ZEKİ HAKAN SIDALI (Mersin) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Irak'ın kuzeyinde hain terör saldırısında şehit düşen Uzman Çavuşumuz Muhammet Fatih Durhan'a Allah'tan rahmet, kederli ailesine de başsağlığı dilerim.

Değerli milletvekilleri, krizler her zaman refah kayıplarına sebep olur. Zaten yıllardır ekonomik sıkıntılarla boğuşan, kişi başına millî geliri 12 bin dolarlardan, 8 bin dolarlara düşen ülkemiz bu krize çok zayıf yakalandı. Vatandaşlarımız da şu an hem ciddi bir refah sorunu hem de gelecek kaygısı yaşıyorlar. Şu ana kadarki krizlerin çoğu genelde bankacılık sistemi üzerinden yaşadığımız maddi krizlerdi; ancak bu sefer tüm dünya ülkeleriyle eş zamanlı yaşadığımız bir arz krizi de eklendi. Talepteki daralma daha da artacak yani hem para yok hem de müşteri yok. En çok etkilenen sektörlerden biri olan hizmet sektöründe talepler genelde anlık oluşuyor ve ertelenemiyor. Dolayısıyla arz talep ilişkisi herhangi bir planlamayla yönetilmediğinden kayıplar da telafi edilemiyor. Mesela üç ay berbere gidemeyen biri ilk fırsat bulduğunda 4 tıraş birden olamaz, üç aylık kayıp tek taleple karşılanamaz. Bu bağlamda hizmet sektöründeki işletmeler birikmiş borçlarıyla süreklilik sağlayamayacaklar ne yazık ki. Verilen destekler sadece bugün değil yarın batmalarından başka bir işe yaramayacak. Bahsettiğim küçük ölçekli ve az sermayeli tüm bu işletmeler üç ay sonrasını görseler bile kapanacaklar.

Hükûmet tarafından alınan tedbirler kapsamında 150 bin iş yerinin faaliyeti durduruldu. Buralarda çalışan 7 milyon vatandaşımız da an itibarıyla işsiz. Çalışanların yüzde 56'sı hizmet sektöründe. Bu krizin işsizlik üzerindeki etkisi millî gelir üzerindeki etkisinden daha fazla olacak. Bunun ekonomik etkisi ise halkımızı daha da fakirleştirmek olacak. Global bir tehdide dönüşen bu salgının küresel ekonomiyi yüzde 3, Türkiye ekonomisini ise en az yüzde 5 küçülteceği öngörülüyor. Yani ülke olarak küresel ekonomiden çok daha fazla küçüleceğiz. Sadece bu öngörü bile krizden ne kadar zarar göreceğimizi gözler önüne seriyor

Değerli milletvekilleri, iktidar -nihayet tarım üreticisini hatırladı- ancak "Bu kanun teklifinde yer alan erteleme çiftçinin dağ gibi olan sorunlarının sadece tozunu alır, dağ baki kalır." dedik. Tarım, bu salgın sürecinde daha radikal tedbirlere ihtiyaç duyuyor, biz de tarıma hiç olmadığımız kadar ihtiyaç duyuyoruz çünkü tüm dünya gibi, gıda güvenliği ve gıdaya kesintisiz ulaşımın ne kadar önemli olduğunu artık daha net görüyoruz. Kendi çiftçimize sırtınızı dönüp "Paramız var ki ithal ediyoruz." diyordunuz ama paranız olsa da ithal edemeyeceğiniz bir dönemin içindeyiz. Sürekli söylediğimiz üretim ekonomisini yaratmak ve desteklemek işte tam da bugünler için gerekliydi.

Değerli milletvekilleri, kısa çalışma ödeneğinin esnetilen şartlarını sağlayamayan vatandaşlarımızın İşsizlik Fonu'ndan aktarılacak parayla desteklenmesi doğrudur fakat teklifin öngördüğü günlük 39 liralık desteği kabul edemeyiz. Aylık 1.177 liralık destek kimsenin temel ihtiyaçlarını karşılamayacaktır. Bir de bunun üstüne o paradan damga vergisi kesmeyi öngörüyorsunuz. Şimdi damga vergisi zamanı mıdır?

Önerimiz, bu madde kapsamında izne ayrılanlara da kısa çalışma ödeneğindeki şartların işletilmesi ve brüt asgari ücretin yüzde 60'ına denk gelen 1.762 liralık destek sağlanması mağduriyetlerini bir nebze giderecektir.

Ayrıca, bu destekten faydalanmak için maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunması öngörülüyor. Çoğu işveren, zaten yanındaki işçileri şimdiye kadar çoktan işten çıkardı. Peki, onların durumu ne olacak? Teklifinizde buna hiçbir cevap bulamıyoruz. İşini kaybedene sahip çıkmanız lazımken lütfen sırtınızı dönmeyin.

Virüsün tespitinden bugüne kadar, işinden ayrılanların, virüs tehdidi ortadan kalkana kadar bu destek kapsamına alınması gerekiyor.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Tamamlayalım efendim.

ZEKİ HAKAN SIDALI (Devamla) - Bütün bu paketlerden sizin bu krizin ekonomik etkilerini tam kavrayamadığınızı görüyoruz. Taksit taksit alınan önlemler hiçbir işe yaramaz. Acilen, gayrisafi millî hasılamızın en az yüzde 7'si kadar, üretim ve hizmet sektörlerini önceleyecek bir paketin hazırlığını yapmalısınız yoksa, bu iş hamaset söylemlerinde kalır ve ekonomimiz bu beladan sonra da yoğun bakımdan çıkamaz.

Hepinizi saygıyla selamlıyorum. (İYİ PARTİ sıralarından alkışlar)