İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Evet, çok teşekkür ederim.

Sayın Başkan, Sayın Bakanımız, Komisyonumuzun saygıdeğer üyeleri, değerli bürokratlar ve basın mensupları; sizleri saygıyla selamlıyorum.

2024 yılı merkezî yönetim bütçesinin milletimizin huzur ve refahının artırılmasına, kamu hizmetlerinin etkinliğine vesile olmasını temenni ediyor, başta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak üzere hazırlanmasında emeği geçenlere, kapsamlı sunumları için Cumhurbaşkanı Yardımcımız Sayın Cevdet Yılmaz'a teşekkür ediyorum.

Önümüzdeki pazar günü cumhuriyetimizin 100'üncü yılı. 1923 yılının 29 Ekim'inde, bir pazartesi günü saat 20.30'da cumhuriyet, 158 mebusun oyuyla kabul ve ilan edildi. Millî birlikle ulaştığımız cumhuriyetin 100'üncü yılı hayırlı olsun. Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere Millî Mücadele'nin tüm neferlerini, aziz şehitlerimizi, muhterem ecdadımızı rahmet ve saygıyla anıyorum. Sınırsız bağlılık, vazgeçilmez yemin, hiç bitmeyecek azimle büyük Türk milletinin Cumhuriyet Bayramı'nı bugünden kutluyorum. Yaşasın Türk milleti, yaşasın Türkiye Cumhuriyeti.

Sayın Başkan, Komisyonumuzun değerli üyeleri; Anayasa'nın 161'inci maddesinde düzenlenen bütçe ve kesin hesap kanunları, Türkiye Büyük Millet Meclisinin temel yasama faaliyetlerindendir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin önümüzdeki bir yıllık sürede kamuya kaynak aktarma ve bu kaynakları dağıtma yetkisini verdiği bütçe, uygulanan ekonomik ve sosyal politikaların da önemli bir aracıdır. Bu itibarla, bütçe hem ülke yönetiminde hem de millet hayatında önemli bir yer tutmaktadır çünkü bu bütçede yetimin, işsizin, işçinin, çiftçinin, memurun, emeklinin, esnafın, sanayicinin kısacası her bir vatandaşımızın hakkı ve payı vardır. Bu nedenle, kaynak tahsisinden uygulanmasına kadar bütçenin her aşamasında yürütmenin bu gerçekleri göz önünde bulundurması temsilcisi olduğumuz aziz Türk milleti adına beklentimizdir.

Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin 6'ncı bütçesi olan 2024 bütçesinin, 2024-2026 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program ile 2024-2028 dönemini kapsayan beş yıllık On İkinci Kalkınma Planı hedefleriyle uyumlu şekilde hazırlandığı görülmektedir. Ödenek tutarlarının tahsisi değerlendirildiğinde, bütçede yatırımı, üretimi, istihdamı artıracak, 6 şubat depreminin yaralarını saracak, eğitimde fırsat eşitliğine, sağlıkta daha kaliteli hizmete imkân verecek, kadın ve gençlerimizin önünü açacak, çalışan ve emeklilerimizin yaşam standardını yükseltecek, muhtaçlarımızı sosyal koruma şemsiyesi altına alacak bir kaynak dağılımının imkânlar ölçüsünde yapıldığı anlaşılmaktadır. Bütçe gelir gider tahminleri yapılırken 2024 yılında gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 4 büyüyeceği, işsizlik oranının 10,3; enflasyon oranının yüzde 33, ihracatın 267 milyar dolar, ithalatın 372,8 milyar dolar olacağı öngörülmüştür. 2024 yılı bütçe giderlerinin ek bütçe dâhil önceki yıl bütçesinden yüzde 98,4 oranında artışla 11 trilyon 89 milyar liraya çıkması ve toplam bütçe giderlerinin gayrisafi yurt içi hasılaya oranının yüzde 26,9 olması hedeflenmiştir. Bütçe gelirlerinin 2023 yılı gerçekleşme tahminlerine göre yüzde 71,1 artışla 8 trilyon 437 milyar liraya, vergi gelirlerinin ise yüzde 73,5 oranında artarak 7 trilyon 407,7 milyara ulaşacağı, bütçe açığının 2 trilyon 652 milyar lira olacağı tahmin edilmiştir.

Bütçe teklifinde 2023 yılı merkezî yönetim bütçe gerçekleşmelerine ilişkin yıl sonu beklentilerine de yer verilmiştir. Buna göre, 2023 yılı bütçe giderlerinin 6 trilyon 562,6 milyar lira, bütçe gelirlerinin 4 trilyon 929,7 milyar lira, bütçe açığının 1 trilyon 633 milyar lira olarak gerçekleşeceği; bütçe açığının millî gelire oranının yüzde 6,4 olacağı öngörülmüştür. Bununla birlikte, 2023 yılındaki deprem harcaması hariç bakıldığında, bütçe açığının millî gelire oranının başlangıç öngörüsü olan yüzde 3,4 seviyesinden daha aşağıda bir düzeyde gerçekleşmesinin beklendiğine de işaret edilmiştir.

Değerli milletvekilleri, 2024 yılı bütçesinde en büyük pay yüzde 14,6 oranıyla eğitime ayrılmıştır. Eğitime ve gençliğe yapılacak yatırımın Türkiye'nin geleceği için yapılmış en değerli yatırım olduğunu düşünüyor, çocuklarımızın umutlarının yeşertilmesini, gençliğin beklentilerinin karşılanmasını ihmal edilemez bir gereklilik olarak görüyoruz. Bu kapsamda, eğitime verilen önemin göstergesi olarak- yükseköğretim de dâhil edildiğinde- eğitim bütçesi 2023 yılı başlangıç ödeneğine göre yüzde 148,8 oranında artırılarak 1 trilyon 615,2 milyar liraya yükseltilmiştir. Son yıllarda okul, derslik, eğitim teknolojisi, insan gücü kapasitesinde ve eğitime erişimde önemli mesafe katedilmiştir.

Eğitim sisteminin en temel ögesi olan öğretmenlerimizin mali haklarına yönelik 3600 ek gösterge düzenlemesi ile kariyer imkânlarının geliştirilmesine yönelik Öğretmenlik Meslek Kanunu beklentileri karşılanmıştır. Bundan sonraki süreçte kalan eksikler tamamlanarak eğitimin niteliğinin artırılması önemli ve sürekli bir hedef olmalı, millî ve manevi değerler esasında küresel gelişmelere ve değişen şartlara uygun dinamik bir eğitim ve öğretim sistemi oluşturulmalıdır.

Eğitimle beraber bütçeden 2'nci en önemli pay sağlığa ayrılmıştır. 2024 yılında sağlığa ayrılan toplam kaynak, önceki yıl başlangıç ödeneği yüzde 437 oranında artırılarak 1 trilyon 650 milyar liraya çıkarılmıştır. Bu şekilde, sağlık hizmetlerinin tam donanımlı hastanelerle ülkemizin her yerinde vatandaşımıza ulaşmasına ve kaliteli sağlık altyapımızın desteklenmesine imkân sağlanacaktır.

Sağlık hizmetlerinin geliştirilmesinin sağlık çalışanlarımıza verilen önemle yakından ilişkili olduğunu düşünüyoruz. Bu anlayışla, geçen dönem yapılan mali ve sosyal haklara ilişkin iyileştirmelerin devam edeceğine, sağlıkta şiddetin önünün tümüyle alınacağına inanıyoruz. Memnuniyetle ifade etmek gerekir ki ülkemizde geliştirilmiş sosyal yardım programlarıyla hiç kimseyi sahipsiz bırakmayacak bir sosyal destek sistemi ve sosyal devlet anlayışı hâkimdir. Bu kapsamda, 2023 yılında 258,4 milyar lira olan sosyal yardım harcamalarına ayrılan kaynak 497 milyar liraya yükseltilmiştir. Bu tutar 2024 bütçesinin yüzde 4,5'ine tekabül etmektedir.

2024 yılı bütçesinden vatandaşlarımıza ucuz elektrik ve doğal gaz kullanımı için 508,6 milyar lira kaynak ayrılmış, asgari ücretin vergi dışı bırakılması kapsamında da 595,1 milyar lira vergi istisnası öngörülmüştür.

Bize göre geleceğin stratejik sektörlerinden biri de tarımdır. 2024 yılı bütçesinden tarıma ayrılan kaynak 142,9 milyar liradan 384 milyar liraya çıkarılmıştır. Tarımsal destek programları için 91,6 milyar, tarım sektörü yatırım ödenekleri için 100,6 milyar, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal kitlerin finansmanı ve ihracat destekleri için de 191,8 milyar lira kaynak ayrılmıştır. Tarımsal sulama yatırımları ödeneği de bir önceki yıl ek bütçe dâhil ödeneğe göre yüzde 91,5 artışla 60,3 milyar liraya çıkarılarak tarımın desteklenmesi, çiftçimizin refahının artırılması hedeflenmiştir.

2023 bütçe başlangıç ödeneği 383,1 milyar lira olan yatırım harcamaları için bütçeden ayrılan toplam kaynak ise yüzde 315,8 oranında artırılarak 1 trilyon 592,9 milyar liraya yükseltilmiştir, Reel kesim desteği için de bütçede önemli pay ayrılmıştır. Bir yandan özel sektör önceliğinde büyüme stratejisi devam ettirilirken reel kesim destekleri için de 376,5 milyar lira ödenek öngörülmüştür. Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu işveren prim ödemeleri için 165,9 milyar lira, tarımsal kredilere sübvansiyon desteği olarak 86 milyar lira, Halk Bankası esnaf kredilerine sübvansiyon desteği için 30,4 milyar lira, mesleki eğitim kapsamında ödenen devlet katkısı için 25,2 milyar lira, ihracat başta olmak üzere diğer reel sektör destekleri için 69 milyar lira kaynak ayrılmıştır. Savunma ve güvenlik sektöründe Savunma Sanayii Destekleme Fonu için ayrılan kaynak da dâhil edildiğinde bütçenin yüzde 10,2'sine tekabül eden 1 trilyon 133,5 milyar lira ödenek ayrılmıştır. Ayrılan bu kaynakların da katkısıyla Türkiye'nin millî güvenliğine yönelik tehditler bertaraf edilecek, terörle mücadele kesintisiz devam edecek, milletimizin huzur ve güvenliğini sağlama kararlılığı tavizsiz sürecektir.

Netice olarak bütçe teklifinin temel kamu hizmetlerinin etkin sunumunu hedefleyen, vatandaşlarımızın ihtiyaçlarına odaklanan, toplumun tüm kesimlerine sahip çıkan programlar, destekler ve ödenekler içerdiği görülmektedir.

Komisyonumuzun değerli üyeleri, 2024 yılı bütçe teklifini ve genel ekonomiyi değerlendirirken temel ilkemiz ekonomik, mali ve sosyal politikalarla birlikte maruz kalınan deprem, devam eden jeopolitik riskler ve bölgesel gelişmeler ile küresel ekonomide süregelen yavaşlama, artan risk ve belirsizliklerin ülkemize yüklediği ağır sorumluluğun da göz önünde bulundurulmasıdır. Zira son yıllarda bütçelerin hazırlanması ve uygulanması bu olumsuz küresel ve bölgesel koşulların etkisi altında cereyan etmektedir. Rusya-Ukrayna Savaşı'nın yanı sıra Orta Doğu'da beliren savaş ortamı da küresel ekonomideki yavaşlamanın hızlanmasına neden olacak, artan enerji maliyetleri ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam edecektir.

2020'den itibaren küresel ekonomide yaşanan bu türbülans Türkiye ekonomisini de olumsuz etkilemiştir. Her şeye rağmen Türkiye uyguladığı siyasi, sosyal ve ekonomik politikalarla bu süreci başarıyla yöneten ülkelerden biri olmuştur. Türkiye ekonomisi 2022 yılında yüzde 5,5 oranında büyüme hızıyla diğer ülkelerden olumlu ayrışmış ve son on üç yıl boyunca kesintisiz büyümeyi başarmış; 2023 yılının ilk yarısındaki yüzde 3,9 büyüme oranıyla da son on iki çeyrektir kesintisiz büyüme sürecini devam ettirmiştir. Ülkemiz büyümeye bağlı olarak OECD ülkeleri içinde en çok istihdam yaratan ülkelerden biri olarak 2023 Ağustos itibarıyla istihdamını 31 milyon 686 bin kişiye çıkarmış, işsizlik oranı da yüzde 9,2 olmuştur.

Etkin bir biçimde kullanılan araçlarla enflasyonla mücadeleye kararlılıkla devam edilmekte, makroekonomik ve finansal istikrarı kalıcı bir şekilde sağlamak amacıyla etkili tedbirler hayata geçirilmektedir. Ekonomik olumsuzlukların vatandaşlarımıza yansıtılmaması için enflasyonla mücadele politikalarıyla birlikte uygulanan gelir artırıcı ve destek politikalarıyla toplum kesimleri enflasyona karşı korunmaya çalışılmaktadır. Kuşkusuz Türkiye bu süreçte ayrıca enerji, ulaştırma, sağlık, eğitim ve diğer birçok alanda yaptığı altyapı yatırımlarıyla rekabet üstünlüğü sağlamış, terörle mücadelede destan yazmış, egemenlik haklarımıza yönelik saldırılara kararlılıkla karşılık vermiştir. Uygulanan politikalar ve atılan bu adımlar sonucunda 2024 yılının ikinci yarısından itibaren kalıcı bir dezenflasyon sürecine girileceğinin öngörülmesi Türkiye ekonomisinin en önemli sorun alanı olan enflasyonla mücadelede de somut sonuçların alınacağı bir süreci başlatacaktır. Küresel pazardaki zayıflama, ihracat yaptığımız ülkelerdeki savaş ve istikrarsızlıklara rağmen ihracatımız artmaktadır. 2022 yılında ihracatımız 254,2 milyar dolar olurken ülkemizin küresel mal ihracatından aldığı pay yüzde 1,2'ye yükselmiştir. Zayıflayan dış pazar ve şubat ayında yaşadığımız deprem felaketine rağmen ihracat artışının sürmesi pazarın çeşitlendirilmesi ile ihracat politikası ve desteklerin etkinliğine de işaret etmektedir.

Türkiye, kamu borçluluğu, reel sektör borçluluğu ve hane halkı borçluluğu bakımından en az borçlu ülkeler arasında yer almaktadır.

Bankacılık sektörümüz sağlam bir bünyeye sahiptir. İktisadi faaliyetteki güçlü toparlanmaya karşın küresel emtia fiyatlarındaki yükseliş ve enerji ithalatçısı bir ülke olmamız cari dengemizde olumlu performansın sürmesini geciktirmektedir. Bu gelişmeler sonucunda, 2023 yılı sonu itibarıyla cari işlemler açığının gayrisafi yurt içi hasılaya oranının yüzde 4 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Turizm gelirlerinin bu yıl hedeflenen 56 milyar doları aşması ise cari açığın finansmanı için önemli bir katkı olacaktır.

Sağlanan siyasi istikrar zemininde ekonomide atılan yeni adımlar, uygulamaya konulan kararlı politikalar iç ve dış piyasalarda Türkiye ekonomisine olan güveni artırmaktadır.

Milliyetçi Hareket Partisi olarak üreten, istihdam yaratan, üretilen değerden herkesin adil pay almasını mümkün kılan ve gelir dağılımını adaletli hâle getiren, nimet ve külfetin bütün kesimlerce hakça paylaşılmasına dayanan bir ekonomik ve toplumsal uzlaşmanın tesis edilmesine öncelik veriyoruz. Bu doğrultuda, devletin kamu giderlerini karşılamada temel gelir kaynağı olan vergileri herkesin mali gücüne göre ödemesini sağlayacak reformist adımların atılmasını gerekli görüyoruz. Böylesi bir toplumsal uzlaşmayla, millî birlikle sorunların daha kolay çözülebileceğini, Türkiye'yi ve Türk milletini yükseltme, ileriye taşıma kararlılığının da bu şekilde başarıya ulaşacağını düşünüyoruz. İnanıyoruz ki bu bütçe ülkemizin gelişmesinde ve kalkınmasında etkili bir araç olacak, kamu hizmetlerinin ülkemizin her yerinde her vatandaşımız bakımından erişilebilir olmasına katkı sağlayacak, depremin yaraları hızla sarılacak, egemenlik haklarımızı koruma kararlılığımızdan taviz verilmeyecek; bu bütçeyle milletimizin huzur ve refahı için nice hayırlı hizmetlere imza atılacak ve Türk ve Türkiye Yüzyılı'nın altyapısı adım adım inşa edilecektir.

Değerli Komisyon üyeleri, 2022 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Teklifi'ne ve Sayıştay raporlarına da kısaca değinmek istiyorum. Bütçe 2022 yılında başarılı bir performans göstererek 168,2 milyar lira faiz dışı fazla vermiş, bütçe açığının gayrisafi yurt içi hasılaya oranı AB üyesi ülkelerde ortalama yüzde 3,4 iken ülkemizde yüzde 1 olmuştur. Ekonomik sınıflandırmaya göre 2022 yılı bütçe ödeneklerinde yüzde 39,9 oranıyla cari transferler ve sermaye transferleri, yüzde 24,2 oranıyla personel giderleri ve sosyal güvenlik devlet primi giderleri ilk 2 sırada yer almıştır.

Sayıştay, değerlendirmeye tabi tutulan idarelerin faaliyet raporlarında yer alan bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin bilgilerin içerik ve şekil yönünden standart bir şekilde yayımlanmadığını, yayımlanan bilgilerin bazı kurumlar bakımından kesin hesap kanunu teklifindeki gerçekleşmelerle uyumsuzluğunun olduğunu tespit etmiştir. 2022 yılında yürütülen düzenlilik ve performans denetimleri kapsamında kamu idarelerinde 2.247'si mali rapor ve tabloları etkileyen, 5.377'si mevzuatta uygunluğa ilişkin, 212'si kamu idarelerinin mali yönetim ve iç kontrol sistemine ilişkin hataları içeren toplam 7.836 bulgu tespit etmiştir. En fazla bulgu tespiti 2021 yılında da olduğu gibi 5.188 adetle mahallî idarelere ilişkin olmuştur. Sıklıkla yapılan hataların başında ise kamu idarelerinin tahsis ettikleri veya tahsisli kullandıkları taşınmazlara ilişkin muhasebe kayıtlarının yapılmaması ya da hatalı yapılmasının geldiği belirtilmiştir. Parlamentonun en önemli görevlerinden biri, kuşkusuz, kamu harcamalarının denetlenmesidir. Anayasal bir denetim kurumu olan ve denetim yetkisini Meclisimiz adına yerine getiren Sayıştayın incelemelerinin ciddi bir şekilde yapılmış olduğunu, bunu kamu menfaatlerinin korunması ve idarenin denetim yoluyla geliştirilmesi fonksiyonu bakımından önemli gördüğümüzü ve yine, 2022 yılında merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin tamamının faaliyet raporunu yayınlaması ve raporların kamuoyuyla paylaşılmış olmasının memnuniyet verici olduğunu ifade etmek istiyorum. Sayıştayın oluşturacağı standartlar çerçevesinde kurumları yönlendirmesiyle uygulama birliğinin sağlanabileceğini ve söz konusu hataların önüne geçilebileceğini de değerlendiriyoruz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun Sayın Aksu, devam edebilirsiniz.

İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Ayrıca, daha önce de gündeme getirdiğimiz gibi kesin hesapların denetimi için Türkiye Büyük Millet Meclisinde daimî bir ihtisas komisyonu olarak kesin hesapları inceleme komisyonu kurulmasının gerekli olduğunu düşünüyoruz.

Bu düşüncelerle 2024 yılı merkezî yönetim bütçesinin ülkemize, milletimize ve kurumlarımıza hayırlı olmasını diliyor, sizleri saygıyla selamlıyorum.