AK PARTİ GRUBU ADINA HAKAN ÇAVUŞOĞLU (Bursa) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 233 sıra sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Ara buluculuk Kanunu Tasarısı hakkında grubum adına söz almış bulunmaktayım. Bu vesileyle yüce heyetinizi saygıyla selamlarım.

Sayın milletvekilleri, bildiğiniz gibi, kişiler arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünden bahsedildiğinde ilk akla gelen mahkemeler ve uyuşmazlıkların yargısal yollarla giderilmesidir. Hâl böyle olmakla birlikte mahkemeler, gerek yargılama faaliyetlerinin uzun ve masraflı olması gerek uyuşmazlıkların eskiye nazaran karmaşık bir hâle bürünmüş bulunması gerekse kişilerin birbirleriyle kurdukları her türlü hukuki ve ticari ilişkilerini korumak ve devam ettirmek istemeleri gibi nedenlerle arzu edilen sonuçları üretmemeye başlamışlardır. Yine, yargılama süreci bünyesinde barındırdığı mücadeleci ve çekişmeli bir süreç olması nedeniyle tarafları tatmin etmekten ve sosyal barışı sağlamaktan yoksundur. Zira, yargılama sürecinde tarafların menfaatlerine uygun çözümler geliştirilmesi amaçlanmamakta, hâkim önüne gelen olaya pozitif ve maddi hukuku uygulamak suretiyle bir karar vererek maddi gerçeğe ulaşmaya çalışmaktadır. Bu nedenle tarafların uyuşmazlığın temelinde yatan menfaatleri nazara alınmadan verilen hüküm kimi zaman davayı kazanan tarafı bile yeterince tatmin etmemektedir. Hâl böyle olunca uyuşmazlığın tarafları ihtiyaçları olan çözüme erişebilmeleri için alternatif yöntemler aramaya başlamışlardır. Öyle ki uluslararası kurum ve kuruluşlar dahi aldıkları kararları ile üye devletleri adalete daha iyi erişim için mahkeme dışı alternatif çözüm yöntemleri düzenlemeye davet etmektedirler. Örneğin, 15-16 Ekim 1999 tarihinde Tampere'de yapılan Avrupa Birliği zirvesinde üye ve aday ülkeler alternatif çözüm yöntemi düzenlemeye davet edilirken, 2002 yılında Birleşmiş Milletler Ticaret Komisyonu da alternatif çözüm yöntemine ilişkin olarak, yasaların benzer olması amacıyla model kanun düzenlemiştir.

Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine ilişkin arayışların sonucunda ara buluculuk müessesesi ön plana çıkmış, en hızlı yayılan ve tercih edilen yöntem olmuştur. İşte, görüşmekte olduğumuz işbu tasarıyla esasen tarihî, kültürel ve toplumsal kodlarımızla örtüşen, uzlaşmaya dayalı bir alternatif çözüm yöntemi olan ara buluculuk müessesesi düzenlenmektedir.

Düzenleme ile ara buluculuk, üzerinde serbestçe tasarruf edilen iş ve işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümü konusunda görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamayı amaçlayan, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve gönüllü olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak tanımlanmıştır.

Sayın milletvekilleri, bugün tüm Avrupa Birliği üyesi ülkeler ile Amerika Birleşik Devletleri'nde ve hatta birçok Güney Afrika ülkesinde uygulanmakta olan ara buluculuk müessesesinin ülkemizde de kabul görmesi, toplum tarafından benimsenmesi ve tercih edilmesi büyük önem taşımaktadır. Zira ara buluculuk, tarafların yargısal yollara başvurmasına gerek kalmadan, onların karşılıklı menfaatlerini ön planda tutarak her iki tarafın da tatmin edici çözümler bulmalarını, toplumsal huzur ve barışı tahrip etmeden uyuşmazlıkları ortadan kaldırmayı amaçlayan bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu yöntem, esasen toplumsal barışa katkı sağlamayı amaçladığı gibi, bunun sonucu olarak da uyuşmazlıkların davaya dönüşmeden ortadan kaldırılması ile yargının yükünü de hafifletecektir.

Bu nedenlerle, tasarının gerek esas Komisyonda gerekse alt komisyondaki görüşmeleri sırasında muhalefetin, meslek odalarının ve diğer kuruluşların kaygı ve taleplerine azami ölçüde özen gösterilmiş ve tasarıda gerekli değişiklikler yapılmıştır.

Bu değişiklikler ile ara buluculuk müessesesinin ülkemizde yerleşmesi için mümkün oldukça geniş bir toplumsal yelpazede sahiplenilmesi amaçlanmış, ara buluculuk müessesesi yargılama faaliyeti olmamakla birlikte, müessesenin etkin bir şekilde işletilmesini sağlamak amacıyla ara bulucuların hukuk eğitimi almış olmaları ve belli bir süre tecrübe edinmiş olmaları aranmıştır.

Yine toplumsal hassasiyetler nazara alınarak tasarıya, aile içi şiddet iddiası içeren uyuşmazlıkların ara buluculuğa elverişli olamayacağı dercedilmiştir ancak Avrupa Birliğinin tüm ülkelerinde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde uygulandığı hâlde Anayasa'ya aykırılık iddiasıyla karşılaşmayan ara buluculuk müessesesi, her nasılsa bizdeki muhalefet anlayışı tarafından, Anayasa'nın 9 ve 36'ncı maddelerinde düzenlenen "yargı yetkisinin bağımsız mahkemelerce kullanılacağı ve devredilemeyeceği" ile "savunma hakkının kısıtlanamayacağı" ilkesine aykırılık iddiasıyla karşılaşmıştır. Muhalefetin bu itiraz ve eleştirileri hukuki gerekçelerden uzaktır.

Sayın milletvekilleri, öncelikle belirtmek gerekir ki ara buluculuk müessesesi, Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasının aksine, anayasal bir gereklilikten kaynaklanmaktadır. Gerçekten de Anayasa'nın Başlangıç hükümleri de dâhil olmak üzere 2'nci, 5'inci, 45'inci maddelerinden ortaya çıkan sonuç, devletin asli vazifelerinden birinin de kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak olduğudur. Devletin, "sosyal barışı sağlamak" şeklinde özetlenebilecek bu vazifesini sağlamakta kullanabileceği çeşitli enstrümanları vardır. Pek tabii ki bunlardan bir tanesi de ara buluculuk müessesesidir. Zira ara buluculuk, dava ve yargılamanın içinde barındırdığı olumsuz özellikleri barındırmamakta, yargılamanın aksine, kazan-kazan sonuçlu bir tatmin duygusu yaratmaktadır.

Öte yandan, Anayasa Mahkemesi dahi verdiği 20/03/2008 tarih ve 78/74 sayılı Kararı'nda -tüketici hakem heyetiyle ilgili olan kararında- alternatif çözüm yöntemlerine ilişkin arayışların gerekliliğine işaret ederek şöyle söylemektedir:  "Anayasa'nın 141'inci maddesine göre davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir. Bu görevin ağır iş yükü altında yerine getirilmesi zorlaştıkça uyuşmazlıkların çözümü için alternatif yöntemlerin yaşama geçirilmesi yargıya ilişkin anayasal kuralların etkinliğinin sağlanması bakımından gerekli görülebilir." denilmiştir.

Sayın milletvekilleri, Anayasa'nın ara buluculuk müessesesinin düzenlenmesinin Anayasa'nın 9'uncu ve 36'ncı maddelerine aykırılık teşkil ettiğine ilişkin iddialara gelince: Ara buluculuk yönteminde organik veya şeklî anlamda bir yargılama faaliyeti kesinlikle yapılmaz ve mahkemelerin yargı yetkisine alternatif bir çözüm arayışı bulunmaz. Ara buluculukta tarafları bağlayıcı bir karar verilmez, tahkikat yapılmaz, tanık dinlenilmez, yasal delil ibrazı yoktur, keşif yapılmaz, bilirkişi incelemesi gibi inceleme ve değerlendirme faaliyeti de olmaz. Arabulucu hâkim olmadığından dolaylı dahi olsa yargı yetkisini kullanmaz. Öte yandan, ara buluculuk müessesesinin gönüllü olması, sürece başvuruda, devam etmekte veya sonuçta alınan karara uymakta her iki tarafın da karşılıklı rızasını gerektirmesi ve taraflar uzlaşmak istemediği takdirde dava yolunu kapatmaması sebebiyle hak arama hürriyetini de kısıtlamayacaktır.

Sayın milletvekilleri, muhalefetin AK PARTİ Hükûmeti ya da AK PARTİ milletvekillerinin tasarı ve teklifleriyle ilgili olarak bir arka plan ve gizli ajanda arama hastalığı bu tasarıda da nüksetmiştir. Muhalefet, tasarıyla bir yandan çağdaş kadılık sistemi getirildiği yönündeki kışkırtıcı bir üslup kullanmakta, diğer yandan da bu müessese ile tarikatların kendi ara buluculuk düzeneklerini kuracağını, etnik temelli ve feodal örf ve âdetlerin uygulama alanı bulacağını ileri sürerek düzenlemeyle ilgisi olmayan eleştirilerle müesseseyi manipüle etmekte ve itibarsızlaştırmaktadır.

Sayın milletvekilleri, ara buluculuk yöntemi devlet denetiminin yayılmasının bir yolu olarak görülmeli ve bu sayede üstü örtülü bir denetim sağlayarak tarafları geleneksel kurumlardan ve çözüm mekanizmalarından uzaklaştırdığı akıldan uzak tutulmamalıdır. Devlet, mahkemeler dışındaki uyuşmazlık çözüm yöntemlerine izin vererek bu konudaki özgürlükleri artırmış görünmekle geleneksel ve diğer iktidar kaynaklarının sahip olduğu gücü alternatif çözümler ile ellerinden almaktadır.

Ben, bu duygu ve düşüncelerle ara buluculuk müessesesinin toplumumuza, ülkemize, milletimize hayırlı olmasını diliyor, hepinizi saygıyla selamlıyorum. (AK PARTİ sıralarından alkışlar)

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum.