ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Sayın Başkanım, değerli arkadaşlar; Anayasa değişiklik teklifinin yasalaşma süreci -daha önce de ifade ettiğim gibi- milletin gözünün önünde devam eden bir süreçtir; Komisyonda konuşuldu, Komisyon öncesi partiler arası müzakerelerde aylarca değerlendirildi, tartışıldı, şu anda da Genel Kurulda görüşülüyor.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Hangi partiler, hangi partiler?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Anayasa'mıza göre, Anayasa değişikliğinin hangi usulde olacağı bellidir.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - İki parti bir ülkenin kaderini değiştiriyorsunuz, halk nerede?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına 184 milletvekili imzayla teklif verir, teklif Anayasa Komisyonuna gider, orada müzakere edilir, Genel Kurulda müzakere edilir ve Anayasa'nın aradığı nisaba ulaştığında da yasalaşır. İki defa görüşülür. Birinci görüşme ile ikinci görüşme arasında kırk sekiz saat olur. Bunlar hepimizin bildiği şeklî şartlardır. Bunları yerine getirdiği takdirde, bu değişiklik yapılabilir. Bu Anayasa teklifi de aynı usulden geliyor. Meşru usulde, Anayasa'nın öngördüğü şekilde müzakere ediliyor ve müzakereler de alenidir. Şu anda basın mensupları bu müzakereleri takip ediyorlar. Milletten gizli yapılan herhangi bir şey yoktur. Ayrıca, referandum sürecinde de millet bunu değerlendirecektir. Herkes kendi meramını milletimize anlatacak, milletimiz vicdan terazisinde bunu tartıp kararını verecektir. Hepimizin de bu karara saygılı olması lazım.

"Olağanüstü hâl döneminde Anayasa değişikliği görüşülmez." diye bir Anayasa kuralı mı var?

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Dünyada örneği var mı, dünyada?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - "Olağanüstü hâl döneminde Meclis çalışmaz." diye bir Anayasa kuralı mı var? "Olağanüstü hâl döneminde Meclis kapatılır." diye bir kural mı var? Yok. Esasında, Meclis her şart altında çalışmakla vazifelidir ve Türkiye'de Anayasa yapmaya engel herhangi bir durum yoktur, o sizin abartılı yorumunuz.

İBRAHİM ÖZDİŞ (Adana) - Nasıl kural yok ya?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Saraya da bunu dersiniz, saraya da söylersiniz bunu.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Anayasalar için, anayasa değişikliği için...

BAŞKAN - Sayın milletvekilleri, siz sorularınızı sordunuz. Bırakın, Sayın Bakan da cevap versin, lütfen.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - İstediğiniz gibi yorum yapabilirsiniz, değerlendirebilirsiniz, o size aittir ama sizin değerlendirmeleriniz gerçeğin yerine ikame edilemez.

Bu Anayasa değişiklik teklifi yasamanın denetimini ortadan kaldırmıyor. Esasında, yasamanın denetimini daha etkin ve daha güçlü bir hâle getiriyor. Daha önce de ifade edildi, "Şu anda Türkiye Büyük Millet Meclisinin kullandığı bilgi edinme ve denetim yolları nedir?" diye baktığımızda; soru var, genel görüşme var, Meclis araştırması var, Meclis soruşturması var, gensoru var, bir de göreve başlarken veya görev sırasında güvenoyu var. Bunlardan güvenoyu ile gensoru cumhurbaşkanlığı sisteminin doğası gereği yok çünkü güvenoyu -ve gensoru konusu- sandıkta halk tarafından veriliyor; güvenoyunu halktan alıyor, doğrudan orada kullanıyor.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Gensoru bir denetim mekanizması.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Parlamentonun içerisinden hükûmet çıkmıyor, hükûmet Parlamentonun güvenine dayanmıyor ki Parlamentodan güvenoyu istesin veya görev sırasında güvenini tekrar etsin; halkın güvenine dayanıyor ve halk çıkarıyor, dolayısıyla da güveni halktan alıyor. Sistemin doğası gereği yok ama onun dışında baktığınızda, soru, yazılı soru var mı? Var.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Cevaplar doğru veriliyor mu?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Meclis araştırması var mı? Var. Genel görüşme var mı? Var. Meclis soruşturması var mı? Var. Bütün bunların hepsi şu anda Anayasa'da vardır ve olduğu gibi de muhafaza edilmektedir.

Ayrıca, Cumhurbaşkanının hem siyasi sorumluluğu hem hukuki sorumluluğu hem cezai sorumluluğu yeniden düzenlenmekte. Olmayan siyasi sorumluluk ilk defa Anayasa'ya konuyor. Vatana ihanet dışında olmayan cezai sorumluluk ilk defa Anayasa'ya konuluyor. Pek çok eylemi yargı denetimi dışındayken tamamı yargı denetimine açılıyor. O nedenle etkin denetim söz konusu. Anayasa'yı iyi okuyun, Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlerde şu anda yargı yolu kapalıdır. Cumhurbaşkanının resen imzaladığı emirler ve kararlar aleyhine şu anda yargı yolu kapalıdır ama bu teklif onlara da yargı yolunu açıyor ve hukuk devletini kuvvetlendiren değişikliklerdir.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Atanmış memurlarla.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Buradan çok net ifade etmek isterim ki yasama denetimi bu teklifle daha da güçlendirilmekte, daha da etkin bir hâle getirilmektedir.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Ülkeye yazık ediyorsunuz, ülkeye yazık ediyorsunuz.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Tabii, oyların nasıl kullanıldığını hep beraber izliyoruz, burada Anayasa'ya uygun oy kullanması yapılıyor, herkes oyunu gizli ve usule uygun olarak kullanıyor ama bir taraf diyor ki: "Yok, hayır, öyle değil." Öbür taraf da diyor ki: "Biz usule uygun kullanıyoruz."

ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Açık oylama yapılıyor, kabinlere girilmiyor.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bunun tespitini kim yapacak? Divan yapacak. Herkesin gözü önünde kullanılıyor ama bu oylar...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - ...üzerinden bir tartışma yapmanın kimseye faydası yok.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Şu gizli oylamayı televizyon bir yayınlasın.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Usulüne uygun oy kullanılmaktadır, herkes oyunu usulüne uygun kullanmaktadır.