HDP GRUBU ADINA SEMRA GÜZEL (Diyarbakır) - Teşekkürler Sayın Başkan.

Değerli milletvekilleri, bugün, her ne kadar iktidar tarafından inkâr edilse de ciddi bir ekonomik kriz mevcut, işsizlik her geçen gün artmakta. Toplumsal olarak en temel sorunlarımız olan cinsiyet ayrımcılığı ve ekonomik kriz, bu süreçte de kendi sorunlarımızdan çıkarları için fırsatlar yaratmaya çalışanların uygulamalarıyla emekçileri vurmaya devam etmektedir. Hepimizin bildiği gibi pandemi sürecinde yurttaşların işten çıkarılmalarını önlemek için kimi tedbirler alındı, bunlar olumlu adımlardı. İş Kanunu'na eklenen geçici bir maddeyle, iş veya hizmet sözleşmesinin feshedilmesi yasaklandı. Fakat yapılan bu değişiklikteki istisna hâlini, hepimizin ismini son zamanlarda sürekli duyduğu "kod 29" uygulamasını kullanan sermaye ve patronlar emekçilerin başına bela etmiş durumda.

Değerli milletvekilleri, bildiğimiz üzere kod 29, ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan kimselerin işten çıkarılabileceğini öngören bir uygulama. İşverenlerin elinde oyuncak hâline gelen bu uygulama, insanların yaşamları, gelecekleri düşünülmeden keyfî bir şekilde uygulanıyor ve emekçiler bunun yarattığı toplumsal tahribatla mücadele etmek zorunda kalıyor. Kod 29 sadece maddi değil, aynı zamanda manevi olarak da insanların sırtına bindirilmiş bir yük. Bugün ise bu yük en çok kadın emekçilerin sırtında. Zaten pandemi sürecinde en çok ve en kolay işten çıkarılan kesim olan kadınlar kod 29'la işten çıkarılmakta. DİSK-AR'ın verilerine göre bir yıllık pandemi sürecinde kadın iş gücü 867 bin azalarak 10 milyon 596 bine gerilemiştir, yüzde 8,2 azalarak geniş tanımlı kadın işsizlik oranı yüzde 37,3'tür.

Kod 29 uygulaması ekonomik şiddetle beraber fiziksel ve psikolojik şiddete de dönüşmüştür. Bu kod bahanesiyle işlerinden çıkarılan kadınlar bir yandan ekonomik şiddete maruz kalırken bir yandan da güya ahlaksız davranışlar sergilediği algısıyla aile içerisinde şiddete maruz kalmakta, toplumsal olarak dışlanmaktadır. Yani, kod 29 uygulaması doğrudan kadına yönelik şiddeti meşrulaştıran bir uygulama hâline geldi. Ayrıca "ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâller" ibaresi, kadınların yeni bir iş ararken veya yeni bir işte çalışırken daha fazla mobbinge, tacize, ayrımcılığa, cinsiyetçi baskılara uğramasına sebep olmaktadır. Kamusal alanda var olan cinsiyetçilik algısı yüzünden bugün bu kodun en çok kadınlara uygulandığı aşikâr bir gerçektir.

Kod 29'la işten çıkarılan kadınlar ailelerinin sorgulamalarına maruz kaldıklarını, bunun bir şiddete dönüştüğünü, iş ararken karşılarına çıkan bu bildirim nedeniyle ciddi sıkıntılar çektiklerini, işe alınmadıklarını, kendilerine kötü gözle bakıldığı için utandıklarını, sigortalı iş aramaktan bile imtina ettiklerini ve bir haysiyetsizlik yapmadıklarını, ahlaksız davranmadıklarını sürekli ispatlama çabası içerisine girdiklerini aktarıyorlar.

Değerli milletvekilleri, Sinbo fabrikasında bir kadın işçi olan, Tüm Otomotiv ve Metal İşçileri Sendikası üyesi Dilbent Türker kod 29'la işten atıldı ve 25 Ocak tarihinden beridir fabrika önünde oturma eylemi gerçekleştirmekte. İşverenler bir yandan da bu kodu sendikalaşmanın önüne geçmek adına uygulamaktadır. İş yerlerinde sendikal mücadele veren emekçiler kod 29 gerekçe gösterilerek işten atılmakta, faaliyetlerine devam eden emekçilere de gözdağı verilmek istenmektedir.

Değerli arkadaşlar, Emekçioğlu işçilerine uygulanan kod 29, SGK tarafından haksız bulunarak değiştirildi ancak işe iade edilmediler. Ayrıca sendikalaştıkları için ücretsiz izne çıkarılan sendika üyesi Migros işçilerinin dün -direnişlerinin 51'inci gününde- kod 29 uygulanarak iş akitleri feshedildi. Gaziantep'te Yasin Kaplan Halı çalışanları, 16 tekstil işçisi kod 29 bahanesiyle işten çıkartıldı. Bunlar sadece birkaç örnek ve bu kodla işten atılan emekçiler işsizlik maaşı, kısa çalışma ödeneği ve Covid-19 sebebiyle işsiz kalanlara verilmesi kararlaştırılan nakdî ücret desteğini de alamamaktadırlar.

Değerli milletvekilleri, çok açık bir şekilde kod 29 uygulaması işverenlerin, emekçiler üzerinde baskı aracı durumuna dönüşmüş durumdadır. Bu yüzden başta kadın emekçileri etkileyen bu uygulamaya bağlı doğan mağduriyetlerin giderilmesi, geriye dönük uygulamaların denetlenmesi ve etkin mücadele yöntemlerinin belirlenmesi için acilen bir çalışma başlatılması gerekmektedir.

Genel Kurulu selamlıyorum. (HDP sıralarından alkışlar)