CHP GRUBU ADINA İBRAHİM ÖZDEN KABOĞLU (İstanbul) - Sayın Başkan, Divan, değerli milletvekilleri; Covid-19 Aralık 2019'da başladı fakat ne zaman sona ereceği bilinmiyor. Bu nedenle Anayasa'nın özellikle devlet yükümlülükleri bakımından uygulanarak, sosyal devlet yükümlülükleri bakımından uygulanarak bütüncül önlemlerin alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu konuda anayasal hükümleri 3 gruba toplayabiliriz; çerçeve hükümler, anayasa madde 65, 2 ve 5; amaç hükümler, Anayasa madde 41 ve devamı, sosyal haklar ve en alttakiler, onların korunması; üç, araç hükümler, Anayasa'nın tanımlamaya ilişkin hükümleri. Sosyal devleti maksimize eden, devletin yükümlülüklerini öngören maddeye göre "Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir." Madde 65, bu madde Avrupa devletlerinde bulunmamaktadır, sadece bizim Anayasa'mızda vardır. Ne var ki Avrupa devletleri, Covid-19 döneminde, kapitalist devletler, devlet bütçesinden pay ayırmak suretiyle Covid'in aşılması, salgın hastalığın aşılması yolunda, yönünde önemli adımlar atmışlar ve halklarına yardımda bulunmuşlardır. Merkezî bütçeden Avrupa'da en az pay ayıran devlet Türkiye'dir, yüzde 1, en az ve Mecliste yaptığı yasal düzenlemelerde İşsizlik Sigortası Fonu'ndan pay ayırmak suretiyle aslında kamusal kaynakları, sosyal güvenlik sisteminin kaynaklarını amacı dışında kullanma yönünde tasarrufta bulunmuştur. Bu itibarla, madde 65'in öngördüğü devletin görevlilerinin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme yükümlülüğü Anayasa madde 2, sosyal devlet ve madde 5, hak ve özgürlükleri korumak ve geliştirmek, önündeki engelleri kaldırma yükümlülüğü çerçevesinde aslında salgın hastalık döneminde devletin yükümlülüklerini azamileştiren bu 3 madde öne çıkarılmalıdır.

Buna karşın, bu kitlesel salgın hastalığında maksimize edilmesi gereken anayasal hükümlere ve başkaca anayasal hükümlere karşın yürütme ve yasama son zamanlarda özellikle Anayasa'nın sosyoekonomik hükümlerini öne çıkarmaktan ve bunları uygulamaktan kaçınmış bulunmaktadır, ısrarla kaçınmış bulunmaktadır, daha çok sermaye çevrelerini gözetici düzenlemelere öncelik vermiş bulunmaktadır. Bu amaç, bu nedenle, sosyal güvenlik sistemi anayasal amacından saptırılmıştır. Covid-19 çerçevesinde sosyal yoksulluğa karşı mücadele için, sosyal devlet gereklerinin seferber edilmemesi, kaynakların çılgın projelere kaydırılması ve bu çerçevede aynı zamanda çevresel yıkım projelerinin gündeme getirilmesi esasen, Anayasa'nın sadece 65'inci maddesine değil, 56 ve diğer maddelerine de aykırılık oluşturmaktadır.

Sonuç olarak, sağlık hizmetlerine ve eğitim hakkına erişim başta gelmek üzere, eğer sosyal devletin gereklerinin yerine getirilmesi suretiyle, en başından itibaren salgına karşı gerekli tam kapanmalar sağlanmış olsaydı, dünya ortalamasının çok üzerinde olan salgın kaynaklı ölümlere yol açılmayacaktı.

Hukuk devleti bakımından ise aslında hukuk devletinin gerekleri sonucu ilan edilmesi gereken olağanüstü hâl yerine, Anayasa'ya aykırı yasaklar konmuş fakat olağanüstü hâl ilan edilmediği için kamu kaynakları harcanmamıştır.

Araç olarak, Anayasa'mız planlama hükümleriyle doludur; hem tikel anlamda aile planlamasından yükseköğrenimin, çevrenin, sağlığın planlamasına kadar hem de 166'ncı madde gereği genel planlamaya kadar birçok emredici planlama hükmü olduğu hâlde, bulunduğu hâlde Ekonomik ve Sosyal Konsey bile toplanmamıştır. Bu nedenle, esasen, Anayasa'nın hükümleri bütüncül olarak saygı görmemiştir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun.

İBRAHİM ÖZDEN KABOĞLU (Devamla) ¬- Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Şimdi, sosyal devletin salgın hastalıklar sırasında işlevsel kılınması; bir, 2017 sonrası ortaya çıkan siyasal karar mekanizmalarının yokluğu nedeniyle önem kazanmaktadır; iki, "Anayasa" söylemleri ortaya atıldığına göre, yürürlükteki Anayasa'ya saygı "Anayasa" söylemi bakımından samimi olup olmadığımızı göstermesi açısından önemlidir ama üç, devletin var oluş nedeni olan yaşam hakkını korumak bakımından, geleceğe yönelik önlemlerin alınması bakımından yaşamsaldır.

Bu itibarla, sayın vekiller, önergeye oyunuz "İnsan mı iktidar mı, yaşam mı para mı, hukuk mu fiilî durum mu, bilim mi baskı mı, sosyal güvenlik sistemi mi israf mı, ekolojik denge mi ülkesel yağma mı, güçsüz toplumsal katmanlar mı bir avuç sermaye sahibi mi?" işte bu soruların yanıtını oluşturacaktır. Hukuk devleti...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

İBRAHİM ÖZDEN KABOĞLU (Devamla) - Selamlayabilir miyim Sayın Başkan?

BAŞKAN - Daha fazla süre vermiyorum genel olarak.

İBRAHİM ÖZDEN KABOĞLU (Devamla) - Teşekkür ederim.

Saygılarımla. (CHP ve HDP sıralarından alkışlar)