MAHİR POLAT (İzmir) - Sayın Başkanım, Taşkömürü Kurumunun değerli yöneticileri, Kıymetli Bakan Yardımcısı, değerli milletvekili arkadaşlarım; öncelikle, Komisyonumuza hoş geldiniz.

Ben ana konulara girmeden önce birkaç şeyi kayda geçirmek isterim: Bir kere, küresel iklim krizi sebebiyle ülkelerin iklim kongrelerinde verdikleri niyet mektupları vardır, beyanları vardır. Türkiye de 2053'te emisyonu sıfırlayacağına dair bir beyan vermiştir. Bu doğrultuda, kömürden çıkmayla ilgili de bir planının olması gerektiğini, kömür dışında da başka enerji kaynaklarının, temiz enerji kaynaklarının, yenilenebilir enerji kaynaklarının Türkiye'nin önünde hızlıca gitmesini kayda geçirmek isterim.

Bir diğer konu: Şimdi, arkadaşlar doğal gaz meselesini tartışıyorlar. Dünya uzayda madencilik arayışına girmişken bizim bugün hayatın doğal akışında bir gereklilik olan doğal gaz üzerinden bir siyaset yapmayı doğru bulmadığımı söylemek istiyorum.

Değerli arkadaşlar, bu maden şehitlerini de anıyorum. Maden işçilerimizin depremler boyunca vermiş oldukları insanüstü gayretleri de buradan, hepinizin önünde -hiçbir yerde söyleyememiştim- şükranla yâd ediyorum, hepsine teşekkürlerimi iletiyorum.

Türkiye Taşkömürü Kurumu üzerine konuşacağız. Bence en önemli konu iş güvenliği ve iş kazaları. Genel Müdür sunuş konuşmasının başında kazalarda gerekli tedbir ve önlemin alınmamasından dolayı hayatını kaybeden madencilerimizi rahmet ve minnetle anarak başladı fakat bu işin kaderinin bu olmadığını hepimiz biliyoruz. Sayıştay raporuna baktığımızda 2021 yılında 2.960 kazada 1 işçinin hayatını kaybettiği, 2.960 işçinin yaralandığı; 2022 yılında 3.035 kazada Armutçuk'ta 1 işçi, Amasra'da 42 işçi olmak üzere 43 işçinin hayatını kaybettiği, 3.068 işçimiz de yaralanmış; 2023 yılında meydana gelen 2.366 kazada 1 işçinin Armutçuk müessesesinde, 1 işçinin de Üzülmez müessesesinde, 1 işçinin de Karadon müessesesinde olmak üzere 3 işçinin hayatını kaybettiği, 2.373 işçinin yaralandığı; Kurumda üretim faaliyetlerinde iş kazalarının sürekli arttığına dikkat çekiliyor. Zaten mali durumu iyi olmayan Kurumun kazalara ve meslek hastalıklarına ödediği tazminatlar Kurumun giderini daha da arttırmaktadır.

2022 yılı içerisinde Çalışma Bakanlığı iş müfettişleri tarafından yapılan denetimlerde Armutçuk'ta 14, Kozlu'da 3, Üzülmez'de 7, Karadon'da 21 ve Amasra'da 3 olmak üzere toplam 48 eksik tespit edilmiş. Bunlar özel işletmelerde olsa "Firmaların kâr hırsı, ekonomik kaygılar, az personel istihdamı gibi nedenlerden kaynaklanıyor denilebilirdi." ama bu bir kamu kuruluşunda ifade edilebilecek bir durum değil. 2023 yılı içerisinde Çalışma Bakanlığının iş müfettişleri yine denetimlere geliyor; Armutçuk müessesesinde 14, Kozlu müessesesinde 21, Üzülmez müessesesinde 19, Karadon müessesesinde 6 olmak üzere toplam 60 adet eksiklik tespit ediliyor. İşin daha da endişe verici tarafı bu eksikliklerin 12 adedi bir önceki yıl tespit edilen ve hâlâ giderilmeyen eksiklikler,

Ekonomik kaygı zaten gütmüyorsunuz, raporlar da açık bir şekilde belli; her yıl zarar ediyor. Buradaki durum görev ihmalinden kaynaklı, yanlış kullanım ve hatalı politikalar izlemenin bir sonucu yani göz göre göre kazalara davetiye çıkarılıyor diyebiliriz. İnsan hayatı hiçbir şekilde hafife alınmaz, ihmal sonucunda kaybedilemez ve bunun hesabını ne bu dünyada ne öbür dünyada hiçbirimiz veremeyiz. Bu bağlamda, son on yılda meydana gelen kazaların kaçı denetim eksikliğinden veya alınmayan önlemlerden dolayı yaşanmıştır? 2023 yılında tespit edilen ve 2024 yılında da yerine getirilmemiş olan eksiklikler var mıdır? Denetimlerde bulunan eksikliklerin giderilmesinde sorumlulukları bulunan yetkililer hakkında herhangi bir idari işlem ya da soruşturma başlatılmış mıdır, başlatılmadıysa nedeni nedir? 2024 yılında iş güvenliği müfettişlerin tespit ettiği eksiklik sayısı kaçtır? Bunlardan kaçı önceki yıllarda tespit edilmiş ve yerine getirilmemiş eksikliklerdir?

Diğer bir konu, Kurumun yeterli sayıda personelinin olmaması. Bu durum aslında Kurumun kronik bir sorunu hâlindedir. 2021 ve 2022, 2023 yılı raporlarının tümünde var. Raporları incelediğimizde Kurumun ihtiyaç duyduğu işçi sayısı 10.750 kişi fakat gerek emeklilik gerekse Kurumun atama taleplerinin kabul edilmemesi ve diğer nedenlerden dolayı sayı sürekli azalıyor. 2022 yılında 3.414 işçi açığı varken bu rakam 2023 yılında 3.695 kişiye yükselmiş. Sunuş konuşmanızda anlattığınız 1.906 kişi ilave personel alınmış. Bu durum önemli çünkü sayının yetersizliği iş güvenliği açısından ciddi bir risk oluşturuyor ve üretimde aksamalara neden oluyor. Bu bağlamda, işçi alımı konusunda neden bu kadar geç kalınmıştır? İşçi eksikliklerinden dolayı göçük ve ocak yangını gibi kaç adet kaza meydana gelmiştir? Bugün itibarıyla alınması gereken işçi sayısı kaçtır?

Yine bir diğer konu, personel eksikliğiyle bağlantılı olarak iş gücü verimliliğinin artırılamaması ile üretim maliyetlerinin düşürülememesi sebebiyle kurumun zararının artması. Kurumun yaptığı üretim sonucu sağlanan gelirin işçi ücretlerini dahi karşılamadığı ve birim maliyetlerinin düşürülemediği, bunun sonucunda da doğal olarak Kurumun zararının azaltılamadığı ortada. Bunun en büyük sebebi ise az önce de bahsettik, işçi eksikliği ve buna bağlı olarak üretim miktarının düşük olması. Bu durum da Kurumun ekonomik açıdan sürdürülebilirliğini her geçen gün zorlaştırıyor. Kurumun verimliliğini arttırmak için teknolojiden daha fazla yararlanması, işçilerin çalışma alanlarına daha hızlı sevk edilmesi.... Kurumun kanuni gereklilikleri yerine getirmemesi, iş yükü ve kaza riskleri sebebiyle emeklilikleri dolan personelin hemen emekliye ayrılması, kazı faaliyetlerinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi çalıştırılmaması, verimliliği ve Kurumun gelirini olumsuz yönde etkilemektedir.

Kuruma bağlı bulunan 5 adet müessese, yıllardan beri işletmecilik faaliyetlerinden zarar etmektedir. Bunun sonucu, Kurum, zararını varlıklarından ve kayıtlı sermayesinden karşılamaktadır.

Sunuşta bahsettiğiniz kişi başı üretimi kısa vadede 1.000 kilogram, orta vadede 1.250 ve uzun vadede de 1.500 kilograma çıkarmayı hedefliyorsunuz. Bu bağlamda, bugün itibarıyla kişi başı üretim ne kadardır? Üretimin artırılması ve zararın azaltılması için hangi somut adımlar atılmaktadır? Kurumun zararından en büyük tutarı oluşturan işçi maliyetlerinin azaltılması ve verimlilik artışı için hangi düzenlemeler yapılmaktadır? Uzun yıllardır bu konuda tedbir alınmamasının nedenleri nelerdir? Kurumun 2024 yılı kâr zarar durumu nedir?

Teşekkür ediyorum.