İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Şimdi, bakın, temel mesele şu: Hiçbir kanunda herhangi bir bakanlığın teftiş kurulunun oluşacağına ilişkin Anayasa'da bir hüküm yok. Genel hüküm nedir? Anayasa’nın 123'üncü maddesi; merkezî idareyi düzenler, devleti düzenler, "İdare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir." der. Şimdi, her kurumun teftiş kurulu var ve bu genel hükümden bu yetkiyi alarak kullanır. Nedir o prensip?

İdarenin 5 temel fonksiyonu var. Nedir bunlar?

1) Planlama.

2) Teşkilatlanma.

3) Denetim.

4) Koordinasyon.

5) Yöneltme.

Bunlar teorik olarak, pratik olarak, hukuki olarak düzenlemelerde dikkat edilen fonksiyonlardır. Dolayısıyla, bunların bütününün tek tek bir yerde yazıyor olması gerekmez. Nitekim, devlet temel tüzel kişiliği kapsamında bu teftiş kurulları oluşmuştur. Başbakanlık Teşkilat Kanunu'nda, örneğin, 3056 sayılı Kanun'un -önümde- 20'nci maddesinde bir sürü yetkiler falan var ama (b) bendinin (2)'nci fıkrası "Vakıflarda, derneklerde, kooperatiflerde, her seviyedeki işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak..." diye devam ediyor. Şimdi, o zaman da Anayasa vardı ve Anayasa'da bunlar sayılmıyordu, bir şeyi yoktu, demek ki bu yetkiyi bir yerden aldı.

Bir de prensip olarak eski Anayasa'da da ilk kurulduğu andan itibaren Devlet Denetleme Kurulunun bütün kamu kurumlarının teftiş ve denetim birimlerinin yetkilerini taşıma özelliği vardı, o zaman Başbakanlıkta da vardı, yine var olan Devlet Denetleme Kurulunda da vardı bu.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun.

İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Daha sonra, Başbakanlık kalkınca Devlet Denetleme Kurulunda bu yetkilerin hepsi toplandı. Peki, bunu nereden anlıyoruz, görüyoruz? Birkaç tane örnek vereyim: Bir tanesi, sistem değişikliği sırasında bu 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'yle düzenlendi. Onun 202'nci ya da 220'nci maddesinde -tam hatırlamıyorum- bütünlüğüyle "Başbakanlık Teftiş Kurulu tarafından yürütülen yetkiler Devlet Denetleme Kurulu tarafından yürütülür." diye hüküm var; bir. İki: Hâlen Devlet Denetleme Kurulu Kanunu'nun, birçok hükmü kalkmış olmasına rağmen, sadece 2-3 maddesi işlevsel; orada da çalışanların, denetçilerin, üyelerin maaşlarını yine Başbakanlıktaki şeylere atıf yaparak düzenlemiş, "Onların özel hizmet tazminatını alır." gibi. Bunu niye söylüyorum? Demek ki Devlet Denetleme Kurulu ve Başbakanlık Teftiş Kurulu diye iki yapı varken eskiden, 2017 değişikliğiyle bu yapı teke indirilmiş. Teke indirilirken hem Başbakanlık Teftiş Kurulunun yetkileri hem de onun daha üzerinde Devlet Denetleme Kurulunun yetkileri toplanmış.

Anayasa Mahkemesi iptal kararında -az önce Aşkın Bey de söyledi- iki husustan konuya bakıyor: Bir tanesi, temel hak ve hürriyetler kapsamındaki düzenlemelerin kararnameyle yapılamayacağı noktasında bakıyor. İkincisi de münhasıran Anayasa'da, Anayasa’nın 128'inci maddesinde, 129'uncu maddesinde kanunla düzenlenmesi gereken... Örneğin, "Memurların atanmaları, nitelikleri kanunla düzenlenir." diyor. Şimdi, Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi düzenlenmiş, onu iptal etmemiş ama denetçilerin görev ve yetkileri vesaire gibi konular için demiş ki: "Bunun, 128'e göre kanunla düzenlenmesi gerekir." Diğer konular bakımından bir incelemeye tabi tutmamış esasında.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Aksu, bir dakika daha söz veriyorum.

İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Dolayısıyla, biz Anayasa'ya bir aykırılık olmadığını düşünüyoruz, değerlendiriyoruz.

Az önce arkadaşlar söyledi, Mustafa Bey detaylı şekilde üzerinde durdu, bir teftiş ve denetim varsa, bir soruşturma yetkisi varsa görevden uzaklaştırma yetkisi bunda zaten vardır yani onun içerisinde mündemiçtir.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Bütün teftiş kurullarında var mı, hepsinde var mı?

İSMAİL FARUK AKSU (İstanbul) - Hepsinde var, tabii ki var; zaten sayıyor, 657'nin 137'nci maddesinde sayıyor. İşte "Vali, kaymakam, müfettiş, vesaire bu yetkiye sahip..." diye bunları sayıyor zaten.

Teşekkür ediyorum.