AYKUT KAYA (Antalya) - Sayın Başkan, kıymetli hazırun; herkesi saygıyla selamlıyorum.

Öncelikle bir konuyu izah etmek istiyorum: Biz hiçbir stratejik kurumumuzu yıpratmak istemeyiz, bu kurumlarımızın en iyi seviyeye gelmesini isteriz ama bu komisyon toplantılarının da amacı nedir? Bizim kurumlarımızla ilgili gördüğümüz eksiklikleri, yanlışlıkları ve bu kurumlarımızın daha iyi noktalara gitmesiyle alakalı çözüm önerilerimizi dile getirmek de milletimizden aldığımız vekaletin bir gereğidir, yoksa bu komisyon toplantılarının yapılmasına ihtiyaç duyulmazdı. Ülkemizin...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Kaya, hemen araya gireyim.

Tabii, bu Komisyon, teknik bir Komisyon; konuşmaların teknik rakamlar üzerinden olması gerekir.

AYKUT KAYA (Antalya) - Yani diğer milletvekili arkadaşlarımızın konuşmaları üzerine bunu izah etme gereği duydum.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Siz biraz önce yoktunuz da...

ALİ KIRATLI (Mersin) - Sayın Kaya, şöyle: Siz az önce yoktunuz; burada kurumlarla ilgili konuşulurken itham, hakaret veya onları küçük düşürecek söylemler kullanılması milletin size verdiği bir yetki değil. Burada kurumlarla alakalı konuşalım ama bunları...

AYKUT KAYA (Antalya) - Benim konuşmamda bir hakaret yok...

ALİ KIRATLI (Mersin) - Yok, sizin açıklamanızdan bahsediyorum.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Kaya, devam edin.

AYKUT KAYA (Antalya) - Sayın Başkanım, konuşmama devam edeyim. Bence ben doğru bir açıklama yaptığıma inanıyorum.

SÜLEYMAN KARAMAN (Erzincan) - Bence Genel Kurulda aldığınız hızla burada devam ediyorsunuz.

AYKUT KAYA (Antalya) - Evet, ülkemizin gıda güvenliğini ve kırsal kalkınmayı ayakta tutan tarım sektörü 2024 yılında toplam gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5,6'sını oluştursa da istihdamımızın yaklaşık yüzde 14,6'sını sağlamıştır; bu önemli sektör bu yılın ilk çeyreğinde ise bir önceki yıla kıyasla yüzde 2 daralmıştır. Tohum, gübre, enerji ve işçilik maliyetlerindeki artış, döviz kuru dalgalanmaları ve iklim riskleri çiftçimizin üretim kapasitesini giderek daha ağır bir şekilde baskılamakta. Artan borç yükü ve sınırlı finansman imkânları küçük ölçekli işletmelerin ve genç çiftçilerin yatırımlarını ertelemesine, ekim alanlarının daralmasına yol açıyor. İşte, tam da bu kritik dönemde uygun faizli kredi olanakları, geniş, yaygın hizmet ağı ve tarımsal finansman uzmanlığıyla Ziraat Bankasına her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyuyoruz. Ziraat Bankasının çiftçimizin yanında durması, ülkemizin uzun vadeli tarımsal üretim sürdürülebilirliği ve kırsal refahın korunması için vazgeçilmezdir ancak mevzu Ziraat Bankası olduğunda bu stratejik kurumumuzu gündemde öne çıkaran ilk husus devasa görev zararları oluyor. Bankanın 2021'de 530 milyon dolar olan görev zararı sürekli artarak 2024'te 2,6 milyar doların üzerine çıktı, hatta bu zarar artmaya devam ediyor. Ziraat Bankasının 2025'in ilk çeyreğindeki görev zararı 705 milyon dolar ve bu da 2024'ün ilk çeyreğindeki zarardan yüzde 84 fazla.

"Bu bankamız ülkemizin kırsal kalkınmasına ve gıda güvenliğine destek olan paydaşlardandır ve görev zararı doğaldır." diyecek olduğumuzda ise Ziraatın toplam kredilerinin sadece beşte 1'inin tarımsal kredilere ayrıldığını görüyoruz yani çiftçinin, tarımsal üreticinin bankası olması gereken kurumun kredi portföyünde tarımın pek adı yok ve küçük üretici hâlâ en yüksek faizi ödüyor. Bu ana faaliyetten ya da misyondan sapma sorunu kendini Ziraat GYO'nun kurulması ya da yurt dışında agresif şubeleşme gibi stratejilerde de gösteriyor; kaynaklar, çiftçiler yerine gayrimenkule ve siyasi hedefli dış açılımlara kaydırılıyor.

"Tarım dışına yöneltilen krediler kime gidiyor?" diye de sormalıyız. Kredilerin bir bölümünün teminatı zayıf ya da geri ödeme performansı düşük ama Hükûmete yakın gruplara gittiğini, riskin toplulaştığını hepimiz biliyoruz artık. Akla hemen Demirören Medyaya verilen 800 milyon dolar kredinin akıbeti geliyor. Sayıştayın 2023 raporuna göre bu borç 30 milyar TL'yi aşmıştı, banka taksitlerine karşı gayrimenkulle ödeme de yapmıştı, hatta borcu iki kez yeniden yapılandırmışlardı ama bu borç bitmedi. Buradan bakınca Ziraat Bankası tarla olmuş da Demirören ve benzeri şirketler bu tarlayı keyiflerine göre ekip biçiyor gibi bir durum var ortada.

Ziraat Bankasının asli misyonunu daha etkin ifa edebilmesi için görev zararlarının kalem kalem raporlanması ve her yılın sonunda Meclise ayrıntılı bir rapor sunulması gerektiği kanısındayım. Ayrıca, hazine, TVF desteklerinin kriterleri netleştirilmeli; hangi ürüne, hangi bölgeye, hangi ölçek için ne kadar sübvansiyon sağlanacağı açıkça tanımlanmalıdır. Böylece, hem bütçe planlaması yapılabilir hem de çiftçimize yönelik desteğin etkinliği ölçülebilir hâle gelir. Ayrıca, küçük tarımsal üretici segmentine özel paketler tasarlanmalıdır; bu paketler düşük gelirli, genç ve kadın çiftçilere yönelik faiz indirimi, prim desteği ve eğitim desteğini bir arada sunacak şekilde kurgulanmalıdır. Ayrıca, dijital tarım koçluğu ve meteorolojik risk sigortasını içeren entegre bir ürün geliştirilerek verim artışına da katkı sağlanabilir.

Son olarak, Bankamızın yönetiminde liyakati ve uzmanlığı ön plana alan bir yapı kurulması gerektiğini de düşünüyorum. Yönetim Kurulu üyeliklerinde yalnızca bankacılık ve tarım finansmanı deneyimi olan profesyonellere yer verilmesi, siyasetten tamamen bağımsız bir atama süreciyle mümkün olacaktır. Bu adım Bankamıza duyulan güveni artıracak ve görev zararlarının uzun vadede azalmasını da sağlayacaktır.

Saygılarımı sunuyorum.