CHP GRUBU ADINA MEHMET ALİ SUSAM (İzmir) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; kamuoyunda "Çek yasası" diye bilinen kanun tasarısıyla ilgili söz aldım, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Az önce Adalet ve Kalkınma Partisinden arkadaşlarımız bir önerge verdiler, önergeyi de oyladılar. Oylanmadan önce bu önergeyi Sayın Canikli'den rica ettim, sağ olsun bana verdi. Bu önergenin bir yanı utangaçça bir şekilde, bu işte psikolojik olarak karşılıksız çek veren insanların üzerinde bir yaptırım uygulamaya çalışmak. Bunu şundan dolayı söylüyorum: Gerçekten, Adalet ve Kalkınma Partisinde de piyasanın içerisinden gelen arkadaşlarımızın bu kanunla ilgili olarak kafaları karışık ve bu konunun çok tartışıldığını da biliyorum. Grupta bakanların sunum yaptığını biliyorum. Doğru öneriler getiren arkadaşlarımız olduğunu biliyorum ama burada bazı şeyler üzerinde dikkati çekmek istiyorum: Bu, sonuçlar üzerine çıkan bir kanun. Neden bu kanunda pişmiş aşa su katmayı istemiyoruz, az önce konuşan arkadaşlarımız gibi? Onların da düşüncesine saygı duyarak şunu söylemek istiyorum: İçeride bir insanın bir gün hapis yatmasına kimsenin yüreği dayanmaz ama çeki karşılıksız çıkıp işleri bozulmuş insanların, alacaklıların mağduriyetine de kimsenin yüreği dayanmaz.

Şimdi, bütün bunların dengesi kurulurken, asıl, çek nasıl ortaya çıktı, çek ekonomik piyasada ne işlev görüyor ve neden önemli bu çek kanunu? Bu kanunu değiştirdiğiniz zaman sonucunda kimin hapis yatıp çıktığı değil, ekonomik hayatta çekin işlevinin bundan sonra ne olacağı önemli.

Değerli arkadaşlar, çek niye önemlidir? Çünkü çek, alan insan için parasının tahsil edileceğine büyük oranda güvence duyduğu bir ödeme aletidir ama aynı zamanda şunu söyleyeyim ki, çekin piyasada dünyadakinden bu kadar farklı bir hâle gelmesinin altında yatan neden, Türkiye'de işletmelerin işletme sermayeleri eksiktir, namusuyla, dürüstlüğüyle ticaret yapan insanlar çekini gününde ödeyerek kendilerine çek vasıtasıyla işletme sermayesi oluşturmuşlardır. Ciddi bir şekilde çekini ödeyen insanlar parası, işletme sermayesi eksik olsa da çekinden dolayı, sözünden dolayı piyasada itibarlıdır, mal alır, mal satar ve bu anlamıyla da ticarette eksik sermayeyle daha yüksek ciro yapma imkânına kavuşur ve bundan dolayı  da çek önemli bir ödeme aracı olarak kendini kabul ettirmiştir.

Şimdi, siz bu piyasada çeke güveni eğer ortadan kaldırırsanız, piyasada ciddi bir sıkıntıyı ortaya getirirsiniz. Piyasa çeke eğer güvenmiyorsa, çekte güvence yaşanmıyorsa bu anlamıyla sermaye sıkıntısı çeken insanların birçoğu çek kullanamaz hâle gelir ve bundan dolayı da çeki eğer kullanamadığı zaman ciroları, hacimleri çok ciddi şekilde düşer.

Bütün bunları düşünerek bu kanunun hazırlanması gerekliydi. Onun için burada Sayın Bakana sordum ama ekonomiden sorumlu bakan olmadığı için yanıtlayamadı. Bu kanunu çıkarırken yapmanız gereken, sigorta sistemini buraya koymanızdı. Ekonomiyi çığırından çıkarmamak, piyasada çekin itibarını devam ettirmek, çek alacaklısını mağdur etmemek, çek borçlusuna da hapis yatırmamayı istiyorsanız, bunun hepsini birden düzenleyebilecek olan mekanizma buydu. Bu çok kolay bir şekilde yapılır ama bankacıların ve büyüklerin itirazı karşısında bu maalesef getirilemedi. Ne yapılabilirdi, örnek veriyorum: Bankanın çek verdiği müşterisi çeki yazarken bankaya da "Ben şu çeki yazıyorum." diye elektronik ortamda gönderir, gönderdiği çeki de -bankaların hepsinin sigorta şirketi var- sigorta ettirirdi bir kurumunuz olsaydı, ondan sonra da o alacaklı olan da bu anlamıyla o çekin sigortası olduğunu bilerek bu işi yapardı ama bankacılık sistemi bundan kaçıyor. Peki, pırasa gibi, herkese on tane, yirmi tane kredi kartını niye veriyor? Çünkü kredi kartından öyle bir miktar para kazanıyor ki toplam kazandığı para içerisinde kredi kartı ödemeyenlerin miktarı çok düşük olduğu için kazancıyla kaybını karşılaştırıyor, kazançlı olduğu için mümkün oldukça cirosunu yükseltiyor, kredi kartı kullanmayı teşvik ediyor. Bu anlamıyla bu noktada gereğini yapıyor. Biz sigorta sistemini kursaydık aynı zamanda kayıt dışı ekonomiyi kayda almış olacaktık, çek sistemi kayda girmiş olacaktı, devletin de bundan ciddi bir kazancı olacaktı. Bunları kurma konusunda bugün bu kanunda buna bir atıfta bulunmasanız bile buradan uyarıyorum: En kısa zamanda Ekonomi Bakanlığıyla, Merkez Bankasıyla, Bankalar Birliğiyle bu fonu oluşturmaya çalışın. Böylece de çek almış, çeke güvenmiş insanlar, çekle iş gören insanlar çekinin bir karşılığı çıkmadığı zaman karısının bileziğini satar, evini satar, arsasını satar, kendi ödemesi için bunları yaparlar. O insanları mağdur etmememiz lazım. Bundan dolayı burada bir garantör sistemi devreye sokmadan çekin bu hâliyle piyasada ciddi bir şekilde sıkıntıları olacağı açıktır. Ama çekten dolayı mağdur olmuş iyi niyetli bir sürü de insan var, bunları da ihmal etmiyorum, buna da inanıyorum. Adam ihracat yapmış, ihracata gönderdiği malın parasını ya siyasi olaylardan ya başka bir nedenden alamamış, tümüyle sistemi çökmüş ve çeklerinin karşılığını ödeyemediği için içeriye düşmüş insanlar var. İşte, bu sistemi sübvanse edecek önemli olay buydu; hem o insanları mağduriyetten kurtarırdınız hem çeki ekonomik piyasada itibarlı kılardınız hem de insanların çekle ticaret hacimlerini geliştirerek piyasada iyi bir itibarı olurdu.

Size belki söyleyememişlerdir ama TOBB'dan TİM'den TESK'e bağlı önemli kuruluşların çoğundan, bu şekliyle çıkacak bir çek kanununun piyasada daralma yaratacağını, ekonomik hayatı ciddi bir şekilde zora sokacağını ve bir süre sonra bunu düzeltme noktasında yeni arayışlar içerisinde olacağımız konusunda çok net bilgiler alıyorum ve piyasanın içinde olan bir insan olarak da bunu biliyorum ama tüm bunlara rağmen, pişmiş aşa su katmamak için, bugün bu yasanın çıkmasında bir itirazı dillendirmiyorum ama tedbirlerinizi alın diye sizi, Hükûmet olarak, uyarıyorum.

Bu fonu kurun, bu sigorta sistemini kurun, çeki itibarlı hâle getirin ve bunu hemen yapın, hemen. Geciktirdiğiniz zaman piyasada öyle bir sıkıntı doğacaktır ki o doğan sıkıntının altında herkes çok ciddi tedbirler almak zorunda kalacaktır. Piyasa kanunlarla bozulur ama kanunlarla düzelmesi çok kolay olan bir şey değildir. Piyasanın kendi kuralları vardır, o kurallar içerisinde kendisini tanzim eder, düzenler ve ona göre bir yol bulur. Onun için, değerli arkadaşlarım, ben bu kanunun Adalet ve Kalkınma Partisinin içerisinde de çok ciddi taraftar bulmadığına inanıyorum ama taraftar bulup bulmamasının ötesinde, piyasanın dinamikleriyle oynayabilecek bir kanunda acilen sigortaların, acilen tedbirlerin hayata geçirilmesi gerektiğinin bir kez daha sorumluluğuyla, bir muhalefet sorumluluğuyla, sorumlu bir muhalefet anlayışıyla bir kez daha dikkatlerinize sunuyor, hepinizi saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN - Teşekkür ederim Sayın Susam.