HALUK EYİDOĞAN (İstanbul) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın milletvekilleri, Van-Erciş depremi, sonuçları itibarıyla bir yapı denetim ve afet yönetim faciasıdır. On yıldır birçok kurumun, üniversite mensubunun, uzmanların, meslek odalarının ifade etmesine rağmen Yapı Denetimi Yasası kapsamı on dokuz ille sınırlı kalmıştır. Van da bu kapsamın dışında bir ilimizdir ve yarısı birinci derece deprem bölgesi, yarısı da ikinci derece deprem bölgesidir. Acaba gözden mi kaçtı bilemiyorum. Ne zamana kadar? 1 Ocak 2011'e kadar on dokuz ilde kalmıştır. Bunun tabii açıklanması gerekir. 1 Ocak 2011'den itibaren birinci ve ikinci derece deprem tehlikeli Van, Yapı Denetimi Yasası uygulamasına girmiştir. O zamana kadar da yapılan yapılar, eski sistem, teknik uygulama sorumlu sistemi ve belediyedeki süreçler çerçevesinde karşımıza, depreme dayanıksız, plansız, denetimsiz bir yapı stoku çıkarmıştır, bir intihar havuzu çıkarmıştır.

Ne diyor Sayın Van Valisi 5,6 büyüklüğündeki depremden sonra? "Van'da kamu kurumu olarak iki tane bina ayakta kaldı." diyor. 26 Ekim 2011'de TV 8'de Sayın Valimiz röportaj yapıyor, diyor ki: "Şehirde bütün oteller dolu, yer bulamıyoruz. Hiçbir endişe yok. 7-8 katlı otellerde kalıyorlar. Endişeleri varsa merkezimize gelsinler, mühendislerimiz gelsin baksın, kullanılabilir raporu veriyorlar. Öncelikle kamu binaları bitti, vatandaşın binasında da ön tespit yapıyorlar." diyorlar. 26 Ekim TV 8 röportajına bakarsanız daha ayrıntılı ifadelerini görürsünüz.

15 Kasım günü Bakan şöyle ifade ediyor: "23 Ekimde hasar 28 bindi, 5,6'dan sonra 35 bine çıktı." Peki, 5,6 büyüklüğünde, 15 kilometre uzaktaki depremde 7 bin yapı birden daha fazla nasıl hasar alıyor, birçoğu nasıl yıkılıyor, onlar sağlamdı da mı yıkıldı? Şimdi, sağlam bir yapı, depreme dayanıklı raporu verilmiş bir yapı 5,6'da yıkılır mı? Yıkılıyor. Neden? Çünkü konuşmamın başında da söylediğim gibi Van'da yaşadığımız vaka bir yapı denetim ve sonrasındaki afet yönetimi faciasıdır.

Sayın AKP Sözcüsü biraz önce bize tarihsel süreci anlattı afet yasalarıyla ilgili ve AFAD'ın kurulmasıyla ilgili. Bunları hepiniz biliyorsunuz. Şimdi, 1959 tarihli 7260 sayılı Afet Kanunu'na bakın ve ona ek olarak 1968'de bir yönetmelik var. On iki yıldır söylüyoruz: Bu yasalar eskimiştir, bu yasaların ülkenin koşullarına göre, yeni bilgilere göre, gelişmelere göre güncellenmesi gerekir. Bu yamalı bohça yasa bir sürü eklentilerle doludur, her depremden sonra eklentiler yapılmıştır. Eğer bu konuda ciddi iseniz on yıldır bunu niye değiştirmediniz? AFAD Yasası'nın oluşumunun tarihsel sürecini anlattı Sayın Sözcü. Şimdi, bu depremde, Van depreminde yaşadığımız olaylar? Bir dizi sorun yaşadık. Bu sorunlara baktığımız zaman burada şu anda yara sarma mahiyetindeki AFAD Yasası nedeniyle bir afet yönetim zafiyeti karşımıza çıkmaktadır.

Bakınız, deprem oldu, önce 6,7 diye açıklandı. AFAD, görevi olduğu hâlde açıklamadı, Kandilli açıkladı; iki buçuk saat herkes tartıştı, sonra 7,2 diye açıklandı. 6 kat enerji farkı bir durumu yetkililere, üst yönetime, afet ve acil durumu yapmakla görevli kurumlara iki buçuk saat sonra açıkladınız. Yani daha küçük bir deprem olarak açıkladınız, sonra bunu düzelttiniz. Bu deprem sorunlar, hatalar ve zafiyetler dizisi olarak daha çok sık gündeme gelecektir.

Büyüklük, çeşitli kurumların, bakanlıkların birbiriyle çelişkili açıklamaları, AFAD'ın sessizliği, hasar tespitindeki sorunlar ve artçı depremlerle ilgili bazı çalışmaların yapılamaması -vaktimiz olursa bu konuda da önemli şeyler söylemek isterim- ve tahliye konusu.

Şimdi, bakın, AFAD'ın sayfasına girin. Bazı yerleri tıkladığınız zaman boş çıkıyor. Bütün gün araştırdım, bir haftadır araştırıyorum, Allah aşkına -bu depremde hasar tespiti yapılıyor ya 23 Ekimden bu yana- ağır hasar, orta hasar ve hafif hasar sayıları hakkında bir sayı biliyorsanız lütfen bana bu kürsüden ifade ediniz. 23 Ekimden beri hasar tespitleri yapılıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yapıyor. O niye yapıyor, niye AFAD yapmıyor, o da ayrıca tartışılır. Biz daha hâlâ ağır hasar, orta hasar ve hafif hasar değerlerini, sayılarını bilmiyoruz. Ama 26 Ekimde Vali diyor ki:  "Biz bu hasar tespitlerini yaptık. Oteller çalışıyor. Vatandaşlara da, gelenlere de söylüyoruz." Nasıl bir rapordur bu? Ortada rapor var mı? Sözlü olarak! Kesin hasar tespitleri sonra yapılacakmış. Peki, kesin hasar tespitleri yapılmadan oteli nasıl işletiyorsunuz, bazı yapıları nasıl açık bırakıyorsunuz, kullanıma açıyorsunuz? 28 binden 35 bine nasıl çıkıyor hasar? Ne zaman saydınız? Hangi yöntemle saydınız?

Şimdi, bunun dışında, hasar tespitleriyle ilgili olarak ön hasar tespitleri yapılıyor ama Türkiye'de hasar tespitleri konusunda ne bir araştırma kurumu ne bir araştırma enstitüsü var. Bu da deprem şûrasında en az on tane resmî kurum, üniversite raporlarında bunlar tartışıldı.

AFAD'a göre bölgeye 200 tane uzman gönderiliyor hasar tespitiyle ilgili, Bakanlığın sayfasına göre 300 tane. Hangisi doğru? Üniversitelerimiz ve ilgili meslek odalarımız diyorlar ki: "Hasar tespiti konusunda sizlere yetkin uzman mühendis desteği verelim." Cevap yok. Tabii ki tespitler eksik ve yetersiz ve yavaş ve tartışmalı; ondan sonra ortada veri yok.

İki otel çöküyor. Hasar tespitini kim yaptı? Otel sahibi kendine göre bir şeyler söylüyor, yetkililer değişik şeyler söylüyorlar ve ortada kalmış bir durum.

Eskiden, AFAD'tan önce, Afet İşleri Genel Müdürlüğü zamanında hasar tespitleriyle ilgili bilimsel araştırmalar ya da koordinasyonlar yapılıyordu. 1999 depreminden sonra -ben hatırlıyorum- o zaman bir zafiyet ortaya çıktığında, hızla hasar tespit uzmanı yetiştirme konusunda bir haftada çalışmalar yapıldı, yeterli değildi ama o zaman 1.200 hasar tespit uzmanı    -bendeki kaynaklara göre- sahaya çıkmış ve hasar tespitleri yapılmıştı. Dolayısıyla, bu konuda hem Çevre ve Şehircilik Bakanlığı hem de AFAD sınıfta kalmıştır.

Sayın Bakan Bayraktar "Yine diyorum, sağlam evlere girin hasarlı evlere girmeyin." diyordu. Bu zaten biliniyor. Peki, Allah aşkına nerde bu hasar raporları? Ben gitsem oraya, siz gitseniz, elinizde bir hasar raporu olmadan nasıl gireceksiniz bir binaya? DASK hasar raporu bekliyor ki ağır hasar ve orta hasar hak edişlerini versin. Resmî tespit raporu olmadan DASK nasıl ödeyecek ağır hasar ve orta hasar hak edişlerini? Bunlar cevapsız sorular.

Evet, Sayın Van Valisinin feryatlarına kulak veriniz, "Van sıfırlandı." diyor ve yardım bekliyor. Somali'ye 500 milyon lira?

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Lütfen sözlerinizi tamamlayınız.

HALUK EYİDOĞAN (Devamla) - ?Van'a 200 milyon lira yardım yaptık. AFAD sayfasına girin, oradan okuyun lütfen.

Saygılar, teşekkür ediyorum. (CHP sıralarından alkışlar)