HALUK EYİDOĞAN (İstanbul) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bu yasa teklifi, yirmi altı ay önce, 23 Kasım 2011'de Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmuştu.

Birçok depremde alınan en önemli ders. Binaların çoğunun etüt, planlama, tasarım, inşa ve bakım aşamalarında yasal ve mesleki denetime tabi olmadan inşa edilmesi sonucu yıkılmıştır. Denetimsizliğin ve başıboşluğun faturasını milletçe hâlâ ödemekteyiz. Alınan dersin ev ödevlerini de hakkıyla yaptığımız söylenemez.

10 Nisan 2000 tarihinden günümüze kadar, eksik yönleriyle de olsa, uygulanan yapı denetim sistemi sayesinde ülkemizde çok sayıda kaliteli ve güvenli yapının inşasının sağlanabileceği kanıtlanmıştır. Ancak, yapı denetim kuruluşlarının içinde bulunduğu durumda, mevcut yapının YDK'lar açısından sürdürülemez olduğu bir gerçektir. Sistemin bu şekilde devamı hâlinde çok ciddi kayıpların ve mağduriyetlerin doğacağı aşikârdır. Sistemde ve yapı denetim kuruluşlarında alarm zilleri çalmaktadır.

Yapı denetiminde ciddi sorunların olduğu şu sayılardan bellidir: Kasım 2013 itibarıyla, idari işlem uygulanarak faaliyeti geçici olarak durdurulan yapı denetim kuruluşu sayısı 459 adet, 3 kere faaliyet durdurma cezası verilerek belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluşu sayısı 190 adet, ceza alan denetçi vasfına sahip mühendis ve mimar sayısı 1.576 adet, ceza alan kontrol elemanı vasfına sahip mühendis ve mimar sayısı 764, faal olarak görev yapan yapı denetim kuruluşu sayısı 1.613.

Ülkemizde, işleyen, suistimal edilmeyen ve bilimsel temellere dayanan bir yapı denetim sisteminin acilen sağlanması gerekmektedir. Yapı denetim sisteminin gevşemesinin ve suistimale açık olmasının tek bir faturası vardır, o da yıkılmaktır.

Hukukçu olan ve belediye başkanlığı yapmış olan, hâlen Erciş'te yaşanan haksızlıklara, denetimsiz yapılan ve yıkılan yapılara şahit olan vekiliniz, yaşanan dramı çok iyi bilmektedir. Ayakkabı kutusundaki paralar konuşulurken, örtülü ödenekten 1 trilyon TL harcanırken, yüzlerce aile hâlâ konteynerlerde yaşam mücadelesi veriyor. Bu kış vakti, içecekleri, banyo yapacakları su bile yok. Yıl olmuş 2014, eşekle su çekiyorlar, maalesef, konteynerlere bu şekilde su geliyor.

Vicdanınıza, yüreğinize sesleniyorum: Kabinenin en onurlu bakanlarından olduğunu gösteren "Sayın Erdoğan Bayraktar'ın yapacağını vadettiği 'cillop gibi köyler' nerede?" diye soruyor Vanlı kardeşlerimiz. TOKİ evlerini Van'da 105 bin TL'ye satan Hükûmet, ev yapmak isteyen Vanlıya ise 41 bin TL'yi yeterli gördü. Bu, nasıl adalet ve kalkınma?

Türkiye'de yetkin mühendis sisteminin oluşturulması gereği, Avrupa Birliği üyeliğine aday ülke olmamızdan dolayı çok önemlidir ama bu yapılamadı. Yetkinliğini kanıtlamış, meslek ahlakına uyanların yapmasını sağlayan ve çalışan bir yapı denetim modeli kurmak zorundayız. Belediyelerin, yapı denetiminde yapı denetim kuruluşlarının çalışmalarını yerinde izlemesi sağlanmalıdır.

Plansız yerleşme ve gelişme olmaz. Planlama ile yapı denetim ilişkisi deprem risklerinin azaltılmasına hizmet edecek perspektifte olmalıdır. "Önce plan, sonra yapı" düstur olmalıdır. Plan Denetimi, en az yapı denetimi kadar önemlidir.

Denetimde şehir ve bölge plancılığına da yer verilmelidir. Plancıların mesleki sorumluluk sigortası olan yetkin meslek sahipleriyle çalışmaları sağlanmalı, meslek odaları bu işleyişle düzenleyici yetkiyi üstlenmelidir.

Sigorta sistemi mutlaka yapı denetimi ve yetkin mühendislik sistemine uygulanabilir şekilde entegre edilmelidir.

Müteahhidin, denetimi ucuza yapan değil, işini hakkıyla yapan denetim şirketini bulması sistemini sağlamalıyız. Müteahhidin bugünkü sistemi ceza olarak nitelemesindeki nedeni bulmak zorundayız. Müteahhidin yapı denetim şirketiyle pazarlık yapma ihtimalini ortadan kaldırmalıyız. Kamu yapıları da dâhil olmak üzere, tüm yapı denetim işleri -enerji, su, ulaştırma ve bunun gibi- yapı denetimi sistemine dâhil olmalıdır.

Teşekkür ederim. (CHP sıralarından alkışlar)