İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Teşekkür ederim.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Saygıdeğer Başkanı, Sayın Başkan, Komisyonumuzun değerli üyeleri, Sayın Sayıştay Başkanı, Kamu Başdenetçisi, kıymetli bürokratlar; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Meclis Başkanımıza ve kurum başkanlarına sunumları için teşekkür ediyorum.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, ordular kurup yöneten, Millî Mücadele'yi zaferle taçlandıran, 15 Temmuzda işgalcilere direnen ve istila emelleri karşısında devleşen Gazi bir Meclistir.

Türk milletinin tam bağımsız yaşama iradesinden doğmuş olan Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılması, Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasi ve hukuki altyapısının hazırlandığı dönemin de başlangıcı olmuştur.

29 Ekim 1923'te kurulan cumhuriyet, millî birlik içinde 100'üncü yılına ulaşmıştı. Bu vesileyle, pazar günü idrak edeceğimiz cumhuriyetimizin 100'üncü yıl dönümünü, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı'nı şimdiden kutluyor; cumhuriyetimizin kurucusu, Meclisimizin ilk Başkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere tüm millî mücadele kahramanlarını, şehit ve gazilerimizi, Meclisimizin merhum üyelerini ve aziz ecdadımızı rahmet ve saygıyla anıyorum

Türkiye Cumhuriyeti, kuruluş döneminin ardından çok partili hayata geçildikten sonra yetmiş iki yıl uyguladığı parlamenter sistemden 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan halk oylamasıyla Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçmiştir. Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemiyle yasamanın etkinliği artmıştır, kanun teklif etme yetkisinin münhasıran milletvekillerine verilmesi, yürütmenin bütçe teklifi dışında kanun tasarısı verme yetkisinin olmaması ve kanun hükmünde kararname müessesesinin kaldırılması Anayasa'nın 7'nci maddesindeki "Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez." hükmünün tam manasıyla hayata geçirilmesini mümkün kılmıştır.

Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi asli fonksiyonlarına dönmüş, etkinliği artmıştır. Meclisin rolü hem yasama hem de denetim işlevi bakımından güçlenmiştir. Nitekim, yasama ve denetim faaliyetlerine ilişkin uygulama sonuçları bunu teyit etmektedir.

Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi, Türkiye'ye özgü, diğer başkanlık sistemlerine göre rasyonelleştirilmiş Türk tipi bir başkanlık modelidir.

Sayın Temelli'ye cevap olsun diye söylemiyorum ancak bu genel anlamda da eleştirilen bir konu dolayısıyla bu bu meseleyi deve veya kuş ikileminde değerlendirmenin doğru olmadığını biz düşünüyoruz; tam tersine, başka başkanlık sistemiyle yönetilen ülkelerde rasyonel olmayan, bize göre yanlış olan bazı düzenlemelerin, bazı uygulamaların bize uygun hâle getirilmesinin doğru olduğunu düşünüyoruz.

Başkanlık sistemi, yapısı gereği doğrudan demokrasiyi öne çıkaran, katı kuvvetler ayrılığına sahip bir sistemdir. Yeni sistemin hukuken ve fiilen uygulanmaya başlandığı 9 Temmuz 2018 tarihinden sonra Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine uyum düzenlemeleri Meclisimizde genel olarak yapılmış, teşkilatlanma başta olmak üzere idarenin işleyişine dair hususlar ayrıca tanzim edilmiştir. Birinci dönemi tamamlanan yeni sistemin önümüzdeki döneminde sistemin tamamlayıcı unsurlarına ilişkin düzenlemelerin yapılmasına devam edilmesi gerekmektedir. Bunlardan özellikle ikisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ve Meclis Teşkilat Kanunu Meclisimizle doğrudan ilgilidir. Daha evvel de ifade ettiğimiz gibi Meclis İçtüzüğü'nün Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemiyle bütünüyle uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir. Yasama kalitesi ve etkinliğinin artırılması, yasama-yürütme ilişkisinin uygulamada netleştirilmesi, kesin hesap komisyonu oluşturulması, komisyon odaklı bir yasama faaliyeti yapılması ve komisyon çalışmalarında katılımın daha etkin hâle getirilmesi gibi hususların yer alacağı iç tüzük düzenlemesinin yapılması ihtiyacı hâlen devam etmektedir. Ayrıca, Türkiye Büyük Millet Meclisi idari kapasitesinin yeni sistemin doğasına uygun olarak güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla bazı adımlar atılmış, iç düzenlemeler yapılmış olsa da hem personel hem de teşkilat yapısının buna uygun olarak düzenlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu doğrultuda 6253 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İdari Teşkilatı Kanunu'nda yapılacak değişiklikle kanun yapma ve kanun teklif etme kapasitesini arttırmak için milletvekillerinin verecekleri kanun teklifleriyle ilgili sağlıklı bir etki analizi sunabilecek, Bütçe Komisyonuna tarafsız ve teknik raporlama yapacak bir birimin oluşturulması amaca hizmet edecektir.

Diğer yandan, bize göre, sizin de sunumunuzda açıklıkla ifade ettiğiniz gibi, cumhuriyetimizin yeni yüzyılına katılımcı, kapsayıcı, yeni, sivil bir Anayasa'yla girerek bu sürecin taçlandırılması 28'inci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinin nihai hedefi olmalıdır. Milliyetçi Hareket Partisi olarak Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemini kurumsallaştıracak yeni bir Anayasa yapılmasını gerekli görüyor, Türkiye'nin demokratik, yeni bir Anayasa için uygun bir iklime sahip olduğunu değerlendiriyoruz. Nitekim partimizce Cumhuriyetimizin 100'üncü yılında 100 maddelik yeni anayasa çalışması tamamlanarak 4 Mayıs 2021 tarihinde Genel Başkanımız Sayın Devlet Bahçeli Bey tarafından kamuoyuna duyurulmuştur.

Bir başka önemli konu da siyasetin, siyasetçinin ve tümüyle devlet düzeninin saygınlığını geliştirmek için siyasi etik kurallarına uygun davranan bir Parlamentonun tesis edilmesi, bu amaçla siyasi etik yasası çıkarılması ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde siyasi etik komisyonu oluşturulmasıdır. Parlamentonun en önemli görevlerinden biri kamu harcamalarının denetlenmesi yani bütçe hakkı yetkisidir. Mali harcamaların denetiminin etkin ve sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için daimî ihtisas komisyonların yeniden yapılandırılmalı, bu çerçevede Bütçe Komisyonu ödeneklerin tahsisiyle görevlendirilirken denetim işi daimî bir ihtisas komisyonu olarak kurulacak olan kesin hesapları inceleme komisyonu tarafından yapılmalıdır.

Sayın Başkanım, önceki yıllarda da gündeme getirdiğimiz, burada da çeşitli milletvekili arkadaşlarımızın gündeme getirdiği personele ilişkin bazı meseleler var. Bunların aslında birçoğu -geçtiğimiz dönemlerde dile getirdiğimiz problemler- çözüldü, çözüme kavuşturuldu ancak bu, danışmanlar meselesi önemli. Kuşkusuz, danışmanların bir memur hukukuna tabi olması beklenemez, böyle bir şey doğru da değil, kesinlikle yanlış olur çünkü statüyü belirleyen birtakım unsurlar var; bunların başında da memuriyete, kamuya, giriş gelir. Biz eğer herhangi birisini istediğimiz gibi danışman olarak alabiliyorsak bunu diğer memuriyetten ayıran farklılıklar da olmalıdır çalışma şartları itibarıyla ama burada eksik olan bir tane husus var, o da görev sonunda bir iş sonu ödentisinin verilmiyor olmasıdır. Bu, iş hukukunun evrensel normlarından biridir. Dolayısıyla bence sadece bu eksiğin giderilmesi bu meselenin halli açısından yeterli olacaktır diye düşünüyorum.

Değerli milletvekilleri, Sayıştay, Anayasa'nın 160'ıncı maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi adına kamu idarelerinin ve sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını denetlemek ve kesin hükme bağlamakla görevlidir. Bütçe hakkının kullanılması, kamu mali yönetim sisteminin belirlenen usullere uygun şekilde denetlenmesi sorumluluğunu da beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, Sayıştay, kamu menfaatlerini koruma ve idarenin denetim yoluyla geliştirilmesini temin bakımından son derece önemli bir fonksiyon ifa etmektedir. Bu kapsamda kurumlarla yapılan iş birliğiyle kamu idarelerinde tespit edilen bulgu rakamları bir önceki yıla göre yüzde 34 oranında azalmıştır. Ayrıca 2021 yılına ait bulguların yüzde 70'inin 2022 yılına ait raporlarda yer almamış olması önemli bir gelişme olmuştur. Bunun yanı sıra raporlarda bulgu konusu yapılan hususlara bakıldığında muhasebe kayıtlarında yapılan hatalar başta olmak üzere personel mevzuatına ilişkin iş ve işlemlerde yapılan hataların ön plana çıktığı görülmektedir. Bu kapsamda önümüzdeki dönemde kalkınma planında da ifade edildiği gibi kamuda yapay zekâ uygulamalarının geliştirilmesiyle sistemsel bir yapı kurulmasının mali risklerin tanımlanmasına ve azaltılmasına yardımcı olabileceğini düşünüyoruz.

Diğer yandan, özellikle, İhale Kanunu'na aykırı işlem yapıldığı hâlde bulgu olarak bunların sadece ifade ediliyor olmasının da bir nedeni ve bir açıklamasının olması gerekir diye düşünüyoruz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Aksu, ilave bir dakika süre veriyorum.

Buyurun lütfen.

İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Çünkü yine sizin hazırladığınız raporların özetinde bunlar bulgu olarak ifade edilmiş ciddi konular gibi görülüyor ama bunların bir soruşturmaya konu edilmediği anlaşılıyor.

Kamu Denetçiliği Kurumu hakkında da birkaç şey söylemek istiyorum. 2012 yılında 6328 sayılı Yasa'yla kurulup 2013 yılından beri faaliyetlerini sürdüren Kurum on yıl sonunda önemli bir mesafe katetmiş görülmektedir. Geçen yıllarda dile getirdiğimiz iki temel konudan biri kamuoyunda Kurumun farkındalığının artırılması, ikincisi de kurumların kararlarını uygulama oranının artırılmasıydı. Geldiğimiz noktada bu konularda önemli ilerleme kaydedildiğini görüyoruz. Sizin bir toplantıdaki ifadelerinizden anladığımız kadarıyla bu oranın yüzde 80'e çıkmış olduğunu görüyoruz; bu da memnuniyet verici.

Kurulmasını Türkiye'de gündeme taşıyan ilk siyasi partilerden biri olarak faaliyetlerinizin hak arama bilincinin artmasına, idari uyuşmazlıkların azalarak uygulamanın istikrar kazanmasına ve yargı yükünün hafiflemesine katkı sunduğunu düşünüyoruz. Bununla birlikte tecrübeler ışığında Kurumun amaçlarına daha iyi hizmet etmek maksadıyla ilave mevzuat düzenlemelerinin yapılmasının da mümkün olabileceğini değerlendiriyoruz.

Bu düşüncelerle, Türkiye Büyük Millet Meclisinin ve kurum bütçelerinin ülkemize, milletimize ve kurumlarımıza hayırlı olmasını diliyor, sizleri saygıyla selamlıyorum.