ARSLAN KABUKCUOĞLU (Eskişehir) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 320 sıra sayılı Kanun Teklifi'nin 10'uncu maddesi üzerine İYİ Parti Grubum adına söz almış bulunuyorum. Hepinizi saygıyla selamlarım.

Tüketicinin korunmasıyla ilgili olarak tarih boyunca Türk milletinin büyük bir duyarlılığı oluşmuştur. Özellikle Ombudsmanlık kurumunun il hâli olan ve çarşı pazar denetimiyle görevlendirilen Hisbe Teşkilatı, Selçuklu ve Osmanlı Devleti dönemlerinde en ücra kasaba ve köylere kadar yayılan Ahilik organizasyonu, bir taraftan çarşı pazarda adalet ve dürüstlük içerisinde alışverişin gerçekleşmesini, ticaretin gelişmesini, diğer yandan da belli bir meslek disiplini ve ahlakı etrafında kaliteli üretimi sağlamaktaydı. Bunlara ek olarak, meslek birlikleri diyebileceğimiz loncalar da meslek kurallarının uygulanmasında çok sıkı bir disiplin sağlamışlardır.

Cumhuriyetin kuruluş yılları içerisinde, tüketicinin korunmasına yönelik özel bir yasa veya organizasyona rastlanılmamakla birlikte, bu konuda mahallî idareler, özellikle çarşı pazar denetimini yapanlar yetkili olmuştur. 1950'li yıllardan sonra, üretim yapısındaki ve tüketim alışkanlıklarındaki değişiklikler ve bilhassa 1980 sonrası uygulanmaya başlanan liberal ekonomi politikaları yeni bir tüketim ve pazarlama zorunluluğunu ortaya koymuştur. Bu dönem içerisinde, genel olarak kamu düzeninin korunmasını amaçlamakla birlikte, dolaylı olarak tüketici haklarını da kapsayan yasalar çıkartılmıştır. Giderek yaygınlaşan üçüncü dünya ülkelerinin pazarları hakkında araştırmalar yapan bir danışmanlık şirketi "Dünya küçüldükçe tüketici beğenilerinde dünya çapında daha büyük bir tekdüzelik ortaya çıkıyor." diyor.

İnternet erişiminin yaygınlaşması ve internet kullanım oranlarının artması, lojistik altyapı alanlarında yaşanan iyileştirmelerin ve gelişimlerin etkisiyle, e-ticaret alanında faaliyet gösteren küresel oyuncuların faaliyetlerine eriştiği hacim artarak e-ticaretin dünya ticaretinden aldığı pay her geçen gün biraz daha artmaktadır. 2010 yılında küresel internet kullanıcılarının yüzde 53'ünün yani 1 milyar kullanıcının çevrim içi mecrada alışveriş yaptığı tespit edilmiştir. 2011 yılında dünya ticaretinin sadece yüzde 3,6'sı internet üzerinden yapılırken, 2017 yılında yüzde 10'a yükselmiştir, 2021 yılında ise bu oran yüzde 13'ü geçmiştir. Bu artışta birçok faktör rol oynamakla birlikte, küresel anlamda internet kullanıcı sayısındaki artış önemli unsurlardan biri olarak dikkat çekmektedir.

Ülkemizde internet alışverişi dünyadaki gelişmeye paralel büyüme göstermektedir. Ülkemizde, Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre hanelerin yüzde 92'sinde internete ulaşma imkânı vardır. Bireylerin internet kullanım imkânı ise yüzde 82'dir. İnternet üzerinden özel kullanım amaçlı mal ve hizmet alanların oranı 16-72 yaş arasında yüzde 44'tür. Ülkemizde, internette malı görenlerin yüzde 34,8'i malı internet üzerinden almak yerine, gidip yerinde görerek almayı tercih etmektedirler. Yani yüzde 34 birey internet alışverişine, kısaca, güvenmemektedir.

Neoliberal sistemde tüketiciler satıcıların yoğun bombardımanı altındadır, sürekli tüketmeye zorlanmaktadır. Satıcı firmaların, bilhassa internet üzerinden satış yapanların ciddi oranda denetlenmesi gerekmektedir. Yalnız mal satışı bakımından değil, dağıtım kanalları bakımından da önemlidir.

Dünyada ilk 3'te yer alan bir Amerika Birleşik Devletleri şirketi e-ticaretiyle dev hâline gelmiştir. Ülkemizde elektronik pazarlama şirketi ise 768 milyon dolarlık yatırımla 11,8 milyar dolarlık bir değere ulaşmıştır ve "decacorn" olmuştur. Ticaret Bakanlığı mevzuatında pek çok değişiklik yapılarak e-ticaret mecrasında tutulmaya çalışılmaktadır. Ancak kanun yapıcıları piyasanın aksayan yanlarını bilmiyorlar, vatandaş da hiç bilmiyor. Satıcı firmalar her durumda kamu otoritesine ulaşabilmektedir; sorunlarını anlatabiliyorlar ve karar mekanizmasının bir parçası olabiliyorlar.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurunuz efendim.

ARSLAN KABUKCUOĞLU (Devamla) - O kadar ki geçtiğimiz yıl bir e-ticaret firması, Rekabet Kurumunun denetimden sorumlu başkanını transfer edebilmiştir.

AK PARTİ hükûmetleri, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluklarının zamanında sergilediği tüketiciyi koruma hassasiyetinin yarısını bile yerine getiremiyor. Tüketici temsilcileri her durumda Ticaret Bakanlığı karar mekanizmalarında açık ve net olarak bulunmalıdırlar. Ticaret Bakanlığı ayıplı mal satıcılarını, hileli satışları topluma anlatmalı ve onları bilgilendirmelidir.

Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (İYİ Parti ve CHP sıralarından alkışlar)