ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Vallahi ben rica edeceğim, en az on dakika konuşmak için. Bugün zaten bizim gruptan çok fazla katılım da yok, Zonguldak için son derece önemli bir kurum.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Peki, öyle bir teamül yok ama buyurun.

ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Değerli milletvekilleri, Türkiye Taşkömürü Kurumunun değerli bürokratları, Sayıştayın değerli denetçileri ve tüm hazırun; sözlerime başlamadan önce hepinize sevgi ve saygılarımı sunuyorum.

Bugün hem Türkiye için hem de Zonguldak için son derece önemli olan bir kurumu konuşuyoruz, Türkiye Taşkömürü Kurumunu konuşuyoruz. Türkiye Taşkömürü Kurumu aynı zamanda önemli olduğu kadar da stratejik bir kurumdur. Özellikle ağır sanayide, demir çelikte ve pek çok sektörde taşkömürü kullanımı yaygın olarak devam etmektedir. Zonguldak açısından da tabii ki Türkiye Taş Kömürü Kurumunun çok daha özel bir önemi vardır. Zonguldak, 1829 yılından bugüne kadar 192 yıllık geçmişiyle kömürle bütünleşmiş ve kömürle var olmuş bir kenttir ve bugün itibarıyla da yine ekonomisi, istihdamı büyük oranda kömüre bağlı olan bir kenttir. Bu sebeple Türkiye Taş Kömürleri Kurumu bizim için ve Zonguldaklılar için son derece önemlidir.

Değerli arkadaşlar, Türkiye Taşkömürü Kurumu, Türkiye'nin ihtiyacı olan koklaşabilir taş kömürünü verimli ve etkili şekilde çıkarabilecek tek kurumdur. Ancak, baktığımızda böyle bir durum gerçekleşebiliyor mu? Maalesef gerçekleşemiyor. Yılda yaklaşık 38-39 milyon ton tüketimimiz var tüm Türkiye'de, bunun yaklaşık 6-7 milyon tonu koklaşabilme özelliğine sahip, ağır sanayide kullanılan, demir çelik sektöründe kullanılan taşkömürü, yüksek kalorili taşkömürü. Ama bakıyoruz, maalesef Türkiye Taşkömürü Kurumumuz bunu çıkartamıyor yani yıllık 6-7 milyon ton ihtiyacımız olmasına rağmen şu anda herhâlde 2020 yılı için 700-800 bin tonluk bir rakam telaffuz ettiniz yanlış hatırlamıyorsam Sayın Genel Müdürüm, son derece düşük bir rakam. Yani koklaşabilme özelliğine sahip olan taşkömürünün onda 1'ini ancak üretebiliyoruz. Bununla ilgili Sayıştay raporlarını incelediğimizde Kurumun işçi açıkları kapatılmadığı için üretiminin düştüğünü, üretim düştükçe Kurumun zarar ettiğini, Türkiye Taşkömürü Kurumunun iç piyasadaki ihtiyacı dahi karşılayamadığının tespit edildiğini görüyoruz. Oysa, Türkiye Taşkömürü Kurumunu ayağa kaldırmak her zaman mümkündür. Eğer, Kurumu ayağa kaldıracak, üretimi artıracak bir şeyler yapılmazsa Kurumun faaliyetlerini kesintisiz sürdürmesi de ileride mümkün olamayacak bir noktaya gelecektir. Bunu da bize Sayıştayın 2017 yılı raporu 117'nci sayfasında açıkça söylenmiştir. "Yıldan yıla üretimin düşmesini ve maliyetlerinin artması nedenlerini inceleyin." diyor ve "İşgücü verimliliklerini ve üretimin artırılmasına yönelik önlemler alın, uygun çalışma yöntem ve çalıştırma düzeni sağlayın. Üretim maliyetlerini düşürecek önlemleri alın, aksi takdirde artan bilanço zararlarıyla Kurumun faaliyetlerinin kesintisiz yürütülmesi ileride mümkün olamayacaktır." deniliyor. Bu, son derece önemli ve kritik bir uyarıdır.

Sayıştay raporlarında dikkat çeken bir başka uyarı daha vardır: "Uzun yıllardan beri stratejik planlama yapılmadığı için Kurumun geleceğinde bir belirsizlik söz konusudur. Bu nedenle de Kurumda çalışması gereken norm kadro sayısının bir türlü belirlenemediğini" ifade etmişlerdir.

Değerli milletvekilleri, Kurumun işçi sayılarına baktığımızdaysa çok önemli açıklar görüyoruz. 2017'de çalışan işçi sayısı 7.575; 2018'de 8.557; 2019'da Kurum çalışan sayısı 7.947. 2009-2019 yılları arasındaysa tam on yıl boyunca Kuruma toplu bir işçi alımı yapılmamıştır. 2019 yılı içinde peyderpey alınan 1.500 işçi ise ihtiyaca cevap vermemiştir, işçi alımlarından dolayı bir memnuniyet duyuyoruz ve bunu da çok yetersiz görüyoruz, bu alımların artırılması gerektiğini düşünüyoruz. Ancak, bu işçi alımına rağmen 2016'dan 2019'a kadar toplam 2.613 işçi Kurumdan ayrılmış, dolayısıyla toplam norm kadronun 14 bin olduğunu da düşünürsek bu işçi açıkları bir türlü kapanmıyor ve bundan dolayı da üretimde bir artış olmuyor ve az önce de ifade ettiniz "Ciddi zararlar var." diyorsunuz, bu işçi zararlarının da çok fazla olmasından kaynaklanıyor.

İş kazalarıyla ilgili de birçok sorun var. Daha yeni bir işçi arkadaşımız kaybettik, Allah'tan rahmet diliyorum buradan. Üretim faaliyetlerinde iş kazaları da maalesef işçi açıkları çoğaldığı için iş kazaları da artma eğilimi gösteriyor. Bu tespitlerin tamamı da Sayıştay raporlarında var. 2019 Sayıştay Raporu'nda, 54'üncü sayfada bakın ne diyor: "Kuruma bağlı müesseselerde iş zorluğu nedeniyle kanuni gerekliliklerin yerine getirilmesi durumunda işçilerin derhâl emeklilik hakkını kullanması nedeniyle azalan işçi, kömür kazı faaliyetlerinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilemediği, ocaklarda konsantrasyona gidilemediği ve bu durumun başta iş güvenliği olmak üzere üretim ve iş gücü verimliliğini düşürdüğü görülmüştür." diyor. Yine 2018 Sayıştay Raporu'nda "Üretimin son yıllarda giderek düşmesi ve program hedeflerinden düşük gerçekleşmesinde etkili olan sebeplerin ilk sırasında son dokuz yıldır toplu işçi alımının yapılamaması, bu süre zarfında emekliler nedeniyle işçi sayılarının giderek azalması, kamu finansman kararnamelerinde belirtilen sayıda işçi alınamaması, ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilememesi." ifade edilmiştir. 2017'de yine benzer değerlendirmeler söz konusudur.

Değerli milletvekili arkadaşlarım, Sayıştay raporlarında ifade edildiği gibi işçi açıkları nedeniyle üretim de düşmektedir. Zonguldak havzasındaki kömür rezervinin 1.5 milyon ton olduğu ifade edildi. 1920'lerde 600 bin ton, 1940'larda 3 milyon ton üretim yapılırken 2016 yılında satılabilir kömür üretimi maalesef 911 bin tona gerilemiş, yine 2017 yılında 1 milyon ton hedef olmasına rağmen 870 bin tona gerilemiş, 2018 yılında 900 bin hedeflenmiş, 686 bin tonu üretilmiş, 2019 yılında 1 milyon ton hedeflenmiş ve 734 bin üretilmiş. Yani, bir hedef var ama hedeflerde de bir yanılgı var, bir sapma var. Yani, TTK'nin üretimi son iki yılda yaklaşık 200 bin ton daha düşmüş. Oysa, özel sektörün sahalarına baktığımızda daha düşük işçi sayısıyla daha fazla üretime gitmiş. Yani, değerli arkadaşlar, burada bir sorun var, ya bu sorunun adını doğru tespit etmemiz lazım. Evet, konunun uzmanısınız, yani mühendislik alanında eğitim almışsınız ama tabii, biz bunun bürokratik sorun olarak görmüyoruz sadece, burada bir siyasi bir zihniyet sorunu olduğunu görüyoruz. Kişisel kanaatimiz, ikisi birlikte değerlendirildiğinde, yani siyasi zihniyet sorunuyla bürokratik sorunun birlikte değerlendirdiğimizde bunu bir masaya yatırmamız gerektiğini düşünüyorum.

Yine, az önce Sayın Genel Müdürümüz ifade etti, 2020 yılında Kurumun 1 milyar 298 milyon zarar ettiğini ifade etmiştir. 2015'ten beri Türkiye Taşkömürü Kurumunun KİT Komisyonu toplantılarına katılıyorum değerli arkadaşlar ve sürekli aynı tespitleri konuşuyoruz, aynı şeyleri konuşuyoruz ama sonuç değişmiyor ve tam tersine sonuç olumsuz olarak değişiyor. Yani, sürekli işçi açıkları geriliyor, üretim geriliyor ve zarar artıyor. Yani, üretimdeki düşüşe baktığımız zaman gerçekten trajik bir düşüş var. Yani, belki geçen sene Covid-19 salgınından kaynaklanan bir şey söylenebilir, iki aylık üretim eksikliği söylenebilir ama geneline baktığımızda 2002 yılından beri çok ciddi bir trajik düşme var. İhtiyaç var mı? İhtiyaç da var. Yani niye bunu artıramıyoruz ben bunu anlayamıyorum.

Şimdi, bakın, şurada baktığımızda Zonguldak'ta bugün itibarıyla, kömürün başkentinde kömür almaya kalkıştığınızda kömür bulamıyorsunuz, yani Zonguldak kömürü yok. Yani, birisi kömür satın almak istese kömür bulamıyor. Bakın, yeraltında 1.5 milyon ton taşkömürü var, yeryüzünde çıkmış, çıkarılmış kömür yok. Yani, bu kömürü çıkarmak, Türkiye Taşkömürü Kurumunun öncelikli görevi. Bunu niye çıkartamıyoruz? Sebepleri belli, Sayıştay raporunda da defalarca bunlar ifade edilmiş ama yapmıyoruz bunu, bu yapılmıyor. Demek ki burada bir siyasi irade eksikliği söz konusu, yani AK PARTİ iktidarı yerli kömürün artırılmasını, üretimin artırılmasını istemiyor diye düşünüyorum ve bürokratik kadrolar da siyasi iradeye bağlı kaldığı için buna bir çözüm üretemiyorlar diye düşünüyorum.

Bakın, şu anda termik santrallerde ve demir çelik fabrikası var iki tane biliyorsunuz Karabük'ü de Zonguldak'ın içine alalım bölgemizde... Maalesef kömür bulamıyorlar ve bakın nereden geliyor kömür? Kömürün başkentine Kolombiya'dan geliyor, Rusya'dan geliyor, Güney Afrika'dan geliyor, Kanada'dan geliyor. Yani, bizim için bence çok üzerinde düşünülmesi gereken üzücü bir durum diye değerlendiriyorum bunu. Şimdi, mevcut anlayışla 2019 yılında demir çelik sektöründe 6 milyon tonluk taş kömürü ihtiyacının sadece TTK 231 bin tonunu yani, yaklaşık yüzde 4'ünü karşılayabilmiş. Yani, bir damla bile değil, o kadar düşük bir rakam ki. Demek ki Kurum, amacına uygun bir şekilde üretim yapamıyor. Oysa, ihtiyacımız var mı? Var.

Şeyde de var yani, sadece demir çelik sektörünü kastetmiyorum, diğer sektörlerde de var, termik santral olarak, termik santrallerde de ihtiyacımız var, yakacak olarak da ihtiyacımız var. Yıllık 4-5 milyar dolar civarında ortalama her sene ithalata para ödüyoruz, cari açığımızı artıran bir etken, onun için bunu bizim bir şekilde düzeltmemiz gerekiyor.

Bakın, 2018 yılı Sayıştay Raporundaysa bu olaya vurgu yapılmış: "Hammaddeye yakınlığı nedeniyle demir çelik endüstrisi Zonguldak ve çevresine kurulmuştur. Geçmişte demir çelik sektörünün kömür talebinin yüzde 60'ı Zonguldak havzasındaki yerli üretimle karşılanmaktayken bugün, bu talebin yüzde 10'unu karşılayamayan ve stratejik önemini yitirmiş olması, bu havzanın teknolojik gelişmelere paralel olarak her türlü AR-GE faaliyetleriyle yeniden ele alınmasının gerekliliğini ortaya koyan çarpıcı bir durumdur." Yani, bu Sayıştay raporunu düzenleyen arkadaşlarımıza teşekkürlerimi sunuyorum, her iki 2018-2019 raporunda da çok doğru tespitler var, bu tespitleri bizim değerlendirmemiz lazım ama öncelikli olarak da bürokratik kadrolardan önce siyasi iradenin bunu ortaya koyması gerektiğini düşünüyorum.

Değerli arkadaşlar, yine, şunu ifade etmek istiyorum: Az önce gözümden kaçmış -rakamlardan bir örnek- ÇATES'in ihtiyacı olan 1,6 milyon tonun da 397 bin tonunu yani yüzde 24,8'ini sanırım TTK karşılamış. Bakın, ÇATES sadece termik santrallerden birisi, diğerini konuşmuyorum, onun bile yüzde 24'ünü karşılayabilmişiz yani üretim gerçekten çok düşmüş durumda. Bu anlamda, Türkiye Taşkömürü Kurumu bizim gözbebeğimiz. Ben de bir madenci çocuğu olarak, bir Türkiye Taşkömürü Kurumundan maaş almış bir babanın evladı olarak kurumun bu hâle düşmesinden dolayı çok büyük bir üzüntü içindeyim, onu özellikle ifade etmek istiyorum ve kurumun ayağa kalkması için de üzerimize ne düşüyorsa o görevi yapmaya hazırım, parti olarak da hazırız, yeter ki üretimi artıralım, işçi açıklarını giderelim ve yeni bir durum ortaya koyalım. Bunun için, bakın, Türkiye Taşkömürü Kurumunun stratejik ürün olan taş kömürü üretimini artırabilmemiz için bir defa kurumun içinde bulunduğu bu belirsizlik açmazını ortadan kaldırmamız lazım ve Türkiye'de taşkömürü politikalarının öz kaynaklara dayalı sürdürülebilir bir biçimde yaşama geçirebilmesi için Zonguldak havzasının havza madenciliği ilkelerine uygun şekilde yeniden yapılandırılması gerektiğini düşünüyoruz. Havzanın ulaşılabilir hedeflere yeniden ulaşabilmesi için yeniden planlanması ve istihdamı artıracak politikaların da bu planlamada yer alması gerektiğini düşünüyoruz.

Daha önceki raporlarda vardı, Türkiye Taşkömürü Kurumunun kendi öz kaynaklarıyla çıkarılabilecek üretim hedefi 5 milyon tondu yıllık. Aynı zamanda da özel sektörün de 5 milyon ton üretim yapabilecek bir imkânı vardır. Dolayısıyla, yıllık 10 milyon ton bir taşkömürü üretimi hedefini bizim sağlamamız gerektiğini düşünüyorum. Bu anlamda, hem cari açığın düşmesine çok büyük yarar sağlayacaktır hem millî kaynakların ekonomiye kazandırılmasının da cari açığın düşürülmesi çok daha yararlı olacağını düşünüyorum. Bu anlamda, bu hedeflere ulaşılabilmesi için özel sektörün de üretime katılımı ve havza bütünlüğünü ve tek elden yönetim ilkesini bozmadan bu hedefleri gerçekleştirmemiz gerektiğini düşünüyorum.

Yine, dediğim gibi, bu hedeflere ulaşabilmek için stratejik bir planlama yapmamız gerektiğini, bu planlamadan sonra norm kadro üretim işçisi açıklarını gidermemiz gerektiğini düşünüyorum ve -az önce Genel Müdürümüz de ifade etti yarı mekanizasyon yatırımları yapılmıştır- bu yarı mekanizasyon yatırımlarını da hızlandırmamız gerektiğini düşünüyorum.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Toparlayalım lütfen.

ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Bitiriyorum, bitiriyorum.

Teşekkür ederim sabrınız için Sayın Başkanım. Ve, kurumun siyasetin müdahaleleri dışında bırakılarak özerk bir yapıya kavuşturulması gerektiğini düşünüyorum. Bakın, özel sektör, kömür madenciliği redevansçılar zarar etmeden üretimi gerçekleştirebiliyor, Türkiye Taşkömürü Kurumu da bunu yapabilir. Bu donanım ve birikim Zonguldak'ta vardır, insan kaynaklarımızda vardır, yönetim kadrosunda vardır ama bunun için bir siyasi irade değişiminin, bir siyasi irade devriminin şart olduğunu düşünüyorum. Bu hâliyle bakın, beş yıldır aynı şeyleri konuşuyoruz. Hep dramatik düşüş var ve sonuç yok.

Onun için sözlerimi tamamlarken sabrınız için de çok çok teşekkürlerimi sunuyorum, saygılarımı sunuyorum.