UTKU ÇAKIRÖZER (Eskişehir) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Yüce Meclisimizi saygıyla selamlıyorum.

Yurttaşların, sivil toplumun, bilim insanlarının haklı uyarıları dikkate alınmadan yapılan madenciliğin, doğa katliamının yol açtığı sonuçları Erzincan İliç'te yaşadık. İliç'teki madende siyanür dağının kaymasının üzerinden yetmiş iki gün geçti. Toprak altında kalan 9 emekçimizden 7'sinin cansız bedenlerine dahi ulaşılabilmiş değilken bugün burada yeni facialara kapı aralayacak bir kanunu görüşmek doğru değildir, ayıptır.

Sayın milletvekilleri, artık bu facialardan ders alınması gerekir ama alınmıyor, almıyorsunuz. Evet, bu torbada yenilenebilir enerji kaynakları yaratma yönünde adımlar var ama bu torbada madencilikle ilgili fevkalade sakıncalı maddeler de var. Yirmi bir yıllık AK PARTİ hükûmetleri döneminde Maden Kanunu'nu onlarca kez değiştirdiniz. Her seferinde ormanları, tarım arazilerini, meraları ve zeytinliklerimizi şirketlerin yağma alanına dönüştürdünüz. Karadeniz'den Kaz Dağları'na, Trakya'dan Toroslara doğal yaşam alanları sizin yüzünüzden talan edildi. ÇED raporlarındaki doğa düşmanı muafiyetler ve onaylarla ormanın, meranın yok edilmesinin önünü siz açtınız. Sadece 2023 yılında 4.500 projede "ÇED Gerekli Değil" 553 projede de "ÇED Olumlu" kararı verdiniz, olumsuz karar sayısı sadece 10. Sizin iktidarınızda coğrafyamızın yüzde 60'tan fazlası maden sahası olarak işaretlendi. Sizden önce yetmiş dokuz yılda 1.186 maden ruhsatı verilmişken döneminizde verilen maden ruhsatı 400 bini buldu yani neredeyse her gün, her dakika havamız, suyumuz, toprağımız zehirlenmekte. Getirdiğiniz her torbanın ucu doğa katliamlarına varıyor. Bugün bir taraftan "İliç'teki faciadaki ihmaller araştırılsın." diye Komisyon toplanıyor, diğer taraftan "Madencilikte uluslararası standartlara uyum zorunluluğunu ortadan kaldıralım." diye önümüze kanun koyuyorsunuz; işte, sizin samimiyetiniz, vicdanınız bu kadar.

Değerli milletvekilleri, Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonunun kurulması gerekliliği 13 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleşen ve 301 madencimizin katledildiği Soma maden faciasından çıkardığımız en önemli derslerden biridir. UMREK, madenciliğin uluslararası standartlara, bilimsel, teknik esaslara göre yürütülmesini denetleyen, bağımsız bir Komisyon. Kuruluşu doğrudur fakat meslek odalarını aktif bir şekilde dâhil etmeyişi ve yavaşlığı nedeniyle eleştiri konusudur. Bu komisyonu çoğulcu ve süratli işler hâline getirecek düzenlemeler yapmak yerine şimdi tamamen kaldırmak istiyorsunuz. Efendim, neymiş? Kömür madenleri için UMREK zorunluluğu korunacakmış. Peki ama diğer gruplarda yer alan maden sahaları nasıl denetlenecek? Kum, çakıl, kil, mermer, granit ve diğer taş ocakları; deniz, göl ve kaynak suyundan elde edilen tuzlar; elmas, yakut ve benzeri madenler; tüm bu madenlerin çıkarılmasında uluslararası standardı yok mu sayacağız? Bir kez daha uyarmak isterim ki "Maliyeti düşürelim, bürokrasiyi azaltalım." diye böyle bir denetim yolundan vazgeçmek temiz bir doğa için; havamız, suyumuz, toprağımız için geri döndürülemez zararlara yol açacaktır.

Sayın milletvekilleri, enerji alanında kendi kendine yeterli olabilmek önemli bir avantajdır. Bu torbada, yenilenebilir enerji kaynakları yaratma yönünde göl, gölet ve barajlar üzerinde güneş ve rüzgâr enerji tesisleri kurulmasının yolu açılmaktadır ama bunların kamusal denetim yolunu, belediyelerin imar planı zorunluluğunu kaldırarak bunu yapmaktasınız. Bu tesislerin doğal alanlara plansız kurulması kamu yararına aykırıdır ve her türlü suistimale açıktır.

Başka ne yapıyorsunuz? Neredeyse herkese sağladığınız su alanları üzerinde tesis kurma yetkisini yerel yönetimlerden esirgiyorsunuz. Oysa belediyeler bu yetki verilirse enerji maliyetlerini bir adım da olsa düşürebilir, tasarruf edecekleri kaynakla milyonlarca ihtiyaç sahibi yurttaşımıza derman olabilirdi. Patronlara sağladığınız imkânı belediyelere vermemenizin tek bir amacı var: Aman Cumhuriyet Halk Partili belediyeler bu imkândan yararlanamasın. Evet, maalesef yine vahim bir ayrımcılıkla karşı karşıyayız bu torbada.

Değerli milletvekilleri, biz bu kanunu görüşürken Mecliste, Dışişleri Komisyonumuzda gündeme alınmayı bekleyen bir başka anlaşma daha var: Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri Arasında Enerji ve Doğal Kaynaklar Alanında Stratejik Ortaklık Çerçeve Anlaşması, bu. Enerji Bakanı Sayın Bayraktar, bu anlaşmayla Türkiye'ye 30 milyar dolar geleceğini açıkladı. Görüştüğümüz torbadaki bazı maddelere bakınca anlıyoruz ki bu anlaşma için bize burada mıntıka temizliği yaptırılmakta, adrese teslim projelerin önü açılmakta. Bu anlaşmanın içinde neler var değerli arkadaşlarım? Anlaşmaya göre Birleşik Arap Emirlikleri'yle Türkiye'de 6 bin megavata kadar nükleer santral projesi, nükleer yakıt imalatı ve ileri nükleer reaktör kurulması için iş birliği yapılacak; 2.500 megavata kadar denizüstü rüzgâr projeleri, 3 bin megavata kadar karasal rüzgâr ve güneş enerji projeleri, yeşil hidrojen üretmek için 5 bin megavatlık yenilenebilir enerji projeleri, 2 bin megavata kadar pompaj depolamalı HES projeleri yatırımı yapacak, şebeke ve iletim, termik santraller, yeni teknolojiler konusunda yatırımlar yapacak. Yol haritası belirlenmiş: Birleşik Arap Emirlikleri tüm finansmanı sağlayacak, Türkiye de onlara benzersiz imtiyazlar sunacak. Hangi imtiyazlar? Öncelikle proje yapılacak sahalar belirlenecek ve sadece Birleşik Arap Emirlikleri'ne tahsis edilecek. Bu sahalarda başka hiçbir yatırımcıyla görüşme yapılmayacak, anlaşma yapılmayacak, proje geliştirilmeyecek. Başka? Türkiye, projenin uygulanması için gerekli izinlerin, ruhsatların ve çevresel etki değerlendirme sürecinin alınmasında kolaylık ve destek sağlayacak. Başka? Yapacağı enerji yatırımları için ulusal iletim sistemimizde yeterli kapasiteyi Birleşik Arap Emirlikleri'ne tahsis etme sözü de verilmekte. Bu öyle bir anlaşma ki değerli arkadaşlarım, uygulanması ve hayata geçirilmesinden kaynaklanan her türlü anlaşmazlık taraflar arasında dostane biçimde çözülecek; ne ulusal hukukumuzdan ne de uluslararası hukuktan kaynaklanan hiçbir güvencemiz yok ortada. İşin bir de tabii, gizlilik boyutu var, özel bir madde konmuş. Birleşik Arap Emirlikleri'nin enerji yatırımlarıyla ilgili tüm bilgiler gizli tutulacak.

Değerli milletvekilleri, Türkiye'nin kurulu gücünün yüzde 10'una denk gelen enerji yatırımları bütününü tek bir ülkeye vermekten, o ülke için Türkiye Cumhuriyeti topraklarında ayrıcalıklı rant alanı oluşturmaktan, kendi ekonomik ve millî çıkarlarımız yerine, ülkemize ait kaynaklardan bir başka ülkenin daha çok faydalanacağı üretim imtiyazları sunulmasından bahsediyoruz. Soruyorum: Çevreye zararlı hangi işler için ÇED kolaylığı sağlayacaksınız Birleşik Arap Emirlikleri'ne? Güvenlik, sağlık ve çevre gibi, hayatlarını doğrudan etkileyebilecek böylesine bir anlaşma hakkında vatandaşlarımızın sorgulama ve bilgi alma haklarını nasıl elinden alabilirsiniz? Türkiye'de vatandaşına kredi verirken bile yetkili mahkemeyi belirleyen bu devlet, bakıyoruz, olağan dışı imtiyazlar sağlayarak nükleer santral, reaktör, termik santral gibi stratejik projeler yaptıracağı bir ülkeye karşı ne ulusal ne uluslararası hiçbir hukuki güvence aramıyor. İşin özeti, hem maddelerine hem de bütününe bakıldığında tam bir kapitülasyonlar anlaşması var karşımızda.

Sayın milletvekilleri, Birleşik Arap Emirlikleri'yle bu anlaşmadan sonra bu torba teklif, bugün görüştüğümüz teklif alelacele önümüze gelmişti, İliç faciası sonrasında geri çekildi ama şimdi faciada madencilerimizin toprak altındaki bedenlerine dahi ulaşılmamışken yeniden önümüze getirilmesinin nedeni de işte bu Birleşik Arap Emirlikleri'ne verilecek imtiyazlar karşılığı gelecek yeşil dolarlar olsa gerek. Anlaşmada Birleşik Arap Emirlikleri'ne izinleri, ruhsatı, ÇED'i Türkiye ayarlayacak sözü veriliyor. Şimdi, bu kanunla suüstü yenilenebilir enerji yatırımlarının denetim dışına çıkarılması gündemde. Yine, BAE'ye ulusal sistemde yeterli kapasitenin tahsis edileceği sözü veriliyordu. İşte burada bitmemiş enerji yatırımlarına ilişkin lisans başvurularının iptali kolaylaştırılıyor ve kapasite boşa çıkarılıyor. Hatta iptal edilen lisans bedellerinin teminatları hazineye irat kaydedilmesi gerekirken iade yoluna gidiliyor; açıkça kamu zararına neden olunuyor ama kimin umurunda, yeter ki yeşil dolarlar gelsin.

Sayın milletvekilleri, bizim Birleşik Arap Emirlikleri'ne karşıtlığımız, düşmanlığımız yok; herkesle iyi ilişkilerden yanayız ama adı ister "BAE" olsun ister başka bir şey, ülkemiz kaynaklarının bir ülkeye peşkeş çekilmesine, yağmalattırılmasına asla göz yummayız.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun.

UTKU ÇAKIRÖZER (Devamla) - İşin unutturmak istediğiniz bir başka boyutu da şudur: Bir yandan "Darbeci, 15 Temmuzun finansörü, 251 şehidimizin kanı onun elinde." diyorsunuz, sonra o eli sıkmakla yetinmiyor, imtiyazlar vererek kucaklıyorsunuz. (CHP sıralarından alkışlar) Siz onurunuzun ayaklar altına alınması karşısında iktidar olarak "Ya Rabbi şükür." diyebilirsiniz ama biz ülkemiz için, yurttaşlarımız için doğru bildiğimizden asla şaşmayız. Böylesine vahim imtiyazlar içeren, hukuki güvencemizin yok edildiği bir anlaşmayı kimle yaparsanız yapın karşısında dururuz çünkü sizin peşkeş çektiğiniz o alanların tümü 85 milyonun malıdır, hakkıdır. Onu size ve imtiyazlarla beslediğiniz rant ortaklarınıza yedirmeyeceğiz.

Yüce Meclisimizi saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)