DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Teşekkür ediyorum.

Öncelikle, her ne kadar bu kanun teklifi Tarım ve Orman Komisyonuna gelmiş olsa da kanun teklifinin ruhunun ve Hayvan Hakları Araştırma Komisyonunun ürettiği, çıkardığı raporun sahibi biziz. O nedenle, ben, burada, bizim Hayvan Hakları Araştırma Komisyonunda nasıl bir rapor çıkardığımızı sizlerle paylaşma ihtiyacı duyuyorum, neticede, tüm yoğunluğun içinde bu kadar kalın bir raporu okumuş olmanızın zorluğunu da dikkate alarak. O nedenle bizim burada konuşmamız çok önemli.

Biz araştırma komisyonu olarak üst başlıklar olarak ne konularda çalışma yaptık? Hemen başlıkları okuyorum, böylelikle mevcut kanun teklifiyle de tüm milletvekillerimiz bir kıyaslama yapma fırsatı bulurlar.

"Dünyada ve Türkiye'de hayvanların korunması" başlığı altında "Hak kavramı ve hayvanların hukuki nitelikleri" "Hayvanların korunması konusundaki mevzuatlar" "Uluslararası sözleşmeler" "Ulusal mevzuat" "Mukayeseli hukukta hayvan haklarına ilişkin yasal mevzuat" Hangi ülkeleri incelemişiz? Hollanda, Fransa, İspanya, Almanya, Avusturya, Belçika, İsviçre, İngiltere, İtalya, Malta, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Avustralya, Tayvan, Hindistan. Ülkemizde hayvanların korunması alanında yetkili ve görevli kurum ve kuruluşları incelemişiz, yerel yönetimler dâhil. Tarım ve Orman Bakanlığını yine dinlemişiz, değerlendirmişiz.

Hayvanların korunmasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri üzerine toplantılar yapmışız. Bunlardan bir tanesi kanununun adı yani şu anda da benim üzerinde konuşma aldığım 1'inci madde ve bunda aslında hemfikir olmuşuz ama yine önümüze başka bir tanımlama geldi. Biz " 'Hayvan Hakları Kanunu' olsun veya 'Hayvan Yasası' olsun." derken ve bunda da fikir birliği yapmışken her nedense önümüze "Hayvanları Koruma Kanunu" olarak geliyor. Gerçekten bir sistem problemi de var, o da şu: Söz konusu olan insan hakları olduğunda, doktorların olduğu veya ticaretle ilgili olan komisyonuna konu gitmiyor ama söz konusu olan hayvan hakları olduğunda Tarım Ve Orman Komisyonuna geliyor oysaki bağlı bulunan pek çok komisyon var yani karma komisyon niteliğinde ele alınması gereken bir konu.

Devam edelim, Hayvan Hakları Araştırma Komisyonunda hangi konular incelenmiş? "Terminoloji sorunu" dedik. Bu sorun, hâlâ, kanun teklifinde devam ediyor. "Hayvanla cinsel ilişkiye girmek." diye bir ifade kanun teklifinde yer alabiliyor. Ben söylerken utanıyorum, her ne teknik nedenle olursa olsun kabul edilemez, hele hele terminoloji üzerinde biz onlarca toplantı yaptıktan sonra.

"Şehirlerdeki hayvan sayısının bilinmemesi ve hayvanların kayıt altına alınamaması" konusunu çalışmışız; hâlâ kanun teklifi çıkacak, çıktıktan sonra bu hayvan sayıları tespit edilecek. Yani biz yeniden bir kurum inşa etmediğimize göre, Tarım ve Orman Bakanlığı biz Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu olarak çalışmaya başladığımızda vardı, Ekim 2019'da raporumuzu çıkardık, o zaman da vardı, bugün de var, hâlâ neden bunun sayıları üzerinde çalışmamış, bunu bize açıklamak zorunda. İlla bir kanun teklifi çıkması mı gerekiyor?

Diğer taraftan, kedi ve köpeklerin kimliklendirilmesi, tek tırnaklı hayvanların kimliklendirilmesi, popülasyon kontrolüne ilişkin aksaklıklar, kısırlaştırma konusu, mobil kısırlaştırma uygulaması sorunu, hayvanlara yönelik bazı fiillerin kabahat olması sorunu, hayvan sahiplenme ve bakım kriterlerinin belirlenmesi, hayvanların refahı ve korunması için iş birliği yapılması, bu amaçla yerel yönetimlere mali desteğin artırılması... Nereden arttırılması? Bütçeden artırılması. Bütçe nedir? Bütçe de vatandaşların ödediği vergilerle oluşan bir hazine. Peki, Türkiye'nin 2021 yılı bütçe geliri ne kadar? 1 trilyon 101 milyar lira. Böyle bir ülkeyiz ancak hâlâ kısırlaştırmaya ayrılan payın ne kadar olacağı, buna belediyelerin ne kadar pay aktaracağıyla, binde şu kadar, on binde bu kadar gibi payların aktarılmasıyla ilgili hâlâ pazarlık yapan bir kanun teklifiyle karşı karşıyayız.

Hayvan hakları fonu kurulması. Burada, biz, bir hayvan hakları fonu göremiyoruz ve hayvan hakları fonu kurulduğunda, aslında, dönem dönem sosyal medyada da yer alan, belirli periyotlarda tekrar tekrar yer alan aynı hayvan eziyeti fotoğrafları üzerinden rant elde eden pek çok kişinin bu rantı elde etmesi engelleneceği gibi bu konudaki duyarlı insanların pek çok maddi kaynağını aktarabileceği devlet güvencesi altında bir fon kurup bunu da neticeye ulaştırıp hayvanların sağlıklı büyümesi, yaşaması, üremesinde kullanılması mümkünken bu konu da her nedense kanun teklifine girmemiş.

BAŞKAN YUNUS KILIÇ - Toparlayalım lütfen.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Zoonotik hastalıklar, hayvanlara ilişkin süreçlerin yerine getirilmesinde personel yetersizliği, hayvan kolluğu kurulması, hayvanların korunmasında görevli ve yetkili kurumların netleştirilmesi, Tarım ve Orman Bakanlığının denetim yetkisinin güçlendirilmesi, kısırlaştırma merkezleri ve geçici hayvan bakımevleri, hayvan bakımevleri için hazine veya orman alanlarının tahsisinde bedel alınmaması, ev hayvanı satış yerlerinde -"pet shop"- kedi ve köpek satışı, hayvanların kesiminde karşılaşılan sorunlar, yasaklı ırklar sorunu, il hayvanları koruma kurullarının yapısının ve çalışma usulünün değiştirilmesini bu Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu A'dan Z'ye çalıştı. Belediye sınırları dışında kalan yerleşim yerlerinde yetkili olan il özel idarelerinin hayvanların korunmasına ilişkin teşkilatının bulunmaması, serbest yaşayan hayvanlarının dağılımı ve beslenme odakları, hayvan hakları ve hayvan sevgisi konusunda bilinçlendirme ve eğitim -o da yok teklifte- yurt dışından kaçak hayvan girişi, Merkez Av Komisyonunun yapısı -bu hâlihazırda süreç ilerlerken Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu olarak katkı yaptığımız ve sonucuna etki ettiğimiz pozitif bir konudur- kaçak avcılık, kuşların elektrik hatları ve havai fişekler nedeniyle zarar görmesi... Neden bu maddede yok, neden? Denizlerde hedef dışı av sorunu, yaban hayatını tehdit eden diğer unsurlar, sazlık ve anız yakma sorunu, kürk sektörüne ilişkin sorunlar, geleneksel hayvan dövüşleri konusu, hayvanat bahçeleri, kara ve su sirkleri, ülkemizde fayton sorunu -bu konuya de eğildik süreç içinde pozitif sonuçlar almıştık- hayvan deneylerine ilişkin sorunlar.

Biz bunları çalıştık 50 maddeyle de özetledik, detaylı gerekçeli hâllerini de yazdık ve Araştırma Komisyonunda görev alan tüm partiler birer muhalefet şerhi şeklinde değil, bu oy birliğine istinaden ek görüş olarak ilave daha gelişmiş fikirlerini, düşüncelerini ve önerilerini ortaya koydular. Zaman zaman Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk'e bakıp burun kıvırarak kendi döneminde, koşulunda ve şartlarında dünyanın en ileri kanunlarını oluşturduğu döneme dönük bazı küçümseyici ifadeler oluyor Türkiye'de maalesef. Ancak kadınların oy kullanması, siyasi partilere aday olması falan...

BAŞKAN YUNUS KILIÇ - Deniz Bey, toparlayalım lütfen.

"Aynı maddeyle alakalı konuşacağım, sonucu değiştirebilir." Dediniz, bütün kanun teklifini baştan aldınız, sonuna kadar aktardınız. O kadar celallenmeye gerek bir durum olmadığı şu andaki konuşmanızdan ortaya çıkıyor. "Maddenin sonucunu değiştirecek bir konuşma yapabilirim." dediniz...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bu sizin yorumunuz.

BAŞKAN YUNUS KILIÇ - Bütün kanun teklifini aldınız başından sonuna kadar anlattınız.

Lütfen toparlayın.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bazen sonucu almak için bütün ve parça ilişkisini anlatmak gerekir.

Sizin göreviniz Divanı ve burayı eşit ve objektif yönetmekse lütfen, benim söylediğim şeyleri yorumlamayın. Yorumlamak oy verecek arkadaşların işi. Rica ediyorum. Siz, lütfen, objektif olun.

BAŞKAN YUNUS KILIÇ - Ben burayı yönetiyorsam o kadar...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Benim insicamımı da lütfen bozmayın.

BAŞKAN YUNUS KILIÇ - Toparlayalım lütfen. Siz bitirin lütfen.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Neticede daha cesur, Türkiye'yi dünyada en ileri seviyede hayvan hakları yasasını çıkaracak bir kanun teklifi çıkabilirdi. Bu anlamda, bir hayal kırıklığı oldu, üzüldüm. Mutlaka bazı adımlar var bir yıldan, beş yıldan, on yıldan daha ileri ama bu bizi listelerde orta seviyedeki bir ülkeden daha ileri götürmüyor. O nedenle, maddelerin üzerinde pek çok görüşü ifade edeceğiz ama bu Hayvan Hakları Araştırma Komisyonunda emek vermiş, ter dökmüş, omuz omuza ter dökmüş bir milletvekili olarak birinin bize 50 maddenin neden böyle filtre edilerek bu hâle getirildiğini açıklaması gerekiyor yani bizim aklımıza itimat eden ve ortak kurduğumuz o gönül köprüsünden birlikte yürüyüp de oluşturduğumuz bu raporun neden böyle dönüştüğünü anlatması gerekiyor. Bunun önünde ne gibi engeller oldu ve Ekim 2019'da rapor çıktıktan sonra, on sekiz ay sonra neden kanun teklifinin geldiğini, bu kadar geciktiğini anlatması gerekiyor. Sayıştay raporlarına göre, Türkiye'nin bütçesi üç ayda hazırlanıyor. Türkiye gibi büyük bir devletin bütçesini bile üç ayda hazırlayan AK PARTİ'nin, on sekiz ay hayvan hakları kanununu çıkarmak için neyi beklediğini de vatandaşımıza, kamuoyuna, bizlere açıklaması gerekiyor.

Teşekkür ediyorum.