HDP GRUBU ADINA MEHMET RUŞTU TİRYAKİ (Batman) - Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

2 milyonu aşkın küçük esnafı bitirme noktasına getiren zincir marketlere karşı onları korumak ve yaşatmak için sınırlama getirilmesi, ezici rekabetin giderilmesi ve Perakende Yasası'nın bir an önce düzenlenerek 2 milyon esnafın korunması amacıyla verilen araştırma önergesi üzerine birkaç söz söyleyeceğim.

Öncelikle, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Büyük bölümünde Adalet ve Kalkınma Partisinin iktidar olduğu son yirmi yılda perakende market zinciri 10 kat artarken bakkal ve küçük esnaf sayısı yüzde 57 oranında azaldı, kalan küçük esnaf da varlık yokluk mücadelesi veriyor. Bakın, pandemi nedeniyle AVM'lerin durumunun da çok iyi olduğu söylenemez. Ancak ve buna rağmen AVM'ler haftanın yedi günü ve günde on iki saat açık; oysa Fransa ve Almanya başta olmak üzere gelişmiş Batı ülkelerinde hem haftalık hem de günlük sınırlamalar var. AVM'ler haftada bir gün, çoğunlukla pazar günü kapalı, günlük çalışma saatleri de saat sekizde sona eriyor ama Türkiye'de haftada yedi gün, günde on iki saat AVM'ler açık. Bu, küçük esnafı olumsuz biçimde etkilemenin yanında, çoğu asgari ücretle çalışan AVM'deki çalışanları da olumsuz biçimde etkiliyor. AVM emekçileri insani koşullardan çok uzakta çalışıyorlar, iş güvenceleri yok, büyük market zincirlerinin şubeleri dışında AVM çalışanlarının neredeyse tamamı sendikasız. AVM'ler, kentlerin en işlek merkezlerini işgal ediyorlar. Kuşkusuz ve ivedilikle AVM'ler, şehir merkezi dışına taşınmalı çünkü AVM'ler, bulundukları bölgede sadece esnafların çalışma yaşamlarını, ticari yaşamlarını olumsuz etkilemiyorlar, aynı zamanda büyük bir trafik sorunu da yaratıyorlar.

Bakın, 2010 yılında 10.254 olan market sayısı bugün 35 bini aşmış durumda, en agresif büyüme ise indirim marketlerinde yaşanmış. Adalet ve Kalkınma Partisinin iktidarda olduğu 2010-2018 yılları arasında indirim marketlerinin sayısı da yüzde 293 artmış. Agresif tutumlar aynı zamanda küçük esnaf yanında yerel zincir marketlere de zarar veriyor, maliyetlerini artırıyor; maliyet de tüketicilere ve bizlere yansıyor. Ayrıca, her köşebaşında ve yan yana market zincirlerinin açılmasının gerçekten -tırnak içerisinde söylüyorum- müşteri memnuniyeti yarattığı da tartışmalı.

Şimdi, Sayın Ticaret Bakan diyor ki: "Biz ihracata yönelmek isteyen esnafları, sanatkârları destekleyeceğiz. Marketler kendi imkânlarıyla üretim yaptırıp satıyorlar; buna karşı sınırlandırma getireceğiz. Diğer üreticilerin de bu marketlerde yer almasını zorunlu kılacağız." Bir sürü konuşması var ama bu konuda atılmış tek bir tane adım yok.

Esnaf ve sanatkârlar camiası o kadar büyük bir camia ki yaşadıkları her sorun bu ülkenin nüfusunun yüzde 15'ini doğrudan, 83 milyonu da dolaylı olarak etkiliyor. Bu nedenle, bu konuda bir araştırma komisyonu açılması hepimiz için yararlı olacak diyorum.

Saygılar sunuyorum. (HDP sıralarından alkışlar)