İYİ PARTİ GRUBU ADINA FAHRETTİN YOKUŞ (Konya) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; hepinizi şahsım ve İYİ PARTİ Grubum adına saygıyla selamlıyorum.

Devletleri oluşturan bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak hukuk devletlerinin temel görevidir. Vatandaşların kamu kurum ve kuruluşlarına karşı korunması ve güvence altına alınmaları demokrasinin en belirgin özelliğidir. Anayasal sistemlerde bireyin ve toplumun hukuki haklarının güvence altına alınıp, yasalarla korunup kollanması ve bu yasaların zamanına göre revize edilmesi, hukukun üstünlüğü ilkesine inanan demokratik devlet sistemlerinin en önemli ve en temel özelliklerinin başında gelir.

İnsanlık giderek gelişmekte, büyümekte ve çoğalmaktadır. Türkiye'de ve dünyanın birçok ülkesinde hukuki, idari mekanizmalar yetersiz kalmakta ve adalet, bazen, ne yazık ki yerini bulmamaktadır. Hukukun temel amaçlarından biri, vatandaşları devlete karşı korumakla yükümlü olmasıdır. Türkiye'de işler, maalesef, tam tersi şekilde işlemektedir yani hukuk kuralları, devleti vatandaşlara karşı korumakla uğraşmaktadır; bundan dolayı Türkiye'de idare ile vatandaş arasında genellikle sağlıksız bir ilişki vardır. Bu uyumsuzluktan dolayı vatandaşı koruyacak bir sisteme ihtiyaç doğmuştur. İşte, burada, Kamu Denetçiliği Kurumunun en önemli özelliği karşımıza çıkmaktadır.

Bilindiği üzere, Kamu Denetçiliği Kurumu Türkiye Büyük Millet Meclisine bağlı bir kurum olup, gücünü yüce Meclisin manevi şahsiyetinden almaktadır. Vatandaşların avukatlığını üstlenmekte, hukuki ve idari alanlarda yapılan hatalar karşısında vatandaşın hak ve hürriyetlerini koruma bilinciyle hareket etmektedir. Ombudsmanlık kurumunun istisnasız olmazsa olmazı yasama ve yürütme mercilerinden tamamen bağımsız hareket etmesi, kuruluş felsefesinin en önemli özelliğidir.

Kamu denetçiliği, diğer denetim mekanizmalarına ilave olarak, bireylerin haklarının korunması adına ikincil bir garanti mekanizmasıdır. Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan başvurular basit, hızlı ve masrafsızdır. Ayrıca, bu Kurum her türlü etkiden uzaktır. Kamu Denetçiliği Kurumu, olaylara sadece insan hakları yönünden yaklaşması nedeniyle, bugün, Türkiye'de değil dünyada da tercih edilen bir denetim mekanizması hâline gelmiştir. Tüm bunların yanı sıra, Kamu Denetçiliğine yapılan müracaatlar, yürütme ve yargının işleyişindeki bozukluklar ve maruz kalınan adaletsizliklerle ilgilidir. Yapılan müracaatlar incelenirken, öncelikli olarak hakkaniyet, eşitlik ilkeleri göz önünde bulundurulup hukuk ilkeleri ve kuralları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Kamu Denetçiliğine yapılan başvurular incelenirken idarenin yaklaşım ve davranışının hukuk çerçevesinde olup olmadığına, uluslararası anlaşmalara, kanunlara, yönetmeliklere ve ilgili ülke anayasasına uygunluğuna bakılmaktadır. Yapılan incelemeler ve alınan kararlar neticesinde ikna ve inandırma yolunu tercih eder, tavsiye ve öğütlerde bulunur.

Ombudsmanlık kurumunun var olmasının en temel nedeni; vatandaşları güçlü ve tek taraflı kararlar alabilen yönetimin hukuk dışı, keyfî uygulamalarına karşı korumak, vatandaşların hak ve özgürlüklerine ilişkin olası sınırlamalara ve tehditlere karşı bir güvence oluşturmaktır. Ombudsmanlık kurumunun temel esasları göz önünde bulundurulduğunda, öncelikli genel işlevleri; yönetsel saydamlığı sağlamak, idari yargıya katkı sağlamak, önleyici, eğitici ve düzeltici işlevlerde bulunmaktır.

Kısacası, Kamu Denetçiliği Kurumu için "halk koruyucusu" yahut "vatandaş denetçisi" diyebiliriz. Kamu Denetçiliği Kurumunun özellikle son yıllarda daha etkin ve fonksiyonel çalışmakta olduğunu görmekteyiz. Halkın derdini dinlemekte ve avukatlığını yapmakta, idareye de kararlarıyla yol göstermektedir. Halk ile idare arasındaki sorunları dostane çözüm yöntemleriyle çözmeye çalışmaktadır.

Kamu Denetçiliği Kurumu, yargının iş yükünün azalmasına daha da fazla katkı sağlanması, vatandaşın sorunlarının daha etkin çözülmesi, hak arama kültürünün yaygınlaştırılması, idarenin hizmet kalitesinin artmasının sağlanması ve hukuk devleti ilkesinin yerleştirilmesi hedeflerine yönelik çalışmalarına titizlikle devam etmektedir. Kurumun tavsiye kararlarına uyum oranı 2013 yılında yüzde 20'lerde iken 2017 yılında yüzde 65'e, 2018 yılında yüzde 70'e, 2019 yılında ise yüzde 75'e kadar yükselmiştir.

Bakınız, bu durumu bir örnekle ifade etmek isterim: 2012 ve 2013 yılları arasında, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi öğrencileri, çeşitli davalar açarak ellerinden alınan kazanılmış haklarının iadesini istemişlerdi. Bu hususta Kamu Denetçiliği Kurumuna yüzlerce başvuru da yapılmıştı. Kurum, 2013 yılında öğrencileri haklı bulmuş ve üniversiteye tavsiye kararını bildirmişti. Bu karar Anayasa ve hukuk kurallarına uygundu, eğitimde fırsat eşitliği ve hakkaniyete göre verilmişti ancak Anadolu Üniversitesinin o dönemki idarecileri bu kararı tanımamış, yüz binlerce öğrenciye kazanılmış hakları verilmemiş ve mağduriyet yaşanmıştı. Şimdi gelinen noktaya baktığımızda, aynı üniversitenin öğrencileri farklı mağduriyetler yaşamış ve 2018 yılında Kamu Denetçiliği Kurumuna müracaat ederek haklarını aramış; bu kez, idare, Kamu Denetçiliğinin verdiği tavsiye kararını uygulamıştır. Yani zaman ilerledikçe Kurumun daha da etkin olduğu görülmektedir.

Bilindiği gibi, kamu denetçilerine hiçbir organ, makam, merci veya kişi, görevleriyle ilgili olarak emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz. Bu hususta bazı kurumların Ombudsmanlık kurumumuzun kararlarını tanımadığı, bazısına cevap verip bazısına cevap vermediği görülmektedir. Bu durumu bir örnekle açıklamak isterim: Futbol Federasyonu Başkanlığı ve Ombudsmanlık teşkilatımız arasında bir anlaşmazlık olmuştu. Federasyon "Biz kamu yararına kurum değiliz, kamu hizmeti vermiyoruz." ifadeleriyle Kamu Denetçiliği Kurumuna istediği ölçüde cevap verip istemediğine de cevap vermemiştir.

Bilindiği üzere, Kurumun tavsiye kararları, ilgili idarenin isterse uyacağı isterse uymayacağı kararlar niteliğinde değildir. Bunlar, yapılamayacak, uygulanamayacak tavsiyeler de değildir. Bununla birlikte, bazı üniversite rektörlüklerinin, belediyelerin, ÖSYM'nin ve bazı bakanlıkların ne yazık ki Kamu Denetçiliği Kurumunun tavsiye kararlarına uymadığını görmekteyiz. Bu kurumların keyfiyetini kabul etmemiz mümkün değildir. Demokratik hukuk devletinde, ilgili idare, fiilen uygulanabilir nitelikteki Kamu Denetçiliği Kurumu kararını uygulamakla mükelleftir. Kamu Denetçiliği Kurumunun, dostane çözüm girişimleri ve verdiği kararlarla, yargının iş yükünü hafifletme yönünde ülkemize katkısı tartışılmaz.

Bu Kurum, iyi yönetim ilkelerine uyulması yönünde verdiği önerilerle idarenin iyi işleyişine katkıda bulunduğu gibi, vatandaşın yönetime bizatihi katılmasını sağlamış; mevzuat değişikliğiyle, geniş kitleleri ilgilendiren problemlerin çözümüne katkıda bulunmuş; bireysel nitelikteki başvurularda vatandaşın problemini doğrudan çözmekle kalmamış, aynı zamanda benzer durumdaki kişilerin de hukuki durumlarını açıklığa kavuşturmuştur. Hak arama kültürünü yaygınlaştırmış ve idare aleyhine açılacak on binlerce davayı önlenmiş, vatandaşın derdine derman olmuş bir kurumdur.

Değerli milletvekilleri, bununla birlikte, Kamu Denetçiliği Kurumu çocuklara da kapılarını açmıştır. Çocuk dostu yaklaşımlarıyla, çocukların hak arama bilincini geliştirme yönündeki çalışmalara devam etmektedir. Bu hususta daha fazla kamuoyu oluşturulması ve okullarda da hak arama kültür bilinciyle ilgili etkinliklerin ve bunların yaygınlaşması için çalışmaların artırılması doğru olacaktır.

Bu çalışmalarından dolayı Kamu Denetçiliği Kurumu doğrudan demokrasinin bir aracı olmuştur ve demokrasinin güçlenmesine katkı sağlamaktadır.

Kamu Denetçiliği Kurumumun hedefleri arasında iyi yönetim ilkelerinin tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca benimsenmesinin sağlanması ve yaygınlaştırılması vardır.

İdari yargıda iş yükünün azaltılması için, Kamu Denetçiliği Kurumunun etkinliğinin artırılması projesinin hayata geçirilmesi şarttır. Şikâyetlerin daha hızlı ve etkin sonuçlandırılması ile hak arama kültürünün yaygınlaştırılması gerekmektedir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

FAHRETTİN YOKUŞ (Devamla) - Bir dakika daha alabilir miyim Sayın Başkanım.

BAŞKAN - Tamamlayın sözlerinizi lütfen.

FAHRETTİN YOKUŞ (Devamla) - Sonuç olarak, insanlar, sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan sürekli olarak daha iyi bir hayatın, saygın bir yaşamın ve hukuki açıdan çok daha iyi koruyucu haklara ulaşmanın yollarını aramaktadır. Bu hususta da mücadelesini vermeye devam etmektedir. Hukuk kurallarının da insanlar gibi belirli bir ömrü vardır. Hukukun ve devlet sistemlerinin zaman içerisinde insanlarla birlikte değişime uğraması kaçınılmazdır. Bu nedenle, Kamu Denetçiliği Kurumumuzu daha da ileriye taşımak gerektiğine inanıyorum.

Kamu Denetçiliği Kurumumuz, bugüne kadar oldukça başarılı bir hizmet sunmuştur. Bu nedenle, başta Başdenetçimiz olmak üzere, bütün uzman ve çalışanlarına şahsım adına teşekkür ediyor, yüce Meclisimizden bu güzide Kurumumuzun daha verimli çalışması için talep ettiği yasal düzenlemelerin en kısa zamanda karşılanmasını arz ediyor, saygılarımı sunuyorum. (İYİ PARTİ sıralarından alkışlar)