RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Evet, teşekkür ederim.

Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Plan ve Bütçe Komisyonunun değerli üyeleri, değerli bürokratlarımız, basınımızın değerli mensupları; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Bugün itibarıyla bütçemizin ve kesin hesabımızın görüşmelerine başlıyoruz. Uzun bir maraton var, buralarda sık sık görüşeceğiz, konuşacağız.

Biraz önce Sayın Muş’un da güzel söylediği gibi bütçe hakkı çok önemli bir hak, demokrasilerde vazgeçilmez bir hak, vatandaşların harcadığı, verdiği, ödediği vergilerin nereye harcandığını bilme hakkı. Tabii, vatandaşın devlet içinde yapılan milyonlarca işlemi bilmesi mümkün değil. Bunu Parlamentoya seçtiği bizler, gönderdiği milletvekilleri eliyle kullanıyor ama aynı şekilde milletvekillerinin de bunun hepsini bilmesi mümkün değil. Bu anlamda da Sayıştay devreye giriyor ve Sayıştay devlette yapılan bütün işlemlerin hepsinin ayrıntılı bir biçimde hesabını kitabını tutuyor ve sonuç itibarıyla bizim kesin hesabı görüşmelerimize, yardımcı olmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine yolluyor.

Şimdi, tabii, biz bu sene hem 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’ni hem de 2023 yılının Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Teklifi’ni yani iki yıl öncenin bütçe uygulama sonuçlarını burada görüşeceğiz.

Şimdi, tabii, burada biraz önce de bahsettiğim gibi, Sayıştay kritik bir önemde çünkü Sayıştayın görevi kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetleyip sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine doğru, yeterli ve zamanında bilgi ve raporları sunması.

Anayasa’mız madde 161’de bütçeyi ve madde 160’da Sayıştayı, gene aynı şekilde 5018 sayılı Kanun da madde 42’de kesin hesap kanunu teklifini, madde 43’te de genel uygunluk bildirimini kayıt altına almış.

Şimdi, burada tabii, dediğim gibi, hem bütçeyi görüşeceğiz hem iki yıl öncenin bütçe uygulama sonuçlarını, kesin hesabını görüşeceğiz ama çok ciddi bir problem var. O da şu: Sayıştayın hazırlayıp Meclise sunduğu 2023 yılı genel uygunluk bildirimi, 2023 yılı kesin hesabını açıklamaktan ve şeffaflıktan uzak. Genel uygunluk bildiriminde bütçedeki ödenek artışlarının dayanağı gösterilmemiş ve artan ödeneklerin nereye harcandığı açıklanmamıştır. Bu çok ciddi bir problemdir ve buradaki görüşmelerin seyri açısından da bunu sakatlayıcı bir etki oluşturacak.

Tabii, bu “ödeneküstü harcama konusu” dediğimiz zaman önce şunu da söylemek lazım: Bugün itibarıyla da bir Anayasa Mahkemesi kararı daha açıklandı. Anayasa Mahkemesi de bu konulara çok önem veriyor. Geçmişte ödeneküstü yapılan harcamalar kesin hesap kanun teklifinde “tamamlayıcı ödenek” diye bir kalem konarak oraya o şekilde karşılanıyordu fakat Cumhuriyet Halk Partisi olarak biz geçmişte 2018 yılıyla ilgili olarak Anayasa Mahkemesine gittiğimizde Anayasa Mahkemesi bu kararı bozmuştu.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Hatırlarsınız, geçen sene ek bütçeyle ilgili yine bu konuları konuştuk, ek bütçe geldi farklı farklı. Yıl sonunda Anayasa Mahkemesinin bu iptal kararı olduğu için aslında artık yeniden tamamlayıcı ödenek olmasın -yani ödeneküstü yapılmış harcamalar, vardı- onların mahsuplaşması olsun. Kullanılmayan ödenekler var bir tarafta, bir tarafta da işte burada ödeneküstü harcamalar, onları mahsuplaştıralım diye bir yapı ortaya çıkmıştı. Buna da itiraz ettik Cumhuriyet Halk Partisi olarak orada da fakat bu şekilde geçti çünkü o da son derece yanlış bir iş çünkü kullanılmayan ödeneklerin bulunduğu tertipler, ilgili bakanlıklar farklı, ödenek üstü harcama yapanların bakanlıklar farklı. Yani kurum bazında ciddi birtakım uyumsuzluklar oluşmuştu. Ona ilişkin Anayasa Mahkemesine gittik, Anayasa Mahkemesi kararı bunu da bu şekilde iptal etti. Yani Anayasa Mahkemesi ödeneküstü harcama yapılmasına izin vermiyor, bugün itibarıyla buradaki karar.

Sayın Başkan, sizde de varsa lütfen dağıtalım, çünkü bu Anayasa Mahkemesinin yeni kararı.

Şimdi, bu konu ile bizim bugün görüştüğümüz kesin hesapla olan ilişkisi şu: 2023 yılı kesin hesabını konuşuyoruz. Merkezî yönetim başlangıç bütçe ödeneği 4 trilyon 808 milyar liraydı fakat yıl sonu bütçe ödeneği 7 trilyon 290 milyar lira olarak gerçekleşti. Arada 2 trilyon 482 milyarlık bir fark var yani başlangıç ödeneği ve yıl sonu gerçekleşen ödenek arasında.

Genel uygunluk bildiriminde buna ilişkin bir kısım açıklamalar var, bir tablo 2 var, onun dipnotunda diyor ki: 15/7/2023 tarih ve 7457 sayılı ek bütçe kanununda 1 trilyon 164 milyarlık bir ek bütçe gelmişti, harcama yetkisi gelmişti. Onu da koyuyoruz çünkü dipnotta var.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Türeli, toparlayın lütfen.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Lütfen, konuyu bitireyim Sayın Başkan.

Fark düşüyor yani başlangıç ve yıl sonu ödeneği arasındaki fark 1 trilyon 318 milyara düşüyor fakat ondan sonrasına ilişkin hiçbir açıklama yok genel uygunluk bildiriminde. Kesin Hesap Kanun Teklifi’nde de yok çünkü daha önceki kesin hesap kanun tekliflerinde kullanılmayan ödenek ve de ödeneküstü harcama -ikisi de- tablo olarak verilirdi. Bu sene 2023 Yılı Kesin Hesap Kanunu Teklifi’nde ödeneküstü harcamaya ilişkin tablo yok ve doğal olarak Sayıştay da herhâlde buradan hareket etmiş. Hâlbuki Sayıştayın yapması gereken genel uygunluk bildiriminin mantığı da bu. Demeliydi ki buraya “Ne oldu bunlar? Burada bir açık var, biz bunu burada göremiyoruz. Bu nedir?” Buna ilişkin gerekli araştırmaları, soruşturmaları yapması ve bunu tespit etmesi ve bunu rapora yazması gerekiyordu fakat yapmamış. Biz o zaman onun üzerine bir dedektif gibi yola koyulduk. “Ne yapalım? Acaba ne olabilir? Bu aradaki fark nerelerden kaynaklanabilir?” dedik çünkü genel uygunluk bildiriminde 1 trilyon 318 milyar liralık bir ödeneküstü harcamanın açıklaması yok.

Biraz önce söylediğim 7457 sayılı Kanun… Hatırlarsınız, Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşmüştük ondan önce, bu borçlanma limiti 3 kata çıkmıştı, ek motorlu taşıtlar vergisi orada ödeneküstü, Cumhurbaşkanına ödenek artırma yetkisi verilmişti. “Oradan olabilir.” dedik, oraya baktık. Bu 7456 sayılı Kanun ama bu kanun, dediğim gibi, hiç, ne kesin hesap kanun teklifinde var ne genel uygunluk bildiriminde. Geçici 1’inci maddesine göre Cumhurbaşkanına bütçeye ödenek ekleme yetkisi verilmişti. Düzenleyici etki analizinde bu miktar 794,1 milyar olarak belirleniyordu ve tertipleri de belliydi, personel giderleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna devlet primi ve SGK’ye bütçeden yapılacak tertipler; hatırlarsanız, emekli maaşları, memur maaşlarındaki artışlar, bayram ikramiyeleri bunun içindeydi.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Onu da düştük, fark indi 524 milyar liraya. Dedektifliğe devam ettik “Ne olabilir acaba?” diye. Deprem bölgesinde -hatırlarsınız, deprem oldu geçen sene, 2023 yılında- deprem illerinde olağanüstü hâl ilan edildi. Olağanüstü Hal Yasası’nın 30’uncu maddesi Cumhurbaşkanına olağanüstü hâlin gerektirdiği harcamaları karşılamak üzere genel bütçe ödeneklerinden yüzde 5’e kadar artırma yetkisi veriyor. Baktık, yüzde 5 ne kadar? 240 milyar lira. Onu da düştük, gene 324 milyar lira fark aldı.

Değerli arkadaşlar, böyle bir şey olamaz, biz bu şekilde kesin hesap kanun teklifini görüşemeyiz. Sayıştay burada görevini yapmamıştır. Neden böyle bir açıklama, böyle bir konu gündeme getirilmedi? Sayıştay temsilcileri burada, bununla ilgili onlardan da bilgi alabiliriz. Ne diyorlar acaba buna ilişkin? Vatandaşın bütçe hakkı ihlal edilmiştir çünkü biz burada iki şeyi beraber konuşacağız: Hem 2025 yılı bütçesini hem 2023 yılı kesin hesabını. Kesin hesap kanun teklifinde olmayan ve Sayıştayın genel uygunluk bildiriminde görünmeyen birtakım rakamlar var, bunlar çok büyük rakamlar. Bunların bu şekilde olması, bu şekilde görüşülmesi doğru değildir. Bu anlamda genel uygunluk bildirimi iade edilmelidir Sayıştaya, yeniden düzeltilmeli, ondan sonra bütçe görüşmeleri yapılmalıdır. Bu şekilde bütçe görüşmelerinin yapılmasının bütçe hakkına, dediğim gibi, Meclis görüşmelerine, Anayasa’ya, Anayasa’nın ilgili maddelerine ve 5018 sayılı Yasa’ya aykırı olduğu çok açık ve nettir. Bu konunun çok önemli olduğunu düşünüyoruz yani bu şekilde görüşülmesinin… Sanıyorum sizler de bizim gibi düşüneceksiniz burada.

Bu konuyu usulen toplantı öncesinde -çünkü başlayacağız artık toplantılara- gündeme getirmek istedik.