İYİ PARTİ GRUBU ADINA İMAM HÜSEYİN FİLİZ (Gaziantep) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 2020 Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi'nin bölge kalkınma idaresi başkanlıları bütçeleri üzerinde, İYİ PARTİ adına söz almış bulunmaktayım. Genel Kurulu saygılarımla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, yıllar yılı Çin'in Uygur Türklerine uyguladığı zulüm, işkence ve soykırım olaylarını şiddetle kınıyor, sözlerime sırf Müslüman ve Türk oldukları için insanlık dışı bir muameleye muhatap olan ve âdeta kaderlerine terk edilen Uygur Türkleri için, geç olmadan, ülke olarak bir duruş sergilenmesi gerektiğini vurgulayarak başlıyorum.

Değerli milletvekilleri, bölge kalkınma idarelerinin bütçelerinden kısaca bahsetmek istiyorum. Konya Ovası Projesi (KOP) Konya-Karaman merkezli 7 ili kapsıyor, 2020 yılı bütçesi 118 milyon 250 bin TL'dir. Doğu Anadolu Projesi (DAP) Erzurum merkezli olmak üzere 15 ili kapsamaktadır, 2020 yılı bütçesi 90 milyon 920 bin TL olarak belirlenmiştir. Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) Giresun merkezli olmak üzere 9 ili kapsamaktadır, 2020 yılı bütçesi 86 milyon 506 bin TL'dir. Güneydoğu Anadolu Projesi, seçim bölgem Gaziantep dâhil, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerini kapsamaktadır, 2019-2020 yılı için ayrılan ödenek 88 milyon TL'dir.

Sayın Bakan, bölge kalkınma projeleri geleceğimiz açısından, halkımızın refahı, mutluluğu, nitelikli bir hayat yaşamaları açısından hayati önemi haizdirler. Onun için ödenekler mutlaka artırılmalı ve projeler tamamlanmalıdır.

Değerli milletvekilleri, GAP projesi diğer kalkınma projeleri içinde projelerin en büyüğü ve en eskisidir. "GAP" deyince ilk olarak akla "GAP'ı gaptırmam." sözlerinin sahibi 9'uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel gelmektedir; rahmet ve minnetle anıyorum, mekânı cennet olsun.

GAP projesi 1976 yılında başlamış ve 1989 yılında GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Projenin temel hedefi, bölge halkının gelir düzeyi ve hayat standardını yükseltmek, projenin uygulandığı bölgeyle diğer bölgeler arasında gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak, ayrıca sulama, hidroelektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi sektörlerde yapılacak çalışmaları içermektedir.

Proje kapsamında, su kaynakları programı; 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1,8 milyon hektar arazinin sulanmasını hedeflemiştir. GAP kapsamındaki enerji projelerinde yüzde 78 oranla bir ilerleme kaydedilmiş olmasına rağmen, sulamada planın oldukça gerisinde kalınmıştır. Bölgede 2018 yılı sonu itibarıyla Fırat-Dicle havzasında toplam 558.507 hektar alan sulamaya açılmıştır. Değişik bir deyimle, DSİ tarafından yürütülen sulama projelerinin sadece yüzde 31'i gerçekleşmiştir.

Değerli milletvekilleri, Orman ve Su İşleri eski Bakanı Veysel Eroğlu 2016 yılında Gaziantep'i ziyaretinde verdiği beyanatta 2019 yılı sonunda GAP'la ilgili bütün çalışmaların tamamlanacağını söylemiş olmasına rağmen, birçok proje maalesef tamamlanmamış veya eksik durumdadır. Bunlardan bazıları: Adıyaman'da Çetintepe, Koçali ve Gömükan Barajları inşaatları tamamlanmayı beklemektedir. Batman'da Ambar, Bulaklıdere, Kıbrıs, Karacalar Barajları projeleri beklemektedir. Şanlıurfa'da Siverek- Hilvan pompaj sulaması henüz proje aşamasındadır. Seçim bölgem Gaziantep'teki Kayacık Barajı'nın sulama kısmının bir bölümü yine proje hâlinde, tamamlanamamıştır. Ayrıca, Araban ilçesindeki, yılan hikayesine dönen, Araban Çat Boğazı Barajı Araban ve bölge köylüleri tarafından umutla beklenmektedir. Eğer bu baraj yapılırsa 130 bin dönüm arazi sulanacaktır.

Değerli milletvekilleri, hepinizin bildiği gibi, Türkiye, saman, kuru fasulye, nohut, mercimek, soya, ayçiçeği, mısır gibi kendi topraklarımızda yetiştirdiğimiz tarım ürünlerini ve küçükbaş ve büyükbaş hayvanları dahi ithal eder hâle geldi. GAP Master Planı'na göre, bölgeyi tarım ve tarıma dayalı ihracat merkezi hâline getirmek hedeflenmiş fakat 2018 yılında GAP bölgesinden yapılan 8,7 milyar dolarlık ihracatın 8,2 milyar doları imalat sanayisini, sadece 405 milyon doları tarım ve ormancılık ürünlerini kapsamaktadır. Bu rakam gerçekten düşüktür. Bu kadar araziniz olacak ve siz tarım ürünlerinde bu kadar az ihracat yapacaksınız. GAP'ın hedefleri yakalanabilmiş olsaydı, başlangıç yıllarındaki heyecan devam ettirilebilseydi ne Sudan'dan arazi kiralamaya ne de tahıl ürünleri ithal etmeye ihtiyaç duyulmazdı. Eğer sulamadaki hedeflere ulaşılabilseydi, güneydoğuda bir Hollanda yaratılabilir, milyarlarca dolarlık tarım ürünü ihraç edebilirdik. Ülkemiz adına büyük bir öneme sahip olan bu proje, maalesef, iktidardan gerekli teveccühü görmemiştir, onun için de bitirilememiştir.

GAP bölgesinde işsizlik bir sorun olarak devam etmektedir. Proje tamamlandığında, yüksek tarım ve sanayi potansiyeliyle, bölgede ekonomik hasılanın 4,5 kat artacağı, toplamda 3,8 milyon kişiye iş olanağının sağlanacağı planlanmış fakat TÜİK'in 2019 yılı iş gücü istatistiklerine göre GAP bölgesinde işsizlik oranı yüzde 18,1'e çıkmıştır.

Gelir dağılımında iyileştirme hemen hemen yok gibidir. Ülke geneli düşünüldüğünde, fert başına düşen en düşük gelir de ortalamayla GAP bölgesindedir. Bölge şehirlerinde esnaf, köylü, çiftçi ve dar gelirli vatandaşlar mutsuzdur. Gübre, akaryakıt fiyatları, ürünlerin para etmemesi, artan enflasyon ve hayat pahalılığı insanları canından bezdirmiştir. Hayvancılık neredeyse bitmiştir. Tarımda plansızlık devam etmektedir. Buna bir örnek vereyim: 2018 yılında sarımsak üreticinin elinde kalmış, satış fiyatı 1 TL'ye düşmüş hatta tarlada kalmıştır; bu yıl ise yaş sarımsak 8 TL'den, kurusu ise 40 TL'den satılmaktadır yani sürdürülebilir bir plan maalesef yoktur. Tarım il müdürlükleri bu konularda yol gösterici olmalı, yeni üretim modelleri geliştirmeli, en önemlisi AR-GE çalışmaları yapılmalıdır. YÖK'ün bölgesel aktör olarak nitelendirdiği üniversitelerin misyonu olmalıdır. GAP'ın merkezinde bulunan üniversiteler GAP'ta tarıma yön verecek AR-GE çalışmaları yapmalı ve tarıma bağlı sanayinin geliştirilmesine yardımcı olmalıdır, dünyanın gelişmiş ülkelerinde böyledir; ön lisans ve lisans eğitimi yapan üniversiteler vardır, tarım ve hizmet sektörüne yönelik eğitim yaparlar; öğretim elemanlarının ayağında çizme, sırtında önlük, bizzat uygulama yaptırarak yani yaparak öğretirler; kısaca, üniversiteler bu tür projelerde etkin rol oynamalıdır.

Değerli milletvekilleri, Gaziantep'te hâlâ bir problem olarak devam etmekte olan tarım arazilerinin sulanmasıyla ilgili bir hususa daha tekrar dikkat çekmek istiyorum.

Gaziantep'te bulunan Nizip Çayı, Sacır Deresi ve Hancağız Barajı'nın sorunları hâlen devam etmektedir. Bunlara bir de Doğanpınar Barajı'nın sorununun ekleneceğinden endişe etmekteyim. Sanayi atıkları, evsel atıklar, köylerin foseptiklerinde biriken atık sular, sabun imalathaneleri, yün yıkama tesisleri, zeytinyağı üretme tesisleri, karton ambalaj sanayisi gibi tesislerin suları arıtılmadan doğrudan dereye verilmektedir. Nizip Çayı'nın güzergâhı boyunca ve Hancağız Barajı rezervuarındaki suların yöre çiftçileri tarafından sulama amaçlı kullanılması sonucunda bitkilerde verimsizlik, hastalık ve kurumaların olağan hâle geldiği görülmektedir. Nizip girişinde Akçakent köyü ve Kaleköy'de su mor-siyah arası bir renkte akmakta ve Hancağız Barajı'na dökülmektedir. Nizip Çayı, Hancağız Barajı ve Oğuzeli Sacır Deresi'nin yarattığı sorunların çözülmesini yöremiz halkı adına istediğimizi bir kez daha yüce Mecliste dile getiriyorum ve diyorum ki inşallah en kısa zamanda bu sorunlar çözülür ve ben de çözenleri tebrik etme şansını yakalarım.

Sayın Bakan, ben, GAP projesiyle ilgili gelişmeleri yakından takip etmiş birisiyim. Müthiş bir heyecan vardı; güneydoğunun çatlamış toprakları suya kavuşacak, ürün yelpazemiz genişleyecek, ürün miktarı artacak, sosyal, sağlık ve eğitim alanlarında ilerlemeler kaydedilecek, işsizlik azalacaktı. Zamanın GAP'tan sorumlu devlet bakanı, değerli devlet adamı Kamran İnan'ın GAP Bölge Kalkınma İdaresinin kurulduğu zamanki heyecanını hatırlıyorum; kendisini rahmetle anıyorum. Şimdi de size diyorum ki şu ya da bu sebeple istenilen noktalara gelinemedi ama siz destek verirseniz GAP bitirilir ve siz de halkımızın gönlüne girersiniz diyor...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

İMAM HÜSEYİN FİLİZ (Devamla) - Bitiriyorum Sayın Başkanım.

BAŞKAN - Buyurun Sayın Filiz.

İMAM HÜSEYİN FİLİZ (Devamla) - ...bu bütçenin milletimize ve ülkemize hayırlı olmasını diliyor, Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (İYİ PARTİ sıralarından alkışlar)