HDP GRUBU ADINA İBRAHİM BİNİCİ (Şanlıurfa) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 675 sıra sayılı Tasarı üzerinde Halkların Demokratik Partisi adına söz almış bulunuyorum. Yüce heyetinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, bilindiği üzere 57'nci Hükûmet döneminden beri AVM'lerle ilgili yasal bir düzenleme yapılması sürekli gündemde olmuştur. Anayasa'nın 173'üncü maddesinde yer alan "Devlet, esnaf ve sanatkârı koruyucu, destekleyici tedbirleri alır." hükmüne ve her hükûmetin de yasayı çıkarma sözüne rağmen, perakende yasası nihayet Meclis gündemine alınmıştır.

Değerli milletvekilleri, her geçen gün mantar gibi çoğalmakta olan AVM'ler ve market zincirleri, bulundukları yerlerde alışveriş yapmaları yetmezmiş gibi yurdumuzun her yerinde "marketler zinciri" adı altında ara sokaklara bile girebilmişlerdir. Her yere açılmasına izin verilen bu tür büyük marketler zinciri ağı, şehirlerimizin, beldelerimizin, mahallelerimizin güzide küçük esnaflarını günbegün yutmakta ve bitişlerine sebep olmaktadır; bakkalı, manavı, kasabı, fırıncısı, lokantacısı, ayakkabıcısı her geçen gün birer birer yok olmaktadır.

Serbest piyasa diyerek baş tacı edilen bu sistemle, çok uluslu perakende şirketlerinin çarpık ve haksız kazanç sağlaması bir yana, milyonlarca tüketicinin alın terleri büyük zincir şirketleri vasıtasıyla yurt dışına çıkmaktadır. Sokak aralarına kadar dağılmış bulunan yabancı ortaklı mağaza şirketleriyle baş edemeyen esnafımız, deyim yerindeyse akşama kadar sinek avlamaktadır. Özellikle son yıllarda giderek artan bir eğilimle hemen herkesin AVM ve büyük mağaza zincirlerinden alışveriş yapması küçük esnafın çöküşüne sebebiyet vermektedir. Gelinen bu noktada, birçok esnafımız kepenk kapatmakla birlikte, işsiz kalan ve kalacak olanların vergi borçları, sigorta ve BAĞ-KUR borçları, kredi kartı borçları, kredi borçları esnaflarımızı kara kara düşündürmektedir.

Değerli milletvekilleri, orman arazilerini dahi büyük AVM'lere peşkeş çekenlerin küçük esnafı koruma gibi bir derdinin olmadığı açıkça ortadadır. "Mahalle bakkalı devri artık kapandı." diyen bir anlayışın iktidar olduğu dönemde, AVM sarmalının ulaştığı boyutların anlaşılması açısından bir raporu sizlerle paylaşmak istiyorum. Bir gayrimenkul firmasının hazırlamış olduğu Türkiye AVM Potansiyeli Analizi Raporu'na göre 2013'ün tamamında 326 AVM toplam 9,25 milyon metrekare kiralanabilir alanla faaliyet gösterirken bu yılın ilk dokuz ayında AVM sayısı 342'ye, kiralanabilir alansa 9,96 milyon metrekareye yükselmiştir. 2014 yılının tamamı için sektör tahminiyse 390 AVM ve 11,24 milyon metrekare kiralanabilir alana ulaşılması yönündeydi. AVM sayısı ve metrekare hedefinin beklentinin altında kalmasında proje iptalleri ve ertelemelerinin etkili olduğu belirtilen raporda, 2014 yılı içerisinde açılacağı deklare edilen 64 AVM projesi bulunuyordu. Ancak, dokuzuncu ayın sonunda bu sayının 16 tanesi uygulamaya geçmiş görünüyor. Bunun sebeplerinin firmaların açılışları ertelemesi, yatırım fonksiyonunun değişmesi veya direkt projeden vazgeçmesi olarak sıralanabileceği belirtiliyor. Ayrıca, rapora göre önümüzdeki dönem beklentileriyle ilgili olarak da, 2016 yılı sonuna kadar ise Türkiye'de yaklaşık 13,5 milyon metrekare AVM kiralanabilir alanı bekleniyor ancak her zaman deklare edilenden daha az AVM açılışıyla karşılaşmaktayız. Bu bağlamda "13,5 milyon metrekare tavan seviye olarak kabul edilmelidir." ifadeleri yer alıyor. Raporda yer alan tahminlere göre, 2015 yılında 432 AVM ve 12,84 milyon metrekare kiralanabilir alan, 2016'da ise 449 AVM ve 13,58 milyon metrekare kiralanabilir alana ulaşılması öngörülmektedir.

Türkiye'de eylül sonu itibarıyla faaliyet gösteren toplam 342 AVM'den 112'si İstanbul'da bulunurken İstanbul Türkiye'nin en fazla AVM ve kiralanabilir alanına sahip şehri konumunda. Buna göre, Türkiye genelinde mevcut 9,96 milyon metrekarelik kiralanabilir alanın 4,31 milyon metrekaresi İstanbul'da bulunuyor. Bu yılın ilk dokuz ayında açılan 16 AVM'nin 7 tanesi de yine İstanbul'da bulunmaktadır.

Değerli milletvekilleri, iktidarları boyunca Türkiye'yi iyice AVM cennetine çeviren bu anlayışın hazırladığı bu yasanın sorunlara çözüm olmayacağını düşünerek Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (HDP sıralarından alkışlar)