D. ALİ TORLAK (İstanbul) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Cumhuriyet Halk Partisi grup önerisi olarak görüşülmekte olan, Marmara Denizi'nde yaşanan ve boyutları gittikçe büyüyen kirlenmenin yarattığı çevresel tehdidin çevre ve insan sağlığına etkilerinin, yarattığı ekonomik zararların ve bu tehdidin nasıl giderileceğinin kapsamlı olarak araştırılmasına dair Meclis araştırması önergesi hakkında Milliyetçi Hareket Partisi adına söz aldım. Bu vesileyle yüce heyetinizi saygılarımla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, deniz kirlenmesi, deniz ekosistemine zarar veren, insan sağlığını bozan, balıkçılık dâhil olmak üzere denizlerdeki faaliyetleri engelleyen, deniz kullanım kalitesini etkileyen ve değerini azaltan madde ve enerjinin insanlar tarafından deniz ortamına doğrudan veya dolaylı olarak bırakılmasıdır.

Denizlerimizde canlı yaşamının sayıca ve türce giderek azalması, deniz araçlarının neden olduğu kirlilik ile özellikle kentsel, endüstriyel ve tarımsal atıklardan kaynaklanan deniz kirliliğinin artmasının, kıyısal yapılaşmanın büyümesinin ve aşırı avlanmanın önemli sonucudur.

Çeşitli yollardan meydana gelen deniz kirliliği, doğal kaynakların sürdürülebilirliği ve insanların geleceği bakımından büyük tehlike arz etmektedir. Sanayi kuruluşlarının kıyı şeridine yığılması, deniz taşımacılığı, şehirleşme, turizm ve atıkların boşaltılmasının yanı sıra, oluşan deniz kazalarıyla denizlerimiz her geçen gün daha da hızlı kirlenmektedir. Tehlike boyutu gün geçtikçe artan kirlenmenin en yoğun yaşandığı yer ise Marmara Denizi'dir. Marmara Denizi'ndeki kirlenme, özellikle kara kökenli kirlenmedir. Denize kıyı veren illerin atık suları genellikle arıtılmadan denize verilmekte, bu da yüzme suyu standartlarını düşürerek halk sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan araştırmalarda Bursa, Balıkesir, İzmit ve İstanbul kıyılarında birçok alanın yüzülmeyecek kadar kirli olduğu belirtilmiştir. Bir başka deyişle, Marmara Denizi hâlen lağım çukuru olarak görülmektedir. Bu derece kötü yönetilen bir denizin korunması için uluslararası ortamda verilen mücadelenin de inandırıcılığı olmamaktadır.

Değerli milletvekilleri, petrol kirliliği önemli bir sorun olup karasal ve gemi kökenli kirlenmenin oranı, yıllık olarak miktarı tam olarak bilinmemektedir ancak ilgili birimler ve kuruluşlar bunu bazen yüzde 10, bazen yüzde 5 olarak açıklamaktadırlar.

Diğer yandan, yoğun gemi trafiği nedeniyle olası kazalara karşı eylem planları ve kıyı ve deniz alanlarının kirlenmeden önlenmesine yönelik çabalar maalesef yeterli düzeyde değildir. Bu konuyla ilgili yasal mevzuatların yetersizliğinin yanında kanuni müeyyidelerin tam olarak uygulanmaması, kurumlar arası yetki karmaşası, bu konuda yetişmiş elemanların azlığı, kaynak sorunları gibi nedenler Marmara Denizi'nin korunması konusundaki çabaları zayıflatmaktadır.

Milliyetçi Hareket Partisinin de iktidar olduğu 57'nci Hükûmet döneminde, 2000 yılında, Milliyetçi Hareket Partili Denizcilik İdaresinin katkılarıyla hazırlanan Marmara Denizi Eylem Planı'nın da tam ve eksiksiz, güncellenerek uygulanması Marmara Denizi'nin ekolojik hayatı için büyük önem arz etmektedir.

Diğer bir husus da denizlerin korunması konusunda eğitime öncelik verilmesidir yani kirlenmenin baştan önlenmesidir. Kirlendikten sonra korumak, temizlemeye çalışmak zaman alıcı, pahalı ve zahmetlidir. Bu nedenle, geniş kitlelere denizlerin kirletilmemesi için eğitim verilmesi, özellikle denizde çalışanların bu eğitimleri tam olarak almaları mutlaka sağlanmalıdır.

Değerli milletvekilleri, Uluslararası MARPOL Sözleşmesi'ne göre, başta Marmara Denizi hassas denizler arasındadır, korunması ülkemizin öncelikli yükümlülükleri arasındadır. Marmara Denizi ülkenin yegâne iç denizidir ve bu denizin kirletilmemesi için daha duyarlı, sorumlu ve kıskanç olma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle, bu denize kıyısı bulunan yerleşim yerlerinde biyolojik arıtma, derin deniz deşarjı, atık yönetimi gibi konulara öncelik verilmesi şarttır. Marmara Denizi'ndeki kirlenmeyi azaltmak için, ilgili kurumların iş birliğinin yanında gönüllü kuruluşların ve özel sektörün iş birliği şarttır, buna mutlaka önem verilmelidir. Çünkü, kirleten öder prensibinin uygulanması birçok sorunu çözmeye yetecektir. Özellikle kara kökenli kirlenmenin -sintine ve liman kabul tesisleri- çöp ve mikrobiyal kirlenmenin önlenmesi için ortak çaba şarttır.

Diğer taraftan, balıkçılık kaynaklarının aşırı yıpratılması, kaçak avcılık, yabancı deniz canlılarının bu denize de girmesi gibi nedenlerle, bu denizde 52 tür canlının koruma altına alınması önerilmektedir. Sorumlu balıkçılık konusunda ciddi eğitim çalışmalarının yapılması, yasa dışı avcılığın azaltılması için denetimlerin artırılması gerekmektedir. Çünkü, Marmara Denizi, deniz canlıları için, Akdeniz ve Karadeniz için biyolojik, ekolojik bir koridor görevi yapmaktadır. Bu koridorun açık tutulması görevi ülkemize aittir; bunun kapanması hâlinde, çevre ve denizlerde ekolojik felaketlerin yaşanması kaçınılmaz olacaktır. O nedenle, petrol ve diğer zararlı maddeler, sanayi atıkları ile diğer kirletici unsurların denize dökülmesinden oluşacak kirlenmeye karşı mücadele büyük önemdedir. Onun için, acil müdahale merkezleri yeterli imkân, kabiliyet ve personelle donatılarak optimum sayı ve yerlerde konuşlandırılmalıdır.

Sonuç olarak, Marmara Denizi kirlenmiştir. Son on yılda sadece palyatif tedbirler alınarak uzun yılların ihmali Marmara Denizi'ni bu hâle getirmiştir. Bu nedenle, son otuz yılın yöneticileri asla masum değildir ve tarih, o dönemde bizleri yönetenleri bu ihmalle anacaktır. Tabii ki bu ihmaller, başta denize uzak olmaktan, denizle iç içe olmamaktan kaynaklanmaktadır. Bizler eline olta alan, yelken yapan, su altı fotoğrafı çeken, gemi maketi yapan, deniz müzeleri gezen, deniz aşığı insanlar yetiştirseydik, eğer, bugün denizleri ve onların nimetlerini anlayan insanlar bizlere daha temiz denizler bırakabilirlerdi.

SEYFETTİN YILMAZ (Adana) - Denizde balık kalmadı Ali Ağabey.

D. ALİ TORLAK (Devamla) - Sonuç olarak, denizlerin gelecekteki potansiyeli devamlı yitirilmektedir. Bunların sonucu, yaşam kaynakları zarar görmekte, insan sağlığı tehdit edilmekte, balıkçılık gibi deniz faaliyetleri etkilenmekte, kullanılan deniz suyunun kalitesi bozulmakta ve deniz canlı türleri maalesef azalmaktadır. Ülkemizin denizlerle çevrili üç tarafı, bir iç denizimiz olan Marmara Denizi ve eşi benzeri bulunmayan özellikleri haiz Türk boğazları bu kirlenmeler nedeniyle büyük risk altındadır.

Değerli milletvekilleri, deniz kirliliğinin bir diğer sebebi de yurt dışında olan, özellikle yaşlı gemilerin "double bottom" aldıkları suların kendi iç sularımızda bırakılmasından kaynaklanmaktadır. Yabancı, denize zarar veren deniz canlılarının burada yetişmesine sebebiyet veren bu tutumun da Bakanlık tarafından mutlaka takibinin olması lazım diye düşünüyorum.

Aslında, Adalet ve Kalkınma Partisi Hükûmetinin bu kadar kirli siyasetinin olduğu bir dönemde denizlerimizin bu kadar kirlenmesinin de kaçınılmaz olduğunu kabul etmek lazım değerli dostlar. Ama, şunu da söylemek lazım: Çok geç kalmadan -Marmara Denizi, mutlaka- Sayın Hükûmetin yetkilileri tarafından, Milliyetçi Hareket Partisi ve gruplarla birlikte, Cumhuriyet Halk Partisi ve gruplarla birlikte hareket etmek suretiyle bu işin önüne geçilebilir. Bunun kısa bir zaman içerisinde olmasının doğru olduğunu kabul ediyoruz.

Bu şekilde, Cumhuriyet Halk Partisi grup önerisine tam manasıyla destek verdiğimizi bildiriyor, yüce heyetinizi saygılarımla selamlıyorum. (MHP, AK PARTİ ve CHP sıralarından alkışlar)