ARSLAN KABUKCUOĞLU (Eskişehir) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

283 sıra sayılı Kanun Teklifi'nin 2'nci maddesi üzerine söz almış bulunuyorum. Yüce Meclisi saygıyla selamlarım.

Anayasa'mız 171'inci maddedeki "Devlet, millî ekonominin yararlarını dikkate alarak, öncelikle üretimin artırılmasını ve tüketicinin korunmasını amaçlayan kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır." cümlesiyle kooperatifçiliğin memleketimiz için ne kadar önemli olduğunu vurgulamıştır.

Kooperatif, ortaklarının ekonomik menfaatlerini ve özellikle de destek ve geçimlerine dair ihtiyaçlarını sağlamayı amaçlarken bireyler arasında iş birliğini sağlar. Bunun sonucunda, toplumsal dayanışma ve kalkınmayı sağlar.

Dünya genelinde kooperatiflerin yıllık geliri küresel gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 4,3'ü kadardır. Dünyada istihdam edilen nüfusun yüzde 9,5'i kooperatiflerde çalışmaktadır. Ülkemizde ise 2021 yılı itibarıyla, 84 binden daha fazla kooperatif bulunmakta olup 8 milyondan fazla üyesi vardır. Bu sayılar bizim dünya kooperatifçiliğinden daha gerilerde olduğumuzu göstermektedir. Dünya kooperatifçiliğinin başlangıcı 19'uncu yüzyıl olsa da bizde 13'üncü yüzyılda Ahilik'e kadar uzanır.

Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Türkiye'nin en önemli çiftçi kuruluşudur. Aslında tam bir holdingdir ve patronu da Hükûmettir. 1 merkez birliği, 17 bölge birliği ve 1.618 kooperatiften ibarettir. Ayrıca, 483 marketle tüketiciye hizmet vermektedir. Tarım Kredi Kooperatiflerinin mevzuattaki amacı "Çiftçilere tarımsal girdi ve kredi sağlaması, çiftçiler tarafından üretilen ürünlerin değerlendirilmesi." olarak tanımlanmaktadır. Kendi yönetim kurulu olan ve kooperatiflerin doğası gereği özerk olması gereken Tarım Kredi Kooperatifleri, zaman zaman kamu otoritesinin emirlerine maruz kalmaktadır. Örneğin, kurumun dışından gelen talimatlarla, ihtiyaç var mı, yok mu araştırmadan, bin kadar mağaza açılacağı emri verilmiştir. Böyle bir talimat, kooperatifçiliğin ruhuna aykırıdır.

Yine, bazı şubelerde hayalî satışlar yapılmakta, devlet destekli krediler değişik yöntemlerle insanlara fazla miktarda verilmekte ya da haberi olmadan birtakım krediler açılmaktadır. Öyle ki kredi açılan bu çiftçiler, bazen, borçlarını ödemek için tarlalarını satmak zorunda kalmaktadırlar.

Tarım Kredi Kooperatifleri, deposundaki önceki yıldan kalan binlerce ton gübreyi bir fırsatçı davranışı içerisinde, mevcut fiyatlarla tüketicilere yani üyelerine satmaktadır.

Tarım Kredi kurumu yönetimine ve iştiraklerine Hükûmet yanlısı kimselerin -bağımsız olması gereken kurumlara- mevzuatı çiğneyerek nasıl girdikleri bilinmemektedir.

Tarım Kredi iştiraklerinden GÜBRETAŞ, Türkiye'nin önemli bir gübre üreticisidir; Türkiye gübre piyasasının yüzde 60'ına hâkimdir. Gübre, tarımsal girdilerde vazgeçilmez bir üründür. Çiftçi dostu olması gereken bu kuruluş, yüksek fiyattan satış yapmakta -bir yılda 2 misline ulaşmıştır fiyat- konuyla ilgili çiftçiye hiçbir bilgi vermemektedir.

Üretici kooperatifleri küçük üreticileri koruyucu olmalı, onların haklarını savunmalı, girdilerin ucuz alınmasında ve ürünün satılmasında bir güç olmalıdır.

Kooperatif mevzuatı açık, net olmalı, üyeler tarafından okunduğunda kolayca anlaşılmalı, birtakım ayak oyunlarıyla sessiz çoğunluğun hakkının yenilmesinin önüne geçilmelidir. Ülkemizde bu şekilde kurulan, küçük üreticilerin çıkarlarını koruyan kooperatifler ya az sayıda ya da kısa ömürlü olmaktadır. Bazen sulama birlikleri gibi devlet güdümündeki kooperatifler olsa da bu tür kuruluşlar çiftçi refahını artırmada yeterli etkiyi gösterememektedir. Ülkemizde bu kuruluşların yaygınlaşmasını sağlayacak tedbirler alınmalıdır. Böyle bir kanun hazırlanacaksa birtakım palyatif tedbirler yerine, mevcut mevzuata rötuş yapmak yerine ülkemizde üreticinin ve tüketicinin çıkarlarını düşünerek üretim maliyetlerini düşürecek, üretimi artıracak, israfı önleyecek kooperatifçiliğin yolları araştırılmalıdır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurunuz efendim.

ARSLAN KABUKCUOĞLU (Devamla) - Mevcut kanun teklifi sadece birtakım şeklî düzenlemeler getirmekte, ülkemizde kooperatifçiliğin yaygınlaşmasını, kökleşmesini sağlamaktan ve çok ihtiyaç duyulan gruplara hizmet vermekten uzaktır.

Hepinizi saygıyla selamlarım. (İYİ Parti sıralarından alkışlar)