CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 413 sıra sayılı Afet Yeniden İmar Fonu kurulmasıyla ilgili Kanun Teklifi üzerinde söz aldım. Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Hepimizin bildiği gibi, içimizi yakan 6 Şubat tarihinde Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremlerde bugüne kadar resmî rakamlara göre 48.440 vatandaşımız vefat etmiş, 115 binden daha fazla vatandaşımız da yaralanmıştır; maddi kayıpların hesaplara sığmayacak kadar büyük olduğunu hepimiz biliyoruz. Buradan depremde vefat eden, hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Cenab-ı Allah'tan rahmet, yaralılara acil şifalar ve aziz milletimize de başsağlığı diliyorum.

Elbette yaraların sarılması için ilk dakikadan itibaren devlet-millet el ele vererek canla başla, tüm gücümüzle, tüm güçle çalışılmaktadır. Ölenlerin geri getirilmesi mümkün değil ancak yaraların sarılması, acıların hafifletilmesi el birliğiyle çalışırsak mümkündür; devletimiz güçlüdür, milletimiz yardımseverdir. İnşallah, tüm bu zorlukları aşacak, şehirlerimizi, köylerimizi yeniden inşa edeceğiz.

Değerli milletvekilleri, afet döngüsünün risk yönetimi, kriz yönetimi ve rehabilitasyon, diğer bir ifadeyle yaraların sarılması süreci olmak üzere üç boyutu vardır. Risk yönetimi, afet ortaya çıkmadan önce ileride oluşabilecek sorun alanlarını tespit edip bunları gidermektir. Örneğin, yapıların kontrol edilip kentsel dönüşümle dönüştürülmesi risk yönetiminin alanına girmektedir. Esas olan da risk yönetimidir. Uluslararası alanda yapılan bir hesaplamaya göre risk yönetimine harcanan 1 birim para kriz yönetiminde 7 lirayı tasarruf etmeyi sağlar yani yedide 1'dir, esas olan budur. Risk yönetimi koruyucu hekimlik gibidir, kriz yönetiminde esas olan -AFAD sorumludur Türkiye'de- ise hastaneye gidip tedavi olmak gibidir. Türkiye'nin risk yönetimiyle ilgili yapacağı çok şey var, değerli arkadaşlarımız burada dile getirdi ama bu akşamki Fonun konusu değildir bu. Kurmakta olduğumuz Fonun esas konusu rehabilitasyon yönetimine ilişkindir ama ben buna girmeden önce kriz çıktıktan sonra insanları sahipsiz bırakmama, enkazlara hızlı müdahale, hastaları sevk etme, vefat edenlerle ilgilenme, geride kalanlara barınma, geçici barınma ve benzer alanları içeren kriz yönetimi de AFAD'ın görevleri arasındadır ve Türkiye'de AFAD bu işi başarıyla da yürütmektedir. Afet yönetiminin üçüncü aşaması yani bu döngünün üçüncü aşaması olan iyileşme süreci yani yaraların sarılma aşaması ki bizim kurmakta olduğumuz Fonun da esas görev alanı burada başlamaktadır. Bu aşama krizden sonra kalıcı çarelerin üretildiği alandır hem konut anlamında hem altyapı anlamında yıkılmış yapıları yeniden yapmayı, onarmayı ve hayatı normalleştirmeyi içermektedir, ekonomik ve sosyal olarak normalleşme sürecini kapsamaktadır. İşte bu görüşmekte olduğumuz bu kanun teklifiyle kurulacak olan Fon bu üçüncü aşamayla ilgilidir yani iyileştirme süreciyle, yaraların sarılmasıyla ilişkilidir.

Fonun kurulmasının amacını böyle ifade ettikten sonra Fon neyi kapsamaktadır? Bazı arkadaşlar çok geniş aldılar; bunlar, kanun teklifimizin ilgili maddesindeki, başlangıcındaki "Amaç ve kapsam" bölümünde "Bu Kanunun amacı, doğal afetler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilen alanlarda; imar, altyapı ve üstyapı çalışmaları için gerekli kaynağın sağlanması, yönetilmesi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılması amacıyla Afet Yeniden İmar Fonu kurmak..." şeklinde düzenleniyor. Bunun için de her nevi bağış, yardım, hibe, bütçeye konulacak ödenek ile yurt içi ve yurt dışı piyasalardan sağlanacak finansman ve kaynaklar kurulacak olan Fonda bir araya getirilerek ilgili proje ve harcamalar için kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılacaktır. Afet Yeniden İmar Fonu, Hazine ve Maliye Bakanı başkanlığında; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, İçişleri Bakanı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı ile Strateji ve Bütçe Başkanından oluşan Yönetim Kurulu tarafından yönetilecektir. Şeffaf bir yönetim ve ilgili bakanlıkların katılımıyla, gerekli altyapı ve üstyapı çalışmalarının koordinasyon içerisinde hızlı ve etkili bir biçimde yapılabilmesi sağlanacaktır. Fonun kuruluşu, yönetimi ve faaliyetlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere hazırlanan kanun teklifi Fonun finansmanı ve denetimi konularını da geniş şekilde düzenlemektedir. Fonla doğal afetlerden etkilenen bölgelerdeki yıkımların telafi edilmesi ve yerleşim yerlerinin altyapısı ile yeniden imarı çalışmalarına kaynak sağlanmasının hızlandırılması amaçlanmaktadır. Fon kaynaklarına baktığımızda bağış alabilecek bir yapıda olduğu görülmektedir. Ayrıca, bütçeden de buraya kaynak aktarılabilecektir. Yine, uluslararası ve yerli kurumlardan da bu Fona kredi bulunması hedeflenmektedir. Dünyada afet fonlarına uzun vadeli, daha iyi şartlarda kredi bulmak mümkündür. Bu yapıyla birlikte afetle ilgili ulusal ve uluslararası fonlardan daha uygun şartlarda kredi ve hibe bulmak, biraz önce söylediğim gibi, mümkün olabilecektir. Fonun kurulmasıyla şeffaf, hesap verilebilir, amaç dışı harcamayı engelleyici bir yapı oluşturuluyor.

Mevzuatımızda aslında afet hâllerinde olağanüstü hâl ilan edildiğinde ek bütçe yapmadan bütçenin yüzde 5'ine kadar kaynak tahsisine imkân veren bir düzenleme de mevcuttur, bunu hepimiz biliyoruz. Bu da 2023 yılı bütçe büyüklüğü dikkate alındığında 225 milyar lira tutarında bir rakama tekabül etmektedir. Kurulacak Fonla ilgili önemli bir unsur da Fonun icracı bir kurum olmamasıdır yani Fon kendisi doğrudan ihale yapmayacak, paraları kendisi harcamayacaktır. Kaynaklar bir havuzda toplanacak, bununla ilgili bu kaynaklar ilgili kurumlara tahsis edilecektir.

Bu öncelikler çerçevesinde mesela konut için ise Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı vasıtasıyla TOKİ'ye kaynak tahsis edilecektir. Örneğin yol yapımı, onarımı için kaynak gerekiyorsa Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına kaynak tahsis edilecektir; enerji altyapısının iyileştirilmesine dönük projeler için ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına. Fonla yapılmak istenen, esas itibarıyla, kaynak toplama ve tahsis mekanizması kurulmasıdır, yoksa Fonun kendisi bir yatırımcı kuruluş değildir. Türkiye'de fonlar Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olarak kurulduğu için bu Fon da Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olarak kurulmaktadır. Fonun sekretaryasını, biraz önce söylediğim gibi, yine Hazine ve Maliye Bakanlığı yapacaktır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; özetlemek gerekirse Afet Yeniden İmar Fonunun kurulmasıyla doğal afetler nedeniyle yapılacak imar faaliyetleri kapsamındaki harcamaların yalnızca bu amaçla kurulmuş ve merkezî yapıyla birlikte çalışacak bu Fon üzerinden yapılması planlanıyor.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun.

CEMAL ÖZTÜRK (Devamla) - Teşekkür ediyorum Başkanım.

Yine, bu Fonun kurulmasıyla ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarca taahhüt edilen yardım ve desteklerin tek bir elden takibi ve yönetimi amaçlanıyor, böylece uluslararası yardımlar etkin şekilde temin edilecek, doğal afetler nedeniyle yapılacak projelere hızlı bir şekilde kaynak aktarılabilecektir. Doğal afetler nedeniyle genel hayatı etkili afet bölgesi ilan edilen alanlar için yapılacak harcamalar ise şeffaf olacaktır, bu Fonun belki de en önemli özelliği denetlenebilir, şeffaf olmasıdır. Bu kapsamda, kanun teklifinin maddelerinde de gerekli düzenlemeler vardır. Ben, teklifin kabul edilmesini diliyor, kurulacak olan Afet Yeniden İmar Fonunun ülkemize, milletimize ve tüm insanlığa hayırlı olması dileklerimle Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.