İÇİŞLERİ BAKANI İDRİS NAİM ŞAHİN (Ordu) -  Sayın Başkan,  çok değerli milletvekili arkadaşlarım;  Hükûmetimiz tarafından yerel yönetimler alanında bugüne kadar yapılan çok önemli reformların bir halkasını oluşturan, 13 ilde büyükşehir belediyesi ve 23 ilçe kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile ilgili özet bilgi vermek üzere söz almış bulunuyorum. Bu vesileyle, Sayın Başkan sizi ve değerli milletvekili arkadaşlarımı saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, kanun tasarısının içerdiği hususlara genel hatlarıyla değinmek istiyorum:

Bu tasarıyla, nüfusu 750 binin üzerinde olan illerin il belediyeleri, sınırları il mülki sınırları olmak üzere büyükşehir  belediyesine dönüştürülmektedir. Mevcut 14 büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırı hâline getirilmektedir. Büyükşehirlerdeki 29 il özel idaresinin, 1.582 belde belediyesinin ve 16.082 köyün tüzel kişiliği sona ermektedir. Büyükşehre dönüştürülecek illerde 23 yeni ilçe kurulmaktadır. Büyükşehir sınırlarındaki beldeler mahalleleriyle beraber, köyler ise mahalle olarak ilçe belediyelerine katılmaktadırlar. 52 ilde tüzel kişiliği sona erdirilen belde belediyeleri ise köye dönüştürülmektedir.

Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde Belediye Gelirleri Kanunu'nca alınması gereken vergi, harç ve katılım payları beş yıl süre ile alınmayacaktır. Yine, bu köylerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret beş yıl süre ile en düşük tarifenin yüzde 25'ini geçmeyecek şekilde belirlenecektir.

Köy iken mahalleye dönüşen yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için belediye ve bağlı idarelere yatırım bütçelerinin yüzde 10'unu on yıl süre ile ayırma zorunluluğu getirilmektedir.

Tüzel kişiliği kaldırılarak köye dönüşen belediyelerden bu kanunu yayımlandığı tarihe kadar nüfusunu 2 binin üzerine çıkaranların tüzel kişilikleri devam edecektir. Tüzel kişiliği kaldırılarak köye dönüşen belediyelerin komşu oldukları il, ilçe ve nüfusu 2 binin üzerindeki belde belediyelerine, belediye meclisi kararıyla, mahalle olarak katılmaları kolaylaştırılmaktadır.

Değerli milletvekilleri, kanun genel itibariyle ilk mahallî idareler seçiminde yürürlüğe girecek olup mevcut köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği ilk mahallî idareler seçimine kadar devam edecektir. Mevcut il ve ilçe belediyeleri de hâlihazır statülerini ilk mahallî idareler seçimine kadar sürdüreceklerdir. Belediyelerin bu kanunla sorumluluk alanına girecek olan yerleşim yerlerine seçimden önce hizmet götürebilmelerine imkân sağlanmaktadır.

Yeni kurulan ilçe belediyelerine merkezî bütçe yedek ödenek tertibinden, bir defaya mahsus, genel bütçe vergi gelirlerinden alacakları aylık payın 3 katı kadar ilave kaynak aktarılmaktadır.

İstanbul ve Kocaeli hariç, büyükşehir, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idarelerin yatırım bütçelerinin en az yüzde 10'unu on yıl süre ile bu kanun kapsamında belediye sınırlarına dâhil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için ayırmaları ve kullanmaları düzenlenmektedir.

Tasarıyla, il genelinde toplanan genel bütçe vergi gelirlerinin yüzde 6'sı büyükşehir belediye payı olarak ayrılacaktır. Bu payın yüzde 60'ı doğrudan, kalan yüzde 40'ı ortak hesapta toplanarak, yüzde 40'ın yüzde 30'u yüz ölçümüne göre, yüzde 70'i ise nüfus esasına göre dağıtılacaktır.

Tasarıyla, Türkiye genelinde toplanan genel bütçe vergi gelirlerinin yüzde 4,5'u büyükşehir sınırları içindeki ilçe payı olarak ayrılacaktır. Bu payın yüzde 10'u yüz ölçümüne, yüzde 90'ı ise nüfusa göre hesaplanarak ilçe payları belirlenecektir. Belirlenen ilçe payının yüzde 10'u bağlı olduğu idare payı olarak, yüzde 30'u büyükşehir belediyesi payı olarak, yüzde 60'ı da ilçe payı olarak dağıtılacaktır.

Tasarıyla, il özel idarelerinin genel bütçe vergi gelirleri tahsilatından aldıkları pay, il özel idareleri için yüzde 5'e indirilmektedir. Bu tasarıyla 29 ilde il özel idaresi teşkilatları kaldırılmakta, kalan 52 il özel idaresine aynı usulle ödenek dağıtılmasına devam edilmektedir.

Yine tasarıyla, 13 büyükşehir belediyesi kurulması, 14 büyükşehir belediyesi sınırının değiştirilmesi, yüzde 5'lik payın yüzde 6'ya çıkarılması sonucu bütçeye gelecek mali yük 2011 yılı hesaplarına göre 3 milyar liradır.

Tasarıyla, genel bütçe vergi gelirlerinin binde 1'i, nüfusu 10 binin altındaki küçük belediyelere yüzde 65'i seyyanen, yüzde 35'i ise nüfus esasına göre dağıtılacaktır.

Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etmek ve yıkmak görevi büyükşehir ilçe belediyelerine verilmektedir. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya ve gerekli koordinasyonu sağlamaya yetkili kılınmaktadır. Büyükşehir belediyeleri bazı görevlerini meclis kararıyla ilçe belediyelerine devredebilecek veya birlikte yapabileceklerdir. Köyden mahalleye dönüşen yerleşim yerlerini ilçe merkezine bağlayan yolların yapım ve bakımı büyükşehir belediyesine verilmektedir.

Orman köylüsünün ve orman köylerinin hakları korunmaktadır bu yasa tasarısıyla. Tüzel kişiliği kaldırılarak mahalleye dönüşen köy ve beldelerin mera, yaylak ve kışlaklar üzerindeki hakları muhafaza edilmektedir.

Köy iken mahalleye dönüşecek yerlerdeki mevcut yapı stokları, ruhsat alma işlemlerinde ruhsatlı olarak, ruhsatla yararlanılan hizmetlerde ruhsat hükmünde kabul edilmektedir. Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde yapılacak ticari amaç taşımayan yapılarla ilgili "tip proje" uygulamaları getirilmekte, projeler ilçe belediyeleri veya talep etmeleri hâlinde büyükşehir belediyeleri tarafından yaptırılarak başvuru sahiplerine ücretsiz verilecektir.

Belediyeler, amatör spor kulüplerine ayni yardım yanında nakdî yardım da yapabileceklerdir.

İl özel idarelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı illerde Maden Kanunu ve Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu'na göre il özel idarelerine verilen yetki ve görevler, valiliklerce yerine getirilecektir.

Kapanacak il özel idaresi, belediye ve köylerin personel taşınır ve taşınmazlarıyla, hak, alacak ve borçlarının ilgisine göre devrini yapmak, belediye ve il özel idarelerinde oluşan istihdam fazlası personeli tespit etmek üzere illerde devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonları kurulacaktır. Komisyonlarca paylaştırma ve devir işlemleri seçimden önce tamamlanacak, devir işlemi ilk mahallî idareler genel seçimi itibarıyla uygulanacaktır.

Tüzel kişiliği kaldırılan il özel idaresi belediye veya köy tüzel kişiliklerine şartlı olarak bağışı yapılan taşınır ve taşınmazların devrinin yapıldığı kurum ve kuruluş, bu taşınır ve taşınmazların bağış amacına uygun olarak kullanılmasını sağlamakla sorumlu olacaklardır.

Tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları komisyon kararıyla, ilgisine göre, büyükşehir belediyesine veya bağlı kuruluşuna, ilçe belediyesine, bakanlıklara veya ilgili kuruluşlarıyla bunların taşra teşkilatına, valiliklere veya yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına devredilecektir.

Tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin personeli de komisyon kararıyla, ilgisine göre, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, büyükşehir belediyesi, bağlı kuruluşu veya ilçe belediyesine devredilecektir.

Nüfusu 2 binin altında olduğu için kapanarak köye dönüşecek belediyelerin sahip olduğu personel, taşınır ve taşınmazlarıyla, hak, alacak ve borçları ise il özel idarelerine devredilecektir. Ancak köy halkının ihtiyaç duyacağı taşınır ve taşınmazlar, komisyon kararıyla köy tüzel kişiliğine bırakılabilecektir.

Köye dönüşen belediyeler için 5779 sayılı Kanun uyarınca verilen paylar beş yıl süreyle ilgili il özel idarelerine gönderilmeye devam edilecek, İller Bankası tarafından söz konusu belediyelerin kamu kurum ve kuruluşlarına olan borçları bu paydan ödenecektir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; büyükşehre dönüştürülen il belediyelerinin her türlü taşınır ve taşınmaz mallarıyla personeli, büyükşehir belediyesi bağlı kuruluş ve ilçe belediyesi arasında komisyonca paylaştırılacaktır. Büyükşehirlerde tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köylerin personeli ise her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçlarıyla birlikte komisyon kararıyla, ilgisine göre, büyükşehir belediyelerine, bağlı idarelere, ilçe belediyelerine ve bakanlıklara devredilecektir. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100 binin üzerindeki belediyelere kadınlar ve çocuklar için konukevi açma zorunluluğu getirilmektedir bu tasarıyla ayrıca.

Sayın Başkan, çok değerli milletvekilleri; bu tasarıyla, diğer bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde yapılan değişikliklerden de kısaca bahsetmek isterim.

Valiler tarafından il genel meclisi toplantı gündemine önerilen hususların meclisin ilk toplantısında ele alınması sağlanmaktadır. İl özel idaresi genel sekreterinin il encümeninin doğal üyesi olması düzenlenmektedir. Encümenin seçilmiş ve atanmış üyelerinin sayısı azaltılarak encümen sayısı 11'den 7'ye düşürülmektedir.

Devlet İhale Kanunu'na göre ihale komisyonu olarak eksiksiz toplanması gereken il encümeninin salt çoğunlukla toplanıp salt çoğunlukla karar almasına imkân sağlanmaktadır. İl özel idaresi bütçesinin süresi içerisinde kesinleşmemesi hâlinde, konunun İçişleri Bakanlığı tarafından çözüme kavuşturulması düzeni getirilmektedir.

Muhtarlık seçimlerinde, muhtar ve azaların isminin oy pusulasına yazılmasını bu kanunla düzenlemek üzere bir yenilik ortaya konulmuştur. Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde görev yapan geçici ve gönüllü köy korucuları hâlen görev yaptıkları yerlerde görevlerini yapmaya devam edeceklerdir.

Merkezî idarenin taşrada yürüttüğü işlerle ilgili olarak hizmetlerin etkinliğini ve verimliliğini artırmak, kaynakların yerinde kullanımını sağlamak ve hizmetteki aksamalara engel olmak, denetim alanındaki boşluğu doldurmak ve rehberlik etmek, afet ve acil yardım hizmetlerini yürütmek üzere büyükşehir belediyesi olan yirmi dokuz ilde valilikler bünyesinde yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı oluşturulmaktadır.

Sayın Başkan, çok değerli milletvekilleri; sonuç olarak, bu tasarıyla, mevcut yerel yönetim yapısıyla yerel nitelikteki kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde sunulma olanağı yetersiz olan bazı illerde bu hizmetlerin vatandaşlarımızın artan beklentilerini karşılayabilecek nitelik ve kabiliyetle donatılmış, etkin hizmet sunma potansiyeline sahip yerel yönetimlerce sağlanması öngörülmekte ve bu doğrultuda düzenleme yapılması amaçlanmaktadır.

Söz konusu kanun tasarısının ülkemize ve vatandaşlarımıza hayırlı olmasını gönülden temenni ediyor, hepinizi bu vesileyle sevgi ve saygıyla selamlıyorum. (AK PARTİ sıralarından alkışlar)

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.