DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Değerli Komisyon üyeleri, biraz tadınızı kaçıracağım ama... Şöyle: Şimdi, hiçbir firma, bu, gerek termik santral sahipleri olsun gerekse herhangi konudaki bir başka firma Türkiye Cumhuriyeti devletinden daha büyük değildir. Bu, daha önce taahhüt edilmişti -burada söz edilmediği için söylüyorum- yerine getirilmedi. Şimdi, tekrar bir taahhüt alınacak, yerine getirilir, getirilmez... Yani ben açıkçası karşılıklı bir konuşma oluşturmak istemiyorum ama bu arada zehirlenen halkı nereye koyuyorsunuz? Yani bu kanun metninin neresinde? Ben göremiyorum. "Elektrik üretimi faaliyeti durdurulamaz." Ben elektrik mühendisiyim, elektriğin ne demek olduğunu biliyorum, ne kadar önemli olduğunu biliyorum, bunun ne büyük bir ihtiyaç olduğunu biliyorum. "İdari para cezası da uygulanmaz." Çok güzel, e, nasıl denetlenecek? Daha önce taahhüt edildiğinden şu ana kadar geçen sürede neden denetlenmedi, denetlenmemesinde zafiyet gösteren devlet kurumu yetkililerimiz kimlerdir, bununla ilgili idari soruşturma yapılmış mıdır ki bu durum tekrar karşımıza geliyor? Yani dolayısıyla bunu anlamak çok zor. Şöyle ifade edeyim özellikle Zonguldak açısından ama Türkiye'nin çeşitli yerlerindeki termik santralleri de ilgilendiriyor. Şimdi, Çatalağzı bölgemiz var, Çatalağzı bölgemizde 7.500 vatandaşımız yaşıyor, eskiden daha fazlaydı, birçok hastalanan da var bunların arasında. Bu arada, Zonguldak'ta -hani hastane yapılmasına, doktorlar olmasına seviniriz, değil mi?- Bu sebeplerden ötürü çocuk onkolojisi bölümü açıldı. Bundan dolayı, başka bir nedeni yok, bu termik santrallerden. 1,5 kilometrelik bir alanda 7 ünite termik santral var 3 bin megavat gücünde ve bir şekilde de böyle arkadan dolanarak, kanunun bir tarafından çekiştirerek, böyle imtiyazlar elde ederek... Bu, bir şekilde bir imtiyazdır. 2 ünite daha buna eklenmek isteniyor yani daha basit tabiriyle yeni 2 termik santral diye de söyleyebiliriz. 820 megavat da böyle bir talep var ortada. Dolayısıyla bu gaz, duman, partiküller bunlar kuş uçuşu 30 kilometrelik bir alanı zaten şu anda abluka altına almış vaziyette. Enerji Bakanlığımızın yetkilileri zaten biliyor bu konuyu aslında ama nasıl bu kadar görmezden geliyorlar, ben inanamıyorum yani. Kendi aileleri orada yaşasa bunu yapamazlar ya, insan sevdiğini öldürüyor demektir, böyle bir durum.

Şimdi, bu konuyla ilgili bazı ölçümler yapıldı, buna...

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Sayın Vekilim, bir bilgi versem, öyle devam etseniz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Tabii, lütfen.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Bu konuştuklarımızın hiçbiri Zonguldak'ta değil, onu söyleyeyim de ona göre... Zonguldak'taki santrallerin tamamının çevre mevzuatının uyumlu olduğunu hatırlatayım. Bu santraller bunlar değil yani.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben devam edeyim.

10 tane böyle santral var diye biliyoruz.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - O 10 santralin hiçbiri Zonguldak'takiler değil diyorum.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Orada ÇATES var.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - ÇATES, o çok küçük ve çalışmıyor.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bizdeki ÇATES?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - "3 bin megavatlık" dediğiniz santral...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - 314,68 megavat.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - 310 megavatlık bir ÇATES var ama çalışmıyor o.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani dâhil mi bu kanuna?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Dâhil. ÇATES dâhil de 3 bin megavattan falan bahsettiniz, o ÇATES'in haricindeki 3 bin megavat...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Hayır, bakın, ben şu bağlamda söylüyorum Sayın Bakan Yardımcımız: Şimdi, çevresel etki değerlendirmede yapılan havadaki partikül ölçümlerinde de aynı hata yapılıyor. Aslında bu doğrultuda bunu da bir şekilde doğrulamış oldunuz. Konu şu: Şimdi, ölçüm yapılıyor, her bir ölçüm 7 ünitenin aktif bir şekilde çalıştığı bir yerde tek 1 ünite o alanda tekmiş gibi değerlendiriliyor, dolayısıyla, her birine baktığınız zaman da sanki dünya standartlarını ya yakaladı, yakalayacak bir sınırdaymış gibi algılanıyor ve kapasite oranları da düşük çalıştığı hâlde. Hâlbuki yapılan ölçümlerde tümü, hepsi çalıştığı zaman -yani elimde zaten veriler de var- yaklaşık 2 katı, 3 katı seviyesinde, bu partiküllerin havada bulunmaması gereken seviyede olduğu bilimsel olarak ispatlanmış. Bunu zaten siz de biliyorsunuz. Dolayısıyla demek istediğim...

BAŞKAN - Siz bu maddeye niye itiraz ediyorsunuz ben onu anlayamadım.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Burada filtrelerin... 2021 yılına kadar bir şekilde imtiyazlandırıyor, taahhüt veriyor.

BAŞKAN - Hayır, bakın, yanlış anlıyorsanız düzeltsinler, müsaade edin. 1 Haziran 2019 tarihi itibarıyla yapım sözleşmesi imzalamış olanlar 2021'e kadar uzatılıyor.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şu anki mevcutlar yani.

BAŞKAN - Yapım sözleşmesini "Yap." diyor...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Zaten imzaladılar daha önce, tutmadı sözünü, tutmadı; şimdi tekrar o taahhüt isteniyor.

BAŞKAN - Var mı öyle bir taahhüt?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Daha önceden öyle bir taahhüt yoktu, 2019'un sonuna kadar süreleri vardı, bu süre içerisinde yapımını bitirenler de var, "Hiçbiri yapmadı." tarzında bir durum yok, sözleşmesini yapıp yapım işlerine başlayanlar da var.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani "2019 yılına kadar bunu yapması gerekiyor." ne demek? Yani devlet diyor ki: "2019'un bir yerine kadar bunu yapacaksın." E, yapmıyor yani bunun adı... İlla gelip bir de imza mı atması lazım? Zaten buna uygun, bu şekilde bir aracı bile trafiğe çıkaramazsınız, ceza yer. Dolayısıyla bir şehir burada zehirleniyor ve aynı zamanda bu yapılan ölçümler... Ölçümleri ben yapmıyorum, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yapıyor, odalar yapıyor yani böyle çapraz yapılan şeyler bunlar birbirini destekler nitelikte. Çalıştığı anda... Termik santraller de henüz daha yüzde 47 kapasiteyle çalışıyor yani bir de desek ki: Daha fazla enerji ihtiyacımız var, bunu sağlamak üzere daha fazla kapasiteyle çalışsın." Bu partikül oranı daha da fazla olacak. Yani burada sadece şu konuya özellikle temas etmek istiyorum: Zehir, ölçüdedir, kanun teklifinde ölçü kaçmış vaziyette yani bu teklifin içinde bir yerde bana bir şey gösterin, halkın da bu 2021 yılına kadar olan haklarını da korumuş olalım, zehirlenmesine engel olacak bazı müeyyideler, bir şey olsun. Ben bunun için söylüyorum. Zonguldak özelinde de...

BAŞKAN - "Zonguldak'ta yok." diyor canım; bu, Zonguldak'ta değil.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - ...Türkiye genelinde de bir termik santralin filtre koymaması demek bir garaja girip arabanın motorunu çalıştırıp gaza basıp egzoza boğmanız demek bir yerden sonra. O nedenle şunu demek istiyorum: Böyle "çeşitli gerekçeler" dediniz, onu açmadınız, hangi çeşitli gerekçeler, sebeplerden dolayı bu durumun oluştuğunu. Onu açmanızı rica ediyorum, aynı zamanda da bu işin dengesini şu kanun teklifinde görmek istiyoruz. Tamam, termik santrali, tabii ki, "Photoshop" programıyla veya bir fırçayla alıp da bir tabloda silecek hâlimiz yok, var olanları aktif ve verimli kullanmak istiyoruz ama halkımızın da zehirlenmemesini istiyoruz. Şurada iki cümle de onunla ilgili bir şey olmasını alt komisyonda da bu doğrultuda bir düzenleme yapılmış olmasını ben bir Zonguldak Milletvekili olarak, bir çocuk onkolojisinin henüz açıldığı bir şehrin milletvekili olarak açıkçası sizlerden isterdim. Dolayısıyla da bu doğrultuda hâlâ bir düzenleme, değişiklik yapma şansımız varsa...

BAŞKAN - Zonguldak'ta bu kapsama giren var mı nükleer santral?

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Var herhâlde, var.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Nükleer değil, bir tane kömür santrali var ama Zonguldak'ta çok fazla santral var, o yeni yapılan santrallerin tamamının çevre mevzuatına uyumlu arıtma tesisleri var. Bildiğim kadarıyla ÇATES olabilir, o da çok düşük güçte bir santral.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - ÇATES ama ÇATES'in ilave ünite talebi var 660 megavat.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yenilerin hepsi mevzuata uygun yapılacak. Biz, mevcut işletmedekileri kastediyoruz burada. Bir de...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani Sayın Başkanım, ben diyorum ki: Yapmıyorlar, ne yapacaksınız?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Bunlar EÜAŞ'ın santrali iken özelleştirilen santraller, o zaman yok. Yalnız, partikül tutmayla alakalı bir sorunları yok. Benim kastettiğim, kükürt oranlarıyla alakalı sağlaması gereken hususları sağlamakla alakalı yapacakları var.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Partikülle ilgili sorun zaten var. Bu kanun maddesinde sizin baktığınız açıdan sadece kükürt görüyorsunuz. Zaten o hastalığı almış, siz yeni bir hastalık var mı yok mu... Zaten var, burada raporu da var. Yani yapılmadığında, bizim, bir devleti temsil eden insanlar olarak bir şey olmalı. Yani şu ana kadar da hâlihazırda yapılmamış 2019 yılının sonuna kadar. Yani müsaade ederseniz, biz de milleti temsil eden vekiller olarak halkımıza bu yatırımların verimli, faydalı ama onlara da bir ölçüde zarar verilmediği, bu konudaki güvenlik önlemlerini hep birlikte alabildiğimizi ifade edelim.

BAŞKAN - Deniz Bey, Sayın Bakan Yardımcım; 2021 yılında yapmazsa müeyyidesi ne?

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yazalım bunu.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yani çevre mevzuatı açısından müeyyidesi -yani bildiğim kadarıyla- para cezasıdır.

BAŞKAN - Nedir o?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Bilmiyorum yani.

BAŞKAN - Maliyet nedir mesela?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Para cezası artı belki tekerrüründe santral faaliyetini durdurmak da olabilir.

BAŞKAN - Bir dakika, şöyle yalnız...

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yani onu biz takip etmiyoruz.

BAŞKAN - Mesela bu bacadaki koruyucu tedbir ne kadarlık bir maliyet ki bu firmalar... Zor mu? Pahalı mı?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yani şu anda, maliyeti konusunda Nevzat Bey bilgi sahibi, onu söylesin. Megavat başına değişebilir tabii, santralin büyüklüğüne göre değişebilir bu maliyet.

Fakat önemli olan, bizim önemsediğimiz husus, bunların yapılması aşamasında santralin durması. Bir de bunların takip edilmediği... "Bu konuda sorumluluğu olan var mı?" diye Sayın Vekilimiz hatırlattı. Şimdi, neticede bunların 2019 sonuna kadar süreleri var. Yani takip edilecek bir şey yok. 2019'da yapmayan kişi, çevre mevzuatı açısından Çevre Bakanlığının yaptırımlarına tabidir. Santral kapatmak varsa bu yaptırımda, santral kapatmak dâhildir bu yaptırıma.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani rahmetli Cumhurbaşkanımız Süleyman Demirel de "500 günün sonunda enflasyonu tek haneli rakamlara düşüreceğim." demişti. 495'inci günde sordular, dediler ki: "Ne oldu, hani inecekti, rakam çok yukarılarda?" O da dedi ki: "Yahu daha 500 gün olmadı ki." Yani bu idari takibi yapmak için 2019'un sonunun gelmesini bekleyip onu görürsek, o, biz ona fırsat verdik demektir.

Sadece şu hatırlatmayı yapmak istiyorum; anlıyorum yapılmak istenen şeyi ama şöyle bir şey var: Yani halkı da düşünmek durumundayız. Yani şu kanun maddesinin bir yerinde olmalı. Sorduğunuz soru da çok önemli bir soru. Bunun bedeli nedir, maliyeti nedir; hem bugün nedir hem de iki yıldır yapılmıyor ya iki yıldan beri ne? Ve biz devlet olarak zaten çeşitli teşvikler veriyoruz, gerek teşvik gerek vergi indirimi, birçok imkân zaten tanınıyor. Bu firmalarla görüşülsün, bu sorun çözülsün. Yani hâlihazırda elimizde. Hadi biz yenisinde dalga enerjisiyle ilgili de çalışma yapmanızı istiyoruz yani bunun gibi yenilenebilir enerji kaynakları... Ama elimizdekileri de daha fizibil kullanılabilir hâle getirelim, öyle bir hâle gelsin ki yüzde 47 kapasiteyle değil de yüzde 80 kapasiteyle çalıştıralım.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Şimdi, bunlar zaten sözleşmelerini yaptılar, 2019'da yetiştirecekmiş gibi de işlerine devam ediyorlar. Biz şuna dikkatinizi çekiyoruz: Bunlar 2019'da bu işi yapmaya kalktıklarında, beşer bin, beşer bin megavat bunları iki altı aya paylaştırmamız lazım. Bir anda 5 bin megavatın devreden çıkmasının riski var arz güvenliği açısından. Yoksa bunlar sözleşmelerini yaptılar, yüklenicilerini belirlediler, şu anda işe başlama arifesindeler. Biz, bu devreden çıkmayı biraz zamana yaymak istiyoruz, hepsi bu; yoksa "Bunlar bunu yapmayacaklar, iki yıl daha boş yere zaman kaybedeceğiz." anlamında değil. 1/6/2019 tarihini de her ihtimale binaen, sözleşmesini yapmayanlar varsa bir tedbir olarak düşünerek koyduk. Yoksa, şu anda 10 taneyse, kaç tanesinin işe başlama noktasında olduğunu bilmiyorum.

BAŞKAN - Sayın Bakanım, şöyle bir soru sorup kısaltabilir miyim: Yani bunun, diyelim ki 10 bin megavat var, 5 bin megavat var. Bunların baca sistemleriyle ilgili yapılacak bir iyileştirmenin, şartları uygun hâle getirmenin sistemi durdurma mecburiyeti var.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Evet.

BAŞKAN - Bunları bir anda durdurduğumuz takdirde arz güvenliği açısından problemler ortaya çıkabilir.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yani ikiye böleceğiz durdurmak için.

BAŞKAN - Ama bakın, şunu da yapmanız lazım: Bu taahhütlerle... Hadi, yapmadı adam, taahhüt verdi; ne olacak?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Kapatılacak.

BAŞKAN - Arz güvenliği ne olacak?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Para cezasıyla...

BAŞKAN - Hadi o zaman arz güvenliği ne olacak?

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Para cezası yok.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Yok mu? Bilmiyorum, çevre mevzuatı...

BAŞKAN - Genel Kurulda sorarlar Sayın Bakan Yardımcım, arkadaşlarımıza Genel Kurulda daha açıklayıcı bir bilgiyi, inşallah, sunalım.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKAN YARDIMCISI ABDULLAH TANCAN - Olur, tabii, inşallah.

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani halkın sağlığını başa bir yere koyalım.

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum. Artık o iş şeye geçti.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani Zonguldak Vekilimiz var yanınızda, nasıl açıklayacak Zonguldak'ta bu durumu?

BAŞKAN - Yahu bırak Zonguldak Vekilini, biz Türkiye Milletvekiliyiz. Siz Zonguldak'tan seçilmiş Türkiye Milletvekilisiniz Sayın Milletvekilim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bütün termik santraller Zonguldak'a kurulursa...