KEMAL PEKÖZ (Adana) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sözlerime başlamadan önce, Düzce'de meydana gelen depremden dolayı vatandaşlarımıza geçmiş olsun diyorum; ölümlerin olmamasını bir teselli olarak kabul ediyorum.

Sayın Bakan, sunumunuzda hiç söz etmediğiniz bir konuya değinmek istiyorum: Uzun zamandır sık sık GAP projesinden söz ediyorum ve bunun gerçekleşmeyen kısmının ne kadar önemli olduğunu anlatmaya çalışıyorum ama şu ana kadar istediğim düzeyde bir sonuca da ulaşmış değilim doğrusu. Bu proje kapsamında; 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve yaklaşık 1,7 milyon hektar alanın sulama şebekesi söz konusu idi. Ancak bugüne kadar, on iki yılda toplam 46,6 milyar Türk lirası kaynak aktarılmış ve gerçekleşme oranı o anlamda yüzde 92 civarındadır ama bu daha çok enerjiye yönelik olmaktadır. 2021 yılı sonuna kadar 505,9 milyar kilovatsaat elektrik üretilmiş, bunun parasal karşılığı da 30,4 milyar dolar; bugüne kadar harcanan para ise 12 milyar dolar.

Şimdi, bölge için özellikle -bizim tabirimizle Kürt coğrafyasında- bunun ne kadar önemli olduğunu hep beraber... Biraz sonra söyleyeceğim, neler olurdu eğer bu proje gerçekleşmiş olsaydı ama şu ana kadar bu projenin özellikle sulama alanıyla ilgili kısımları gerçekleşmedi. Mayıs 2008 yılında dönemin Başbakanı Erdoğan beş yılda projenin tamamlanacağını söyledi ve 4 milyon insana da iş bulunacağını ifade etmişti ama bu gerçekleşmedi. Yine, 2017 yılında da Urfa'da yaptığı bir konuşmada iki yıl içerisinde yani 2019 yılında bu projenin mutlaka tamamlanacağını ifade etmişti ama şu ana kadar yine bu proje tamamlanamadı. 110 bin hektar, Mardin-Ceylanpınar alanına suyu dağıtacak olan şebeke şu anda döşenebilmiş değil, önemli ölçüde sulama şebekeleri döşenemedi.

Atatürk Barajı sulamalarının gerçekleşme oranı yüzde 29, GAP idaresinin projesine göre ise gerçekleşme oranı yüzde 46 ve 2,2 milyon hektar alanın sulanması söz konusuydu; bu, yüzde 29'da kalmış durumda. Bunun da -DSİ'ye göre- gerçekleşen yüzde 46'sının yüzde 17'si yapım aşamasında ve hâlâ bitmiş değil, dolayısıyla da sulama istenilen düzeye gelmiş değil. Şimdiye kadar otuz üç yılda 235 milyar lirayı aşan bir kaynak aktarılmış. GAP Bölge Kalkınma İdaresi 2023 yılı yatırımlarına da 213 milyon Türk lirası ödenek ayırmış, bununla bu sulama kanallarının tamamlanması mümkün değil. Sulama kanallarının yaklaşık olarak yüzde 80 küsuru tamamlanmış, geri kalan kısmı için yaklaşık olarak yine 1,1 milyar dolara ihtiyaç var. Yani işte, faize, bankalara, para sahiplerine milyarlarca lira verilirken 1,1 milyar dolar ayrılmayarak bu projenin tamamlanmaması doğrusu düşündürücüdür.

Eğer, GAP bitmiş olsaydı neler olacaktı? 2,2 milyon hektar alan sulanmış olacaktı; enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 7.476 megavat olup bir yılda 27 milyar kilovatsaat enerji üretimi öngörülmüştü, bu gerçekleşmiş olacaktı; gayri safi bölgesel hasıla yüzde 445 artmış olacaktı; kişi başına gelir yüzde 209 artmış olacaktı; 3,8 milyon kişiye istihdam sağlanmış olacaktı; yine, yılda 2,1 milyar dolar sulama getirisi sağlanacaktı; yılda 2,2 milyar dolar enerji getirisi sağlanacaktı; yılda tarımsal üretimin ithalatına harcanan 9 milyar dolar para da ülkenin kasasında kalmış olacaktı. GAP illerinde yaklaşık 400-500 bin tarım işçisi -700 bine kadar çıkabiliyor bu zaman zaman- yazın mevsimlik işçi olarak batı illerine gitmekte ve orada ciddi sorunlar yaşamaktadır; zaman zaman ırkçı saldırılarla karşı karşıya kalmaktalar, aynı zamanda çok kötü koşullarda yaşamak durumda kalıyorlar. Bu proje bitmiş olsaydı o insanlar kendi bölgelerinde çok daha iyi koşullarda ve yaşam standartlarında çalışmış olacaklardı ve kendi yaşam standartlarını belirli bir düzeye yükseltmiş olacaklardı. Eğer GAP gerçekleşmiş olsaydı etin kilosu 150 lira, yumurtanın tanesi 3 lira, yoğurdun kilosu 25 lira; patlıcan, biber, domates gibi şeylerin kilosu da 30 lira olmayacaktı.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Süreniz dolmuştur.

KEMAL PEKÖZ (Adana) - Ama bunu gerçekleştirmediniz, dolayısıyla da şu anda Türkiye'deki enflasyonun da en önemli kaynaklarından bir tanesinin bu olduğunu da bir kez daha ifade etmek istiyorum.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Teşekkür ediyorum.

KEMAL PEKÖZ (Adana) - Bu bütçenize ek bir kaynak ayırıp bu projeyi bitirin ve insanların mutlu olmasına sebep olun.

Teşekkür ederim.