı yerinde sayıyor hatta geri geliyor. Yüksek teknoloji ürünlerinin ihracattaki payı 2002'de yüzde 6,2'ymiş, bugün 2024 Ocak-Ekim verisine baktığımız zaman yüzde 3,4. 2053 hedeflerimiz neydi? Yüzde 17. Biz daha yüzde 4'ü ne yazık ki geçemedik, sanki üzerimizde görünmez bir cam tavan var. İmalat sanayisinde girişimlerin yalnızca binde 8'i yüksek teknolojili ürün üretmekte, istihdam içindeki payı ise sadece yüzde 2,8. Sanayide yapısal değişim durma noktasına gelmiş durumda. Verimlilik artışı çok sınırlı bir şekilde. İş gücü verimliliğinde sınırlı bir artış söz konusu ancak toplam faktör verimliliğinde azalma var. Verimli olmayan iş yerleri, işletmeler pazar paylarında daha fazla yer almakta ve bu da toplam verimsizliği artırmakta. Uluslararası doğrudan yatırımın, yabancı yatırımcının ülkelerin teknoloji üretmesine katkı sağladığı bir gerçek. 2007 yılında Türkiye, AB müzakerelerinin başlamasıyla çekim merkezi hâline gelmişti, gelen doğrudan yabancı yatırım 20 milyar dolarları aşmıştı, Türkiye en fazla yatırım alan ilk 20 ülke arasına girmişti, küresel uluslararası doğrudan yatırım içindeki payımız yüzde 1,5'lara kadar çıkmıştı. Bugün gelinen durum gerçekten de vahim; 2007 yılında ilk sekiz ayda 22 milyar dolar yabancı yatırım gelmiş, 2024 yılında aynı dönemde 6,4 milyar yani üçte 1'ine düşmüş.
Değerli milletvekilleri, anlatmak istediğim şey, sanayi üretiminde bu denli düşüş yaşanmasının tek nedeni para politikalarından, ekonomi politikalarından kaynaklanmıyor, yapısal problemlerimiz de bulunmakta. İmalat sanayimizin yapısı emek yoğun, düşük katma değer üreten verimsiz sektörlerden oluşmakta ve bu yapıyı bu kafayla da yıkmamız zor gözükmekte.
Yıllardan beri orta gelir tuzağından bahsetmekteyiz, "Türkiye, orta gelir tuzağından bir türlü kurtulamıyor." demekteyiz. Önceki dönem beraber milletvekilliği yaptığımız Sibel Özdemir sanayimizin içinde bulunduğu durumu benzer bir şekilde tariflemiş esasında: Türkiye bugün, Türkiye sanayisi orta teknoloji tuzağında olan bir ülke. Orta gelir tuzağından kurtulmamızın yolu da ancak Türk sanayisinin orta teknoloji tuzağından kurtulmasıyla olur. Nasıl olur bu? Bu tuzaktan nasıl kurtuluruz? Bu cam duvarları nasıl yıkabiliriz? Bakın, endekslerden bahsettiğimiz zaman iktidar temsilcileri bize kızıyor. Hukuk Endeksi, Adalet Endeksi, Demokrasi Endeksi ve Türkiye'nin bu endekslerdeki yerini hatırlattığımız zaman iktidar temsilcileri bize kızıyor. Şimdi, size sizin kızmayacağınız ve sıklıkla söylediğiniz bir endeksten bahsedeceğim, Küresel İnovasyon Endeksi. Bu endekse göre 37'nciliğe çıktık 2023 yılında, 2024 yılında ve bu, memlekette âdeta bir bayram havası yaratmıştı. En büyük 18'inci ekonominin 37'nciliği başarı olarak görmesi ayrı bir tartışma konusu, ben buna girmeyeceğim ancak bu raporun alt endekslerine, başlıklarına baktığımız zaman ve buradaki sıralamaya baktığımız zaman bu orta teknoloji tuzağından nasıl çıkacağımızı görmekteyiz. Buna göre, alt endekslerde "Yaratıcı Çıktılar" başlığında 16'ncı sıradayız, gayet iyi; insan sermayesi ve altyapıda da 40'ıncı sıradayız yani genel sıralamamızla üç aşağı beş yukarı aynı.
Peki, problem nerede yani bir şey bizi ayaklarımızdan çekiyor, çeken şey ne? Burada kurumlara baktığımız zaman, "Kurumlar" başlığına baktığımız zaman 100'üncü sırada yer almaktayız. Hükûmetin etkinliğinde dünyada 81'inci sırada, düzenleyici ortamda 90'ıncı sırada, hukukun üstünlüğünde 90'ıncı sırada, iş yapma politikası istikrarında 111'inci sırada, eğitimde de 67'nci sıradayız. Bu verilere, bu endekse baktığımız zaman bizi aşağıya çeken şey yirmi iki yılda inşa ettiğiniz eğitim sistemi, hukuk sistemi. Tüm kurumları yerle bir eden, demokrasiyi rafa kaldıran, kurumları işlevsizleştiren Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi yani iktidarınız. (CHP sıralarından alkışlar) Peki, peki, çözüm ne? Vallahi, çözümü geçtiğimiz hafta sonu Manisa'da Alaybey pazarını gezerken vatandaşlar söyledi; çözüm şu: Çözüm, erken seçim değil derhâl seçim; çözüm, bu iktidardan kurtulmak.
Sayın Kurum, çevre koruma harcamaları istatistikleri açıklandı. Buna göre 2023 yılında gayrisafi yurt içi hasılanın binde 85'i kadar harcama yapıyoruz. AB ortalaması ise yüzde 2,2 yani bizim harcamamız AB ortalamasının yarısından bile az.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)
BAŞKAN - Buyurun, tamamlayın lütfen.
AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Devamla) - Havanın korunmasına ayırdığımız pay ise sadece yüzde 2,2 yani 6 milyar lira; Avrupa Birliği'nde bu ortalama yüzde 10. Dünya Sağlık Örgütü kriterlerine göre Türkiye'de yurttaşlarımızın yüzde 92'si kirli hava solumakta. Hava kirliliğinden kaynaklı ölüm sayısı yılda 70 bine ulaşmış ve en önemli kirleticiler Soma'da, Elbistan'ta olduğu gibi baca gazı filtresi takmayan termik santraller. Biz bu termik santrallere 2023 yılında tam 4 milyar liralık teşvik vermişiz. Havayı korumak için sadece 6 milyar lira harcamışız ancak en büyük kirleticilere 4 milyar lira teşvik vermişiz. Sayın Bakanım, bu teşviklerden faydalanabilmeleri için hiç değilse baca gazı filtre takma zorunluluğu, çevreye uyumlu eylemleri yapma zorunlu getirilmesi lazım.
Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)