HDP GRUBU ADINA MUAZZEZ ORHAN IŞIK (Van) - Başkanım, en azından Engelliler Günü dolayısıyla bu inisiyatifi kullansaydınız.

Sayın Başkan, değerli üyeler; demokratik ilkelerin yerleşik olmadığı toplumlarda nüfusun çok önemli kesimlerinin temel sorunları ifade edilemiyor. Ülkemizde de engellilerin, yurttaşlığın gerekleri olan temel hak ve hürriyetlere erişim sorunu yıllardır çözülemiyor. Aradan geçen yıllara rağmen Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi hâlen tam anlamıyla toplumsal yaşama yansıtılamamış. Aynı şekilde, 2005 yılında çıkarılan erişilebilirlik mevzuatının ertelenerek uygulanmaması engellilerin temel haklarını çok olumsuz etkilemektedir.

Geçen yıl da buradan benzer bir konuşma yapmış ve Türkiye'de yaş, cinsiyet, medeni durum, engel grubu ve illere göre güncel engelli verilerinin neden olmadığını sormuştum. Maalesef, bir adım bile ilerleme yok. Türkiye'de kaç engelli olduğunu bilmiyorsanız, onlara sunulacak kamu hizmetlerini ve gerekli bütçeyi nasıl planlayacaksınız? Bu işlerden sorumlu Bakanlığın, hatta Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün internet sitesi bile erişilebilir değil.

Hastaneler, okullar, belediye binaları, üniversiteler başta olmak üzere, tüm kamu binalarının erişilebilir olması; tuvalet, merdiven, otopark, asansör gibi bina bölümlerinin engelli kullanımına uyumlu hâle getirilmesi için kaç asır bekleyeceğiz? Yol ve kaldırımların, toplu taşıma araçlarının, park ve bahçelerin engelliye erişilebilirliğiyle uyumu için kim ne zaman harekete geçecek? Sayısı 10 milyonun üzerinde olan engellilerin açlık ve yoksulluk sınırı altında olan gelir ve işsizlik sorunları çözüm bekliyor. Verilere göre, en az 8 bin engelli istihdamının sadece kamuda yapılması gerekiyorken hâlen neden yapılmıyor? Engelliler için belirlenen yasal istihdam kotasını doldurmayan kurumlarla ilgili yasal bir uygulama olacak mı?

Kamu personelinin çok önemli bir kısmının engelli hakları farkındalığı konusunda da yetersiz olduğu görülmelidir. Bir işitme ve görme engellinin Anayasa'ya, temel kanunlara, kendi haklarına erişimi için altyapı kurmalıyız. Eğer, engelliler bu ülkenin yurttaşı sayılıyorsa tüm kamu kurumlarının internet sitelerinin ve kamu hizmetlerinin erişilebilir olması gerekiyor.

Her engel grubunun kendine özgü sorunlar yaşadığı ve konu hakkında ilgili sivil toplum kuruluşlarının yıllardır çözüm önerileri sunduğu bilinmektedir. İşitme engelliler hakkında işaret dili tercümanlığı ve işitme cihazlarına ilişkin sorunlar çözüm beklemektedir. Türkçe işaret dilinin ana dili Türkçe olmayan engellilere erişimde yetersiz kaldığı görülmelidir. Görme engellilerin göz tedavilerine, Braille alfabesine ve sesli materyallere, beyaz baston ile uyumlu yol, mekânlara erişim sorunları çözüm beklemektedir. Görme, işitme, zihinsel, ortopedik ve kronik hastalığı olan engellilerin eğitimi hakkında eğitimci müfredat, bina gibi sorunlar hâlâ çözülmemiştir. Rehabilitasyon ve özel bakım merkezlerinin fiziksel altyapı yetersizlikleri sunulan hizmeti olumsuz etkilemektedir. SMA, Serebral Palsi, SSPE ve Down sendromu olan kişiler ve ailelerinin sorunları sosyo-psikolojik ve ekonomik destekten yoksundur. Ağır engellilerin bakım yükü sosyal güvenceye alınmalı, çoklu engeli olan kişiler ve ailelerine kapsamlı destek verilmelidir.

Engellilik tıbbi ve fiziksel bir mesele değildir, engellilik toplumsal bir meseledir. Devletlerin ve iktidarların büyük toplumsal bir sorunudur. Toplumsal yaşam, ön yargılar, alışkanlıklar ve gelenekler engellilerin sorunlarının temel nedenleridir. Tüm bu sorunlar pandemi koşullarında, engelli kişi bir de kadın ve yoksulsa daha ağır yaşanmaktadır. Engellilerin yaşamlarında maruz kaldıkları dışlanma ve ayrımcılık önlenmelidir.

Engellilerin sorunları sadece 3 Aralık Dünya Engelliler Günü'nde hatırlanıp birkaç söz söyleyerek çözülemez. Huzurunuzda, ev hapsinde tutulan milyonlarca engellinin hepsinden, engelli kadınlardan, engelli çocuklardan, tüm engelliler ve ailelerinden çığlıklarına ses katamadığımız için, teker teker özür diliyorum. Onları açlık sınır altında; ödeneklere, yoksulluğa, işsizliğe mahkûm ettiğimiz için, iktidarın sadakacı, yoksullaştırıcı, muhtaç kılan politikalarına maruz bıraktığımız için; ön yargılara, ayrımcılığa, tek tipçiliğe, adaletsiz normalliği bitiremediğimiz için, onlara yönelen cinsiyetçi, haksız, hukuksuz, zalim sistemi alaşağı edemediğimiz için özür diliyorum.

Saygılarımla. (HDP sıralarından alkışlar)