SAKİNE ÖZ (Manisa) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; görüşmeyi sürdürdüğümüz kanun tasarısının 5'inci maddesi üzerinde söz aldım. Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum.

Sayın milletvekilleri, TCDD yatırımlarının finansman usullerini düzenleyen bu maddenin gerekçesinde demir yolu pazarının serbestleştiği tüm ülkelerde devletlerin demir yolu yatırımı bakım, onarım ve trafik bedellerinin tamamını karşıladıkları iddia edilmiştir. Bu iddia doğru değildir. Örnek verilen AB ülkelerinden Hollanda ve Almanya'da özel sektör demir yolları alanına girdiğinde belli yükümlülüklerle karşılaşmış ve kamu kaynakları zorunlu olmadıkça altyapı yatırımlarına aktarılmamıştır. Özel sektör altyapı yatırımlarında genelde kendi başının çaresine bakmış ve maliyetini doğal olarak fiyatlarına yansıtmıştır. Maliyetleri düşük tutma amaçlı şirket politikaları ise ağır rekabet koşulları altında küçük balıkları yutarken uluslararası dev tekelleri yaratmıştır.

Altyapı yatırımlarından az kazanan firmalar tren işletmeciliği yoluyla açığını kapatabilmiştir. İstediğiniz kadar "Çapraz sübvansiyonu engelleyeceğiz." deseniz de uluslararası tekeller, hem altyapı hem de tren işletmeciliğini alıp buradaki parça işleri kendi alt taşeronlarına vermeye başladıklarında asıl büyük vurgunu göreceğiz.

Sisteme giriş ve çıkış kapılarını bu tasarıda öylesine açık bırakmışsınız ki Bakanlığın takdirini kazanan her şanslı firma köşeyi dönmeye aday oluyor. Yatırımları devlet yapıyor, hamallığı TCDD üstleniyor. Uluslararası şirketler Bakanlık marifetiyle tren restoranlarında ballı kaymaklı keyif çatmaya davet ediliyor.

Hükûmet, demir yolları serbestleşirse, altyapı ve tren işletmeciliği özel sektörün rekabetine tümüyle açılırsa bilet fiyatlarının ucuzlayacağını söyleyedursun, dünya örnekleri, özellikle Hollanda ve Almanya'daki tekelleşmeler bize her zaman ucuz bilet olanağı olmadığını kanıtlamaktadır.

Sayın milletvekilleri, tasarının ele aldığımız 5'inci maddesinin (2)'nci fıkrası iltisak yani bağlantı hatlarının talep dâhilinde kamulaştırılmasına ilişkindir. Hükûmet gerekçesinde demir yoluyla yük ve yolcu taşımacılığını özendirmek için ana hatlardan depo, fabrika gibi tesislere kurulan demir yolu bağlantı hatlarının kamulaştırılacağını belirtmiştir. Dikkatinizi çekiyorum: Fıkrada "kamulaştırılabilir" deniyor, "kamulaştırılır" denilmiyor. Bu tasarıda TCDD'nin kendisine kamulaştırma için bir başvuru yapıldığı takdirde takdir yetkisi yok, kamulaştırmayı kamu yararı ilkesi ya da kamulaştırılacak alanın durumu üzerinden değerlendirme yetkisi yok. Tasarı, üçüncü kişilerin başvurusu hâlinde kamulaştırmayı yapmak zorunda bırakılan bir iktisadi devlet teşekkülü yaratıyor.

Sayın milletvekilleri, bu fıkra açıkça Kamulaştırma Kanunu'na ve kamulaştırma mantığına, yargı içtihatlarına aykırıdır. Tasarının, kamu hizmeti değil, özel sektöre yaranma amaçlı olduğunun kanıtıdır. Kamulaştırmanın amacı, her zaman olduğu gibi kamu yararıdır.

Bir şahıs TCDD'ye kamulaştırma için talepte bulunacak ama idarenin bu talebi değerlendirme yetkisi olmayacak. Özel sektör "Fabrikama malzeme taşımak için bağlantı hattı lazım, şu alanı kamulaştır." dediğinde TCDD'nin eli kolu bağlanacak, emir erine dönüşecek. TCDD AŞ, kendisine bağlantı hattı kurulması için başvuruda bulunan ve bedeli peşin ödemeye razı olan firmaya herhangi bir kamu yararı gerekçesi sunamıyor, kamulaştırmayı yapmak zorunda.

TCDD'yi anonim şirkete dönüştürürken ortaya çıkabilecek hukuki sorunları ayrıntılı tartışmayan, altyapı yatırımlarında devlete büyük yük getirirken özel sektöre yeryüzünde cennet vadeden, TCDD'yi özel sektör lehine kamulaştırma konusunda sıkıştıran, bir iktisadi devlet teşekkülüne kamulaştırma kararı öncesinde takdir yetkisi tanımayan bu tasarı maddesi sorunludur. Bakanlığa birçok konuda aşırı yetki tanıyan tasarı, TCDD'nin üçüncü kişilerin talebi üzerinden yapacağı kamulaştırmalarda TCDD'ye takdir yetkisi tanımamaktadır. Bu, kabul edilemez bir durumdur.

Ekonomik, sosyal ve hukuki açıdan sorunlar yumağı olan bu tasarının ülkemizin demir yolu birikimine katkı sağlamayacağı düşüncesiyle yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)