ABDULLAH NEJAT KOÇER (Gaziantep) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Başkanım, Komisyonumuzun saygıdeğer üyeleri, çok değerli milletvekillerimiz, kıymetli Bakan Yardımcılarımız, kamu kurum ve kuruluşlarımızın değerli bürokratları ve değerli Komisyon çalışanlarımız, basınımızın değerli temsilcileri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

İlk imza sahibi olarak huzurunuzda getirdiğimiz kanun teklifi 7 ayrı kanun ve 1 adet kanun hükmünde kararname değişikliğini içermektedir. Yürürlük ve yürütme maddesiyle toplam 21 maddeden oluşmaktadır. Kanun teklif paketimiz büyük çoğunlukla Ticaret Bakanlığı görev sahasında yer alan düzenlemeleri ihtiva etmektedir.

Teklifimizin ilk 2 maddesi Kooperatifler Kanunu'nda değişiklik yapmayı amaçlamaktadır. 1'inci maddeyle kooperatiflerin Genel Kuruluna katılacak bakanlık temsilcilerinin alacağı ücretin Anayasa Mahkemesi kararında belirtildiği üzere kanunda üst sınırları da belirlenerek düzenlenmesi gerekliliği doğrultusunda düzenleme yapılmaktadır. Yaklaşık olarak 520 liraya tekabül eden bir miktar ödenecektir.

2'nci maddeyle Kooperatifler Kanunu gereği 3 bakanlığa bağlı tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda eriştiği ve merkezî veri tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi (KOOPBİS) kurulmuş ve kanunun geçici 8'inci maddesi gereği kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerinin kooperatife ilişkin verileri sisteme 26 Nisan 2023'e kadar girmeleri gerekmektedir. Ülke genelinde yaklaşık 60 bin kooperatifin ortaklarına ait verilerin girişinde yaşanacak sorunları en aza indirmek ve yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluklarının doğmasını önlemek amacıyla bilgi aktarımına ilişkin sürenin uzatılması 2'nci maddeyle sağlanmaktadır.

3'üncü ve 4'üncü maddeler ise Serbest Bölgeler Kanunu'nda değişiklik öngörmektedir. 4'üncü madde kalıcı düzenlemenin geçici maddesidir. Bilindiği üzere serbest bölgeler hazır altyapı imkânları, muhtelif yatırım ve faaliyet teşvikleriyle otuz beş yıllık uygulama tecrübesi ışığında ülkemize yatırım çekilmesi ve özellikle ülkemiz ihracatının artırılması noktasında önemli politika araçlarından biridir. Ülkemizde aktif olarak faaliyet gösteren 19 serbest bölgede 530'u yabancı olmak üzere 2.050 firma faaliyet göstermekte ve 90 binin üzerinde çalışana istihdam sağlanmaktadır. 2022 yılı sonu itibarıyla serbest bölgelerin yurt dışına ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 17 oranında artarak 11,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgeleri benzeri planlı yatırım alanları olan serbest bölgelerde işletici şirketler tarafından altyapı çalışmaları tamamlanarak yatırımcıya hazır arazi sunulması bu bölgelerde yatırım yapmayı kolaylaştıran bir unsur. Serbest bölge işletici şirketleri Ticaret Bakanlığıyla akdettikleri işletme sözleşmeleri gereğince bölge dışında bağlantı hattı ve bölge içi doğal gaz şebekesi yatırımı yaparak bölge girişinde dağıtım şirketinden tek abonelik üzerinden satın aldığı doğal gazı bölge kullanıcılarının hizmetine sunmaktadır ancak işleticilerin bu faaliyetlerine ilişkin kanun düzeyinde bir düzenleme mevcut değildir. Serbest Bölgeler Kanunu'nun 9'uncu maddesine eklenecek hükümlerle bu konudaki mevzuat boşluğunun giderilmesi ve serbest bölge işleticilerinin fiilen yapmakta oldukları doğal gaz altyapısı yatırımıyla bölge içi doğal gaz dağıtım ve satış faaliyetlerinin düzenlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, geçmişte 2 adet serbest bölgede, Samsun ve TÜBİTAK MAM Teknoloji Serbest Bölgelerinde doğal gaz dağıtım şirketi tarafından yapılmış olduğundan bu bölgelerdeki doğal gaz dağıtım ve satış yetkisi dağıtım şirketlerine devredilecektir.

Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri; 5'inci, 6'ncı, 7'nci ve 8'inci maddeler Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nda değişiklikler öngörmektedir. 5'inci ve 6'ncı maddelerdeki düzenlemelerle oda ve borsalarda üyelerin adres ve durumlarının bilinmemesi ve tescil yapmamaları askıya alma sebeplerinin yanı sıra vergi mükellefiyetinin kapalı olma durumu da eklenmektedir. Bu şekilde, askıya alınmış üyelerin aidat tahakkukları durdurulmakta, organlardaki görevleri sona ermekte ve seçme haklarını kullanamamaktadırlar. Bu sayede fiilen ticareti terk etmiş olan üyeler için aidat tahakkuku durmuş olacaktır. İki yıl boyunca vergi mükellefiyetini aktif hâle getirmez, adres ve durumlarını bildirmezlerse oda ve borsa kayıtları da silinecektir fakat şirket tüzel kişiliği tescille kazanılıp terkinle kaybedildiğinden tüzel kişilikleri hukuk âleminde var olmaya devam edecektir. Takibi olanaksız hâle gelen ve alacak tutarından daha fazla maliyet gerektiren alacaklar üyeleri ile oda ve borsaları karşı karşıya getirebilmektedir. Bu sorunu çözebilmek adına 7'nci maddeyle Birlik Genel Kuruluna belirli sınırlar dâhilinde terkin edilebilecek üst sınır yetkisi belirleme yetkisi verilmektedir.

8'inci maddeyle TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesine verilen desteğin süresinin uzatılması, böylelikle üniversite hastanesinin yatak kapasitesinin 100'den 200'e çıkarılması sürecinin, TOBB ETÜ Teknopark kuruluşu sürecinin desteklenmesi amaçlanmaktadır.

9'uncu ve 10'uncu maddeler, Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu'na göre verilen lisanslarla ilgilidir. Bilindiği gibi, lisans geçerlilik süresi iki yıldır, bu süre maddeyle üç yıla çıkarılmaktadır. Ayrıca, pandemi döneminde, 2020 yılında lisans geçerlilik süresi dolacak lisanslı depo işletmelerinin lisans geçerlilik süreleri bir yıl uzatılmıştı. Denetim takviminin aksamaması için bunlar için üç yıllık süre hakkının önceki sürelerin bitiminden itibaren uygulanacağı hüküm altına alınmaktadır.

11'inci ve 12'nci maddeler ise Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu'nda değişiklik öngörmektedir. Değişikliklerle federasyon kurulması için aranan kurucu oda adedi 40'tan 25'e düşürülmektedir. Ayrıca, esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının olağanüstü genel kurul toplantılarının, genel kurul üyelerinin dörtte 1'inin noterce tasdik edilmiş imzasıyla talep edilebilmesine ilişkin hükümde yönetimde istikrarı temin etmek için değişiklik yapılmakta ve dörtte 1'lik oran beşte 2'lik orana çıkarılmaktadır.

13'üncü madde, Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'a ilişkindir. Ülkemizde 171'i belediye ve 6 adedi de özel olmak üzere 177 toptancı hal bulunmaktadır. Hâlihazırda toptancı hallerinde bulunan toplam iş yeri sayısı 9.477, bu iş yerlerinin 9.112'si ise belediye toptan halleri bünyesinde bulunmaktadır. Toptancı hallerin iş yerleri 1/1/2012 tarihinde yürürlüğe giren 5957 sayılı Kanun'dan önce tahsis ve mülkiyet satışı yoluyla işletilmekte iken bu tarihten sonra iş yerlerinin tahsisle işletilmesi yöntemi kaldırılarak mezkûr kanunun yürürlük tarihinden itibaren kiralama ve mevcut iş yerlerinin yalnızca yüzde 50'sinin satışına yönelik düzenleme yürürlüğe konulmuştur.

Yine, bu kapsamda, kanundan önce toptancı hallerinde faaliyette bulunan tahsisli iş yerlerinde faaliyet gösterenlerin hiçbir işleme gerek kalmaksızın on iki yıl süreyle kiracı olmalarına yönelik hak verilmiştir ancak söz konusu hak koruyucu süre 31/12/2023 tarihinde sona erecektir. Düzenlemeyle esnafımızdan gelen talepler doğrultusunda 31/12/2029'a kadar mevcut tahsis sahiplerine hak tanınması öngörülmektedir.

14, 15, 16, 17 ve 18'inci maddeler Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da değişiklik öngörmektedir. Tarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde dağıtım kanalı oyuncuları arasındaki pazarlık gücü dengesizliğinden kaynaklanan haksız ticari uygulamaların önlenmesi amacıyla yürürlüğe konulan ve Avrupa Birliğine üye ülkelerde 1/11/2021 tarihinden itibaren uygulanması zorunlu olan 17/4/2019 tarihli ve 2019/633 (AB) sayılı Tarım ve Gıda Tedarik Zincirinde İşletmeler Arası İlişkilerde Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi'nden de faydalanılarak perakende sektöründe uygulamada karşılaşılan sorunların rekabet ilkelerinden vazgeçilmeden ortadan kaldırılmasını, üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasında sürdürülebilir rekabet şartlarını tesis ederek daha iyi işleyen ve daha adil bir tedarik zincirin oluşturulmasını ve alışveriş merkezlerinden en ufak perakende işletmelere kadar sektörün bir bütün olarak dengeli şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanmasını teminen 14'üncü maddeyle dağıtım kanalı içinde üretici, tedarikçi ve perakendeci işletmeler arasındaki ilişkilerde haksız "ticari uygulama" kavramı tanımlanmakta ve sipariş iptalleri, prim ve bedel talepleri, kampanyalı mal ve hizmet talepleri, sözleşme şekil ve içerikleri, maliyet ve giderlerin yansıtılması gibi hususlardaki haksız ticari uygulamalar belirlenerek haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı hüküm altına alınmaktadır. Ayrıca, Ticaret Bakanlığına bunların dışında kalan hususlardaki haksız ticari uygulamalar ile otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerini ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları yönetmelikle belirleme yetkisi verilmektedir.

15'inci maddede, tüketici, tedarikçi ve perakende işletmeleri arasındaki ticari ilişkilerden kaynaklanan azami ödeme süreleri yeniden düzenlenmektedir. Üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünleri için üretimin sürdürülebilirliğini temin edebilmek üzere, taraflara ölçeği ne olursa olsun ödemelerin kırk beş gün içinde yapılması kuralı getirilmektedir. Ancak alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli olması durumlarında otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünleri için ödeme süresi otuz gün; diğer tarım ve gıda ürünleri için ödeme süresi ise altmış gün olarak öngörülmektedir.

16'ncı maddeyle, alışveriş merkezlerinde malikler ile perakende işletmeler arasında ortak kullanım alanlarına ilişkin gelirlerin tasarrufu ve giderlerin paylaşımı hususlarında yaşanan sorunları gidermek adına alışveriş merkezlerinin ortak kullanım alanlarının gelir ve giderlerine ilişkin daha net bir çerçeve çizilmekte, bu sayede ticari ilişkilerde bir denge sağlanması hedeflenmektedir.

17'nci maddede kanuna yeni eklenen hükümlere aykırılıklar için orantılılık, ölçülülük, caydırıcılık ilkeleri doğrultusunda idari para cezaları öngörülerek kanunun etkinliğinin ve uygulanabilirliğinin tesisi amaçlanmaktadır. Bununla birlikte, hiçbir işletmeyi ticari hayatını sürdüremeyecek derecede ağır bir yaptırıma maruz bırakmamak ve farklı ölçekteki işletmeler arasındaki adaleti sağlamak adına bir takvim yılında her bir gerçek ve tüzel kişi için uygulanacak idari para cezalarının toplam tutarına ilişkin kademeli olarak üst sınırlar getirilmektedir.

18'inci maddeyle, hukuki belirlilik ve güvenlik ilkeleri gözetilerek alışveriş merkezlerinde malikler ve perakende işletmeler arasındaki mevcut sözleşme hükümleri, sözleşmeler yenileninceye veya uzatılmış sayılıncaya kadar geçerli kabul edilmektedir. Öte yandan, sözleşmelerin yenilenmesi veya uzatılmış sayılması hâlleri yeni bir sözleşme yapılması anlamına geldiğinden bu durumlarda yeni kanun hükmünün uygulanması sağlanarak alışveriş merkezi malikleri ile düzenleme sonrasında sözleşme yapacak perakende işletmeler ile düzenleme öncesinde sözleşme yapmış perakende işletmelerin tabi olacağı uygulama farklılığının zaman içerisinde ortadan kaldırılması sağlanmaktadır.

19'uncu madde, 3 Ocak 2023 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda yapılan bir düzenlemedir. 79 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çerçevesinde, Ticaret Bakanlığı merkez teşkilatı birimleri yeniden yapılandırılmış, bu kapsamda hizmet birimlerinde ticaret uzmanları ve ticaret uzman yardımcılarıyla benzer iş ve işlemleri yerine getiren Avrupa Birliği uzmanları, Avrupa Birliği uzman yardımcıları ve ihracatı geliştirme uzmanlarının kararname yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde talep etmeleri üzerine ticaret uzmanı veya ticaret uzman yardımcısı olarak atanabilmeleri mümkün kılınmıştı. Bu düzenleme Anayasa Mahkemesince altı ay süre verilerek iptal edilmiştir. Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi maddesine istinaden talepte bulunup idari kadroda, yurt dışı görevde, aylıksız izinde bulunanların da göreve döndüklerinde ticaret uzmanı olarak atanabilmelerine ilişkin teklifimizde düzenleme yapılmaktadır. Böylelikle, Anayasa Mahkemesinin memurların atanmalarına ve özlük haklarına ilişkin düzenlemenin kanunla yapılacağına ilişkin kararına uyulmuş olacaktır.

Sayın Başkanım, değerli Komisyon üyeleri, değerli milletvekillerimiz; teklifimiz özetle bu hususları içermektedir. Teklifimizi sizlerin görüşlerine sunuyoruz. Hayırlı uğurlu olmasını temenni ediyoruz ve bu duygularla hepinizi saygıyla selamlıyorum.