İRFAN BAKIR (Isparta) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri ve ekranları başında bizleri izleyen kıymetli vatandaşlarım; herkesi selamlıyorum.

Görüşmekte olduğumuz kanun teklifine katkı koyan, gerek Komisyon çalışmalarıyla gerekse şahsi çalışmalarıyla emeği geçmiş tüm arkadaşlarıma teşekkür ediyorum.

Tarihi, cumhuriyetiyle özdeşleşen kuruluşlardan 3'ü Etibank, Sümerbank ve MTA Enstitüsüdür. Bu kurumlardan 2 tanesi maalesef adını da kaybederek kuruluş, amaç ve hedefinden uzaklaştırılmıştır. MTA ise kuruluş amacı doğrultusunda görevini yapma gayreti içerisindedir.

MTA, 1935 yılında 2804 sayılı Kanun'la kurulmuş ve görevi kuruluş kanununun 2'nci maddesinde, ülkede işletmeye elverişli maden ve taş ocağı sahalarının bulunup bulunmadığını, işletilen maden ve taş ocaklarının daha faydalı şekilde işletilme koşullarını araştırmak ve buna yönelik arama işlemleri, bilimsel, jeolojik ve teknolojik tetkikleri yapmak; harita, plan ve kesitler hazırlamak; proje, fen raporları ve kârlılık hesapları yapmak ve madencilik sektörüne kalifiye eleman yetiştirmek olarak belirlenmiştir. Anlaşılacağı gibi, MTA, işletmeci bir kuruluş değildir. MTA gibi jeoloji kurumları topluma kaynak yaratmak ve bu kaynakların korunması görevini üstlenmişlerdir. Jeoloji kurumları öncelikle bilimi günü gününe izlemeli ve bilimin gelişmesine bizzat katkıda bulunmalıdır. Bu nedenle, MTA gibi kurumlar bilim yapan kuruluşlar olmalı, bilimleri yapan üniversite ve devlet araştırma kurumları gibi kuruluşlarla yakın temasta bulunmalıdır.

Dünyadaki tüm jeoloji araştırma kurumlarının örgütlenmesinde merkeziyet esas alınmıştır. Bunda, araştırma kurumlarının laboratuvar, kütüphane ve uzman bakımından her zaman kısıtlı ekonomik, bilimsel ve teknik olanaklara sahip olması ve aynı zamanda, eldeki olanakların merkezî örgütlenmelerde ekonomik olarak kullanılabilmesi temel rol oynamıştır.

MTA Genel Müdürlüğünün çalışma sisteminde arazideki etütler ilk veriler ve araştırma materyallerinin elde edilmesini sağlamakta, daha sonra bu materyaller laboratuvarlarda analiz edilmektedir. Özellikle bilinmesi gereken MTA'nın, şirket gibi maden arama yerine, maden bulunması için araştırma yaparak bilgi üretip hizmete sunması gerektiğidir, tüm dünyadaki jeoloji kurumlarının da işlevi böyledir. Bu kapsamda, MTA'nın işlevini layıkıyla yerine getirebilmesi için desteklenmesi ve güçlendirilmesi gerekir. Ancak, bu, MTA'nın yurt dışında şirket kurması, ticarette ortaklık oluşturması veya temsilcilikler açmasıyla olmaz. Bu, hem işlevine hem ara görevine hem de gelişimine aykırı bir durumdur. MTA'nın yurt dışında yapacağı proje ve çalışmaların önünü açmak ve yine maden arama projeleri ve iş birliği imkânı sağlamak amacıyla 4309 sayılı MTA Kanununa Ek Madde Eklenmesine Dair Kanun çıkarılarak MTA'ya yurt dışında her türlü jeolojik araştırma ve maden arama projesini planlama, yürütme, iş birliği yapma veya herhangi bir kuruluşa danışmanlık hizmeti verme imkânı sağlanmıştır. Merak ediyorum, MTA yurt dışında hangi projeleri veya çalışmayı planladı ki mevcut yasa ve mevzuatlar bu çalışmaya engel oldu? Şu an MTA'nın yurt dışında herhangi bir proje gerçekleştirmesine dair engel var mıdır? MTA geçmişte yurt dışında uzun süreli maden arama projesi gerçekleştirdiğinde mevcut yasalar herhangi bir engel oluşturuyor muydu?

Mevcut madde, MTA ve geleceği açısından oldukça sakıncalıdır. Dünyada hiçbir jeoloji kurumunun yurt dışında bir temsilciliği bulunmaz; bunun tek bir örneği yoktur, çünkü jeoloji kurumlarının çalışmaları merkezîdir. Bu kurumlar asıl çalışmalarını merkezde yaparlar, araziye sadece gözlem ve veri toplamak için giderler. Sahaya çıkmadan önce merkezde çalışırlar, arazide gözlemlerini yapıp verilerini topladıktan sonra tekrar merkeze dönerek araziden sağladıkları verileri laboratuvarlarda inceleyip kütüphane arşivleri kullanarak, çalışmalarını rapor ederek projelerini sonlandırırlar.

MTA bir araştırma kurumudur. Kanun teklifi, MTA'ya yurt dışında faaliyet gösterme imkânı sağlamak yerine, ticari hüviyete bürünme imkânı sağlayacaktır. Bu da MTA'yı ana işlevinden uzaklaştırıp hantallaştıracaktır. Dünyanın hiçbir ülkesinde bu kurumlar doğrudan ticari amaçla çalışmazlar. Yaptıkları araştırmalar ve ürettikleri bilgilerle madenciliğin ve büyük mühendislik projelerinin altyapı hizmetlerini verirler.

Gelişmiş ülkelerin MTA karşılığı kurumları olan jeoloji kuruluşları, Türkiye de dâhil olmak üzere, tüm dünyada faaliyet gösterirler ancak hiçbirinin herhangi bir ülkede açılmış bir temsilciliği yoktur. Çünkü çalışma sistemleri, yaptıkları bilimin gereği buna ihtiyaç duymazlar. Bu tür teşkilatlandırmalar kurumların çalışma prensibine zarar verir.

Sonuç olarak MTA'nın yurt dışında ticari bir ihaleye girmesi, temsilcilik açması ve şirket kurması, işlevine ve kuruluş amacına aykırıdır. Bu maddenin amacının bizlere sunulan gerekçesinden uzak olduğunu ve MTA için ciddi sorunlar yaratacağını düşünüyorum.

MTA'nın güçlendirilmesi ve desteklenmesi için atılacak her adıma destek vermeye hazır olduğumuz belirtiyor, saygılar sunuyorum. (CHP sıralarından alkışlar)