ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Sayın Başkan, saygıdeğer milletvekilleri; Türkiye Büyük Millet Meclisimizin 316 milletvekili tarafından imzalanarak Meclis Başkanlığına sunulan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi üzerinde Hükûmetimizin görüşlerini açıklamak üzere söz aldım. Bu vesileyle Komisyonumuzun saygıdeğer üyelerini ve katılımcıları saygıyla selamlıyorum.

Sözlerimin başında ülkemizde yaşanan terör saldırılarında şehit olan polislerimize, askerlerimize, sivil vatandaşlarımıza bir kez daha Allah'tan rahmet diliyorum, ailelerine, yakınlarına ve aziz milletimize başsağlığı ve sabır diliyorum.

Ayrıca, dün Ankara'da Rusya Federasyonu Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov'a karşı düzenlenen terör saldırısını bir kez de Komisyonun huzurunda lanetlediğimizi ifade etmek isteriz. Bu saldırı vesilesiyle hayatını kaybeden Sayın Büyükelçinin değerli ailesine, Rusya halkına ve Rusya Federasyonu'na bir kez daha taziyelerimizi ifade etmek isterim.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Rusya'nın Ankara Büyükelçisine dönük terör saldırısına ilişkin adli ve idari tahkikat devam etmektedir. Ben eminim ki bu tahkikat sonucunda saldırganın bütün bağlantıları, bütün boyutlarıyla ortaya çıkacaktır, bundan hiç kimsenin şüphesi, endişesi olmasın. Bu kurşun, Türkiye-Rusya arasındaki ilişkilere atılmış bir kurşundur, bölgemizdeki normalleşmeye atılmış bir kurşundur, büyük bir provokasyondur. Bunu dün Sayın Cumhurbaşkanımız, Başbakanımız, Rusya Federasyonu Başkanı Putin ve her iki ülke adına konuşanlar çok açık bir şekilde ifade etmişlerdir. Türkiye'nin ve Rusya'nın kadim devlet geleneği ve basireti bu tür provokasyonların hepsini boşa çıkaracak güçte ve kudrettedir, böylesi provokasyonlarla iki güçlü ülkeye yol ve rota tayin etmek mümkün değildir.

Burada şunu da ifade etmek isterim: Özellikle bu olay nedeniyle Türk polisinin sanki bu suikastı gerçekleştirmiş gibi takdim edilmesini büyük bir saygısızlık olarak, büyük bir iftira olarak buradan ifade etmek isterim. Her grubun içerisinde, her şeyde yanlış yapan birisi olabilir, bu kişi görevi itibarıyla polis olabilir ama Türk polis teşkilatı adına, Türkiye devleti adına bu işi yapmadığı gün gibi ortadadır, bu bir terör saldırısıdır, bu da çok nettir, bunun arkasındaki bağlantıları da ortaya çıkacaktır. Polis kıyafeti giymiş olması, polis unvanını taşımış olması bu saldırının niteliğini, bu saldırının arkasındaki kirli ve karanlık bağlantıları asla örtmez. Buradan hareketle Türkiye devletini ve Türkiye polis teşkilatının içerisinde vazifelerini büyük bir özveriyle yapan polislerimizi suçlamayı haksızlık olarak görürüz ve bunu tamamen reddettiğimizi buradan ifade etmek isteriz. Bunun arkası da önü de mutlaka aydınlatılacak, Türkiye kamuoyu da bunu bilecektir. Bu olayın oluşundan itibaren PKK terör örgütü, Fetullahçı terör örgütü, diğer terör örgütlerinin haber sitelerinde ve yayın organlarında, uluslararası bunların algı operasyonunu yöneten çevrelerde nelerin yazıldığını, nelerin yayılmaya çalışıldığını hangi iftiraların hakikatmiş gibi takdim edildiğini hepimiz yakinen görüyor ve biliyoruz. Bunlara bizim aldırmadan doğruları Türkiye kamuoyuyla paylaşarak yolumuza devam edeceğimizi de buradan ifade etmek isterim.

Tabii, terör saldırılarının ana hedefi elbette ki birliğimizi bozmaktır, kardeşlik hukukumuza zarar vermektir, her terör saldırısı karşısında birliğimize ve kardeşlik hukukumuza daha fazla sahip çıkarak teröre en büyük cevabı bu dayanışmayla vereceğimize ben yürekten inanıyorum. Güvenlik güçlerimiz, Hükûmetimiz ve bütün devletin ilgili birimleri imkân ve kabiliyetleriyle terörle etkin ve kararlı mücadelesini sürdürecektir. Yapılan terör saldırıları Türkiye'nin terörle mücadeledeki kararlılığını asla zaafa uğratmayacaktır. Kararlı, etkin ve netice odaklı mücadele terör minimize edilene kadar ve kökü kazınana kadar devam edecektir. Türkiye toprakları üzerinde bugüne kadar başarılı olmuş hiçbir terör faaliyeti yoktur. Kırk yıl, elli yıl hiç fark etmez ne kadar sürerse sürsün terör eninde ve sonunda kaybedecek ve yok edilecektir. Devletimizin gücü, milletimizin sağduyusu, basireti ve dayanışması bunu temin edecektir; ben buna yürekten inandığımızı ifade etmek isterim.

Tabii, buradan gündeme geçerken de bu olaylar... Sadece eleştiriler babında söylemek istiyorum. "Türkiye'de terör varken, bu olaylar olurken böylesi bir gündemle görüşme ve müzakere yapmak doğru değildir." değerlendirmeleri oldu; buna katılmadığımızı ifade etmek isteriz. Çünkü, Türkiye'nin ilk Anayasası olan 1921 Anayasası Kurtuluş Savaşı yıllarında yürürlüğe konmuş bir anayasadır. Atatürk ve arkadaşları "Şimdi Kurtuluş Savaşı veriyoruz, sırası değil, bunu bir kenara koyayım." dememiştir.1924 Anayasası yine kurtuluşun hemen arkasından, Türkiye'nin çok darda ve zorda olduğu dönemde Türkiye'nin önünü açmak, istikametini tayin etmek ve ileri taşımak için konmuştur. Hakeza, 1921 Anayasası da o günkü dönemde son derece önemli, büyük bir reformdur, tarihî bir adımdır ve o şartlarda yapılmıştır. Bugün Türkiye'nin şartları her zamankinden daha iyi bir noktadadır, o nedenle bunları görüşmek bizim vazifemizdir. Eğer biz terör olaylarına göre devletin faaliyetlerini askıya alırsak, Meclisimizin çalışmalarını durdurursak, teröre göre kendimizi ayarlamış oluruz ki bu, terörün ekmeğine yağ sürmektir. Terörle mücadele edecek bizim güvenlik güçlerimiz var, devletimizin ilgili birimleri var, devletin diğer organları da vazifelerini yapacaktır. Terör, Türkiye'nin rutinini ortadan kaldıramayacaktır ve Türkiye Meclisiyle, yürütmesiyle, yargısıyla, devletin bütün organlarıyla çalışmalarını sürdürecektir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bugünkü başlayan oturum Anayasa Komisyonumuzda tarihî bir oturumdur. Gerçekten, 1982 Anayasası'nda çok önemli değişiklikler yapıldı, 18 defa değişikliğe uğradı ve 113 değişiklik yapıldığını görüyoruz. Bu değişiklikler içerisinde en önemli değişikliği şu anda görüşüyoruz. Bence tarihî bir değişiklik, milletimizin ve devletimizin hayatında son derece olumlu gelişmelere ve değişmelere sebebiyet verecek tarihî oturumları yaptığımızı buradan ifade etmek isterim.

Türkiye'deki sistem tartışmaları hiç eksik olmadı. Bugüne kadar geçmişte de pek çok tartışma yapıldı. İktidara gelmiş bütün partiler, hatta iktidara gelmemiş siyasi partiler de programlarına bunu koymuşlar ve buna dair değerlendirmeler yapmışlardır. 80 sonrasına baktığımızda Turgut Özal iktidarda başkanlık sistemi önermiş. Sayın Demirel "kişiye sistem" diye eleştirmiş, daha sonra Cumhurbaşkanlığı döneminde o da sistem değişikliğini önermiş. Yine, AK PARTİ hükûmetlerine baktığınızda, AK PARTİ de sistem değişikliğini öneriyor. Geçmiş dönemlerde hükûmet ortağı olmuş Milliyetçi Hareket Partisinin kurucu lideri merhum Alparslan Türkeş'in başkanlık sistemini Türkiye'ye önerdiğini görüyoruz. Yine, merhum Sayın Necmettin Erbakan, onun da hükûmet programında başkanlık sistemini önerdiğini görüyoruz. Yani, Türkiye'de sistem tartışması, hükûmet sistemi tartışması bugünün tartışması değildir, onlarca yıllık süregelen tartışmadır. Bu tartışma da sağdan iktidara gelenler veya sağdan iktidarı paylaşanlar hükûmet sistemi değişikliğini önemsemiş ve bunun Türkiye için gerekli olduğunun altını çizmiş. Ama, soldan iktidara gelip iktidarı paylaşanlar da hep buna karşı çıkmış. Geldiğimiz noktaya baktığımızda, Türkiye'nin bir hükûmet sistemi değişikliğine ihtiyacı olduğu çok açıktır. Çünkü, Türkiye'nin siyasi istikrar doğuran, güçlü iktidar kuran, hızlı karar alan ve hızlı adım atan bir yapısal değişime ve dönüşüme ihtiyacı olduğu çok açıktır. Sayın Devlet Bahçeli'nin yaptığı tarihî çağrı esasında Türkiye'nin önünü açacak, büyük bir değişimi ve dönüşümü sağlayacak sürecin de başlangıcı olmuştur. Eğer Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasi partilerimiz hükûmet sistemi tartışmasını Anayasa boyutunda yerine getirir ve bu tartışmayı milletin huzuruna götürürse milletin hakemliği bu tartışmalara son noktayı koyacak ve netice ortaya çıkacaktır. Ben onun için...

İBRAHİM ÖZDİŞ (Adana) - Sayın Bakan, on dört yıl yetmedi mi ya?

BAŞKAN - Kesmeyelim lütfen...

HÜSEYİN ŞAHİN (Bursa) - Ya, bir dinle ya.

BAŞKAN - Arkadaşlar, lütfen dinleyelim, sabır.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - ...bütün partilerimizin bu sistem tartışmalarına katkı vermesini ve milletin hakemliğinden çekinmememiz gerektiğini buradan ben özellikle ifade etmek istiyorum. Çünkü, milletimizin hakemliği bu meseleyi çözecektir. Türk milletinin basireti ve sağduyusu yüksektir, vicdan terazisi de doğru tartar, düzgün tartar, zira bu terazinin ayarı da düzgündür. Onun için, millete inanalım, milletimize güvenelim ve bu süreci milletin hakemliğine hep beraber götürelim diyorum.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; Anayasa'mızda öngörülen, bu teklifle öngörülen cumhurbaşkanlığı sistemi esasında Türkiye'ye özgü yeni bir hükûmet sistemi ortaya koymaktadır. Çünkü, baktığınız zaman, başkanlık sistemlerinden çok farklı ve ayırıcı özellikleri olduğu gibi yarı başkanlık sisteminden ve parlamenter sistemden de ayırıcı özellikleri var, bunlardan bazı özellikleri de bünyesine alıyor ve bizim kendi yapımıza ait bazı özellikleri de bünyesinde taşıyarak Türkiye'ye özgü bir cumhurbaşkanlığı sistemini öngörmektedir.

Hükûmet sistemleri tartışmasına baktığımızda, esasında kuvvetlerin ilişkisine göre hükûmet sistemleri tartışması yapılıyor. Kuvvetlerin ilişkisine göre, kuvvetlerin tam birbirinden sert ayrılığı, yumuşak ayrılığı sistemlere isim veriyor. Baktığınızda kuvvetlerin birbirinden tam ayrı olduğu yapı başkanlık sistemi; yumuşak ayrılığı öngören yapı parlamenter sistem. Öte yandan, kuvvetlerin birleştiği noktaya göre -bazen Mecliste birleşiyor, bazen yürütmede birleşiyor- ona göre de ayrı ayrı hükûmet sistemleri olduğunu görüyoruz.

Bizim Anayasa'mızın 1'inci maddesi çok açık bir şekilde, devletin şeklini tanımlıyor, "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir." 2'nci maddesi ise bu cumhuriyetin niteliklerini düzenliyor. Baktığımız zaman, cumhuriyetin nitelikleri demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir diğer niteliklerinin yanında. Yani, demokratik bir hukuk devletinden bahsediyor, cumhuriyetimiz demokratiktir. Peki, bu teklif cumhuriyeti devlet şekli olmaktan çıkarıyor mu, çıkarmıyor mu, orada bir tartışma var mı? Yok.

TANJU ÖZCAN (Bolu) - Yok ediyor.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Peki, bu teklif cumhuriyetin demokratik niteliğini zayıflatıyor mu, güçlendiriyor mu? Esasında...

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Yok ediyor.

TANJU ÖZCAN (Bolu) - Zayıflatıyor.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Zayıflatıyor.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bir bırakın, ben anlatayım.

BAŞKAN - Arkadaşlar, bir dakika. Bir dinleyin, cevap verirsiniz. Geçmeden yani bir anlatsın.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Cumhuriyetin demokratik olma niteliğini güçlendiriyor mu, zayıflatıyor mu? Esasında bizim tartışmayı buradan yapmamız lazım. Bu teklif, cumhuriyetin demokratik devlet niteliğini güçlendiren bir tekliftir. Çünkü, şu andaki bizim parlamenter sistem uygulamamıza baktığınızda kuvvetler ayrılığının tam olmadığı ortada. Yeni öngörülen cumhurbaşkanlığı sistemi esasında kuvvetleri birbirinden ayırıyor, yasamayı ayrı bir noktaya koyuyor, yürütmeyi ayrı bir noktaya koyuyor; ikisini de halkın doğrudan seçmesine imkân veriyor, doğrudan 2 müesseseye de meşruiyetini halkın iradesi veriyor. Yasamada, yeni sistemde, cumhurbaşkanlığı sisteminde komisyonlarda hükûmeti temsilen kimse olacak mı? Olmayacak. Mecliste Genel Kurulda kimse olacak mı? Olmayacak. Hükûmet tasarısı sunulacak mı? Sunulmayacak. Sadece bütçe tasarısını Cumhurbaşkanı sunacak.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Hepsini bir kişiye bağlıyorsunuz.

TANJU ÖZCAN (Bolu) - Meclis ne işe yarayacak Sayın Bakan? Meclisin işlevi ne olacak?

BAŞKAN - Arkadaşlar...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Peki, yasaları kim yapacak? Meclis yapacak, Meclis. Yasaları Meclis yapacak ve bütün yetki Mecliste olacak.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Meclis ne yapacak?

BAŞKAN - Ya, arkadaşlar niye dinlemiyorsunuz? Söz alınca konuşursunuz.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bu çok net bir şekilde yasamayı güçlendiriyor; bir.

İki: Yasama faaliyetinde bulunan milletvekillerini de güçlendiren bir yapı. Şimdi, Hükûmetten burada kimse oturup vekillerin...

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Güç zehirlenmesi olacak şimdi milletvekillerine.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Güç zehirlenmesi falan değil, güçleri dengeleyen ve birbirine karşı fren mekanizmalarını da içeren bir yapı öngörülüyor.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Freni patlamış kamyon gibi.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ve bakın, cumhurbaşkanlığı sistemine geçildiği zaman çok net söylüyorum, parti içi disiplinlerde de zaman içerisinde gevşemelerin olacağını ve bir orada da rahatlamanın olacağını herkes görecek. Çünkü, bu sistem parti içi disiplini de biraz zayıflatıyor, öte yandan milletvekillerini güçlendirecek, daha etkin bir yasama faaliyeti, daha etkin bir denetim faaliyeti olacaktır.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Ya, bizim aklımızla alay mı ediyorsunuz?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Çok net, çok net ve bu...

BAŞKAN - Arkadaşlar...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - ...yasamayı oldukça güçlendirecektir. Yasamayı, yürütmeyi birbirinden tam ayrı kılan, birbirine karşı tam bağımsız kılan bir sistem öngörüyor. Niye, siz yasamanın, yürütmenin birbirinden tam ayrı olmasını, birbirine karşı tam bağımsız olmasını istemiyorsunuz? İstememiz lazım.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Kuvvetler ayrılığıyla bağdaşmıyor.

SİBEL ÖZDEMİR (İstanbul) - Kuvvetler ayrılığıyla bağdaşmıyor.

BAŞKAN - Arkadaşlar...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bu, birbirinden ayrı, birbirine karşı muaftır.

İki: Kuvvetler ayrılığını yok etmiyor, kuvvetler ayrılığını tahkim ediyor ve kuvvetler ayrılığını güçlendiren...

ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Kuvvetler ayrılığına uymuyor.

BAŞKAN - Arkadaşlar, Sayın Bakanı dinleyelim, birbirimizi ikna etmeye çalışıyoruz ya, müsaade edin.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - İkincisi, Sayın Başkanım, bu sistem siyasi istikrar öngören bir sistem. Parlamenter sistemde siyasi istikrar sistemin doğal sonucu değil.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - On dört yıldır tek başına iktidardınız, bunlar yok muydu?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ama, burada öngörülen cumhurbaşkanlığı sisteminde siyasi istikrar sistemin doğal ve zorunlu sonucudur. Halk isterse sandıkta bugünkü sistemde tek başına iktidar kurabiliyor, siyasi istikrar tesis edebiliyor ama halk istemediği zaman koalisyon da kurabiliyor. Siyasi istikrarı halkın iradesi ortaya koyuyor. Ama, öngörülen bu sistemde, cumhurbaşkanlığı sisteminde siyasi istikrar sistemin doğal ve zorunlu sonucu sandıktan doğrudan iktidar çıkıyor. Yüzde 51'i alan iktidar oluyor. Yüzde 51'i alan iktidar oluyor ve doğrudan iktidar ve istikrar çıkıyor.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Tek başına bir parti 300...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bakın, 7 Kasımda Türkiye'de sandıktan tek başına iktidar çıkmadı, birtakım sorunlar yaşadık. Ve bu sistem siyasi istikrarı getirdiği gibi güçlü iktidar da kuruyor, koalisyon dönemine son veriyor ve bu anlamda zayıf hükûmetler dönemine de son veriyor. Milletvekili transferine de son veriyor. iktidar ortağı olanların "Şu dediğim olursa ben hükûmeti bozarım, bu olmazsa hükûmette kalırım." diye birbirini tehdit etmesine de son veriyor. Esasında iktidarı hukuk dışı ve ahlak dışı her türlü operasyona karşı koruyan bir mekanizması da var. İktidarı sandıkta halk veriyor ve sandıkta iktidarı halk alıyor. Bu açıdan da son derece önemli olduğunu buradan ifade etmek isterim.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; burada yasamanın güçlendirildiğini demin söyledim. Yasama denetimi de güçleniyor, milletvekilleri de bugünkünden daha da güçlü hâle geliyor, bunu çok net bir şekilde ifade etmekte...

ÜNAL DEMİRTAŞ (Zonguldak) - Sayın Bakan, sizdeki taslakla bizdeki taslak farklı herhâlde?

BAŞKAN - Arkadaşlar...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ben bu taslaktan ne anladığımı anlatıyorum.

TANJU ÖZCAN (Bolu) - Sayın Bakan, ama taslak...

BAŞKAN - Arkadaşlar, sadece konuşmaya gelmedik, dinlemeye de geldik buraya. Sırayla...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ben, şimdi, sizleri dinledim, müsaade ederseniz ben kendi görüşlerimi de buradan paylaşmak istiyorum. Biz, Hükûmet olarak veya AK PARTİ olarak kendimize bir şey... Hani deniyor ya "Şahsa ait bir şey isteniyor, şahısla ilgili değerlendiriliyor." Bu mesele bir şahıs meselesi değil. Geçmişte hükûmet sistemi değişikliği iktidarların güç kaybettiği dönemde hep olmuş. Ama, şimdi baktığınızda güçlü bir döneminde AK PARTİ bunu istiyor. Neden? Çünkü bu, Türkiye için lazım, Türk milleti için lazım. Bundan sonraki dönemlerde Türkiye'nin siyasi istikrarsızlıklara, belirsizliklere girmemesi için de böylesi büyük bir değişikliğe ihtiyaç olduğu çok açık.

Şimdi, bu öngörülen sistemde hesap soran belli; halk. Hesap veren de belli; Cumhurbaşkanı. Eğer parlamenter sistemde koalisyon ortaya çıkarsa koalisyonda hesabı soran belli; halk. Ama, hesabı verecek kişiler hesabı bir başkasına ciro edebiliyor, diyor ki: "Sen beni tek başıma iktidara getirseydin, ben bunları yapardım ama getirmedin." diye hesaptan kaçabiliyor. Ama, baktığınızda...

MAHMUT TANAL (İstanbul) - Ya Başkan, hükûmet hesap verecek mi? Şu anda sizsiniz sorumlu, sorumlu sizsiniz.

BAŞKAN - Sayın Tanal...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ama, baktığınızda öngörülen cumhurbaşkanlığı sistemi hesap soranı belli ediyor, hesap verecek olanı da belli ediyor, hesaptan kaçışın bütün yollarını da değiştiriyor. Tabii, öngörülen sistemde baktığınızda seçime giderken oy isteyen ile iktidar olan aynı oluyor. Oy istenen program ile iktidar olan program da aynı program oluyor. Koalisyon olduğu zaman, halka taahhüt edilen seçim beyannameleri ile koalisyon protokolü tamamen başka oluyor. Halk size oy veriyor, A beyannamesine, B beyannamesine ama koalisyon kurulunca hükûmet programı halktan oy almamış bir program oluyor. Ama baktığınızda, cumhurbaşkanlığı sisteminde halkın oy verdiği program iktidar olursa uygulanan program oluyor. Halkın aldatılması söz konusu değil. Diyelim ki parlamenter sistemde koalisyon çıktığında birinci partiye veriyor ama bakıyorsunuz, koalisyon olduğunda dönüşümlü başbakanlık, başka şeyler oluyor.

BAŞKAN - Arkadaşlar, lütfen... Konuşmaları dışarıda yapalım.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Halk onu başbakan yapmadı, yürütmenin başına getirmedi ama şimdi cumhurbaşkanlığı sisteminde halka rağmen birinin başbakan olması veya cumhurbaşkanı olması, hükûmet olması mümkün değil. Halkın oy vermediği biri iktidar olamıyor, halkın oy verdiği kişi iktidar olacaktır, bu sistem bunu ortaya koyuyor.

Buradan bir şeyi daha ifade etmekte fayda görüyorum: Bu sistem diktatörlük falan değil. Kim ki cumhurbaşkanlığı sistemine "diktatörlük" diyorsa işi çarpıtıyor, başka bir noktaya çekiyor demektir. Şimdi, düşünün, halka gideceksiniz, halkın yüzde 51'nin asgari oyunu alacaksınız ve dört senede, beş senede bir seçim yapacaksınız, halk buna "diktatörlük" diyecek. Olacak şey mi?

MERAL DANIŞ BEŞTAŞ (Adana) - Geri kalan yüzde 49'un oyu ne olacak?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bakın, yarışmacı bir seçim var, bütün partiler seçime aynı şartlarda giriyor, bütün adaylar aynı şartlarda girecek, yüzde 51 oy alacak. Kenan Evren'in seçimi ile bu bir değil, herkes eşit yarışıyor.

MAHMUT TANAL (İstanbul) - Bu daha kötü, daha kötü.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bakın, 2014'te seçim oldu. Ne oldu? İki aday seçime gitti, biri cumhurbaşkanı seçildi. Halkın iradesiyle oluşuyor. Asgari yüzde 51'in oyunu alan biri dilini de üslubunu da görüşlerini de uygulamalarını da halkın tamamını kucaklayacak şekilde yapacaktır. Çünkü, bakın, bu cumhurbaşkanlığı sistemi -çok net söylüyorum- kutuplaştırmaları da ortadan kaldıracaktır.

ALİ ŞEKER (İstanbul) - Allah Allah!

SELİNA DOĞAN (İstanbul) - Herkes tek kutup olacak.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Emin olun kaldıracaktır.

BAŞKAN - Arkadaşlar, ne oluyor anlamıyorum yani. Bir dinlesek olmaz mı? Fikir almaktan mı korkuyorsunuz?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ben anlatayım, siz itiraz edin.

Cumhuriyet Halk Partisinden bir adayın cumhurbaşkanlığı sisteminde başkan seçilebilmesi için ne lazım? Yüzde 51 lazım. Peki, bu yüzde 51'i tamamlamak için kimden oy alması lazım? Cumhuriyet Halk Partisine oy vermeyen diğer seçmenlerden de oy alması lazım; MHP'den, HDP'den, AK PARTİ'den. O zaman, politikalarını ortaya koyarken, yüzde 51'i hesap ederken diğer partilerin de hoşuna gidecek, oradan da seçmen akışını sağlayacak bir politika oturtmak zorunda kalacaktır, bu sistem bunu zorlayacaktır. Diğer partiler için de öyle; AK PARTİ'nin ortaya koyduğu aday... Şu anda yüzde 49 AK PARTİ'nin oyu, son anketlerde biraz arttı gözüküyor. Ne yapıyor? Başka partilerden de destek alması için onun da aynı açılımı yapması gerekecek. Bu, partilerimizi daha çok merkeze yaklaştıracaktır, merkezi güçlendirecektir ve üslubu da daha ileri bir noktaya taşıyacaktır. Kutuplaştırma siyasetini güdenlerin başkanlık sisteminde şansı olmaz çünkü yüzde 51'i kutuplaştıran bir dile halk vermez. Onun için de herkesin kucaklayıcı bir üslubu tercih etmesi gerekecektir ve herkesin kendini de sorgulamasına yol açacaktır. Bakın, cumhurbaşkanlığı sisteminde kazanan en başarılı kişi on yıl görev yapacak, kaybeden hemen gidecek. Şimdi, Türkiye'de bu, siyasal iktidar bakımından hem dinamizmi hem de değişimi beraberinde getirecektir. On senede bir yeni kadrolar Türkiye'nin yönetiminde söz sahibi olacaktır. Bu ne demektir? Yeni kadro, yeni ekip, bir dinamizm, bir büyük değişim demektir. Bunu halk sağlayacaktır. Siyaset kendi içinde yenilenecektir. Kendi değişimini de sağlayacaktır, kimse kaybede kaybede koltuğunda oturamayacaktır; kaybeden gidecek, kazanan kalacak, kazanan çok başarılı olursa o da aynı şekilde bırakıp gidecektir.

MAHMUT TANAL (İstanbul) - Şimdi de öyle değil mi Sayın Bakan?

BAŞKAN - Arkadaşlar, ne oluyor böyle, niye dinlemiyorsunuz? Bakın, Özgür Bey bir saat konuştu, biz problem etmeden dinledik. Lütfen... Yani, ön yargılı olmaya gerek yok.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bakın, şimdi, bu sistem kendi içinde de büyük bir değişimi ortaya koymaktadır. Bu sistem kesinlikle kutuplaşmayı, orta noktada buluşmayı, toplumu orta noktaya çekmeyi ve birlikte hareket etmeyi zorlayacaktır. Çünkü, iktidara gitmenin yolu buradan geçiyor. O zaman marjinal yapıların siyasette partileri etkisi altına alması da azalacaktır. Ortak bir dilde, ortak bir noktada toplumu buluşturmayı da bu sistemin ben daha fazla sağlayacağına yürekten inanıyorum. Parlamento seçimlerinde bir değişim yok. Bugünkü Parlamento seçimleri nasıl oluyorsa aynı şekilde olacak. Partiler gene Parlamentoya istedikleri gibi adaylarını gösterecekler, orada seçilecekler, yarışacaklar, çoğunluklarını oluşturduklarında da burada gelip politikalarını anlatacaklar.

MUHARREM ERKEK (Çanakkale) - Parlamentoya gerek kalmayacak zaten.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Cumhurbaşkanlığı seçimi ayrı yapılacaktır ve cumhurbaşkanlığı seçiminde de herkes görüşünü söyleyecek, millet seçecek. Milletin seçeceği cumhurbaşkanından niye korkuyoruz, niye çekiniyoruz? Yüzde 51'le cumhurbaşkanı seçilme imkânı veriliyor. Bakın, ben bir şey söyleyeyim: Bu cumhurbaşkanlığı sistemi herkese iktidar yolunu açan bir sistem, herkesi iktidara getirebilir bu sistem. Neden? Şundan getirir: Şimdi, diyelim sağdan bir iktidar seçti, başarısız oldu, bir daha seçti, başarısız oldu, o zaman soldan bir aday geldiği zaman iyi biri olduğunda onu seçilme ihtimali daha yüksek. Onun için de bu sistem hem değişimi kendi içerisinde getiriyor hem de kaliteli, halkla buluşan, halkın düşünceleriyle örtüşen bir aday ortaya çıktığı zaman bu adayla ilgili de halkın onu iktidara taşımasının yolunu açıyor. O açıdan da siyasetimizi de güçlendirecektir.

Tabii, Hükûmet olarak biz Türkiye'nin hayrına olduğu için bu sistemi arzu ediyoruz. Hani, şimdi bizim telaşımıza düştü ya bakanlar ne olacak, başbakan ne olacak? Biz eğer kendimizi düşünmüş olsak karşı çıkarız bu işe.

MUHARREM ERKEK (Çanakkale) - Size ne olacak, cumhurbaşkanı yardımcısı olursunuz.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Ama biz Türkiye'yi düşünüyoruz, Türk milletini düşünüyoruz, Türkiye'nin geleceğini düşünüyoruz ve Türkiye'nin daha güçlü bir şekilde geleceğe yürümesini istiyoruz. Onun için de bakanlıklar, Başbakanlık, diğer görevlerin sona ermesi Türkiye'nin yeni sisteme geçilmesi bakımından gerekli ve hayırlıdır. Yeni sistem Türkiye'mizi daha güçlü bir şekilde geleceğe taşıyacaktır.

Bu sisteme baktığımızda, cumhurbaşkanlığı sistemi esasında Türkiye'ye özgü yeni bir sistem. Neden diye baktığınızda, bir defa, Parlamentonun denetim yollarına baktığınızda Mecliste yazılı soru önergesi sistemin içerisinde var; iki, Meclis araştırması, sistemin içinde var, aynı şekilde oluyor; üçüncüsü, genel görüşme, sistemin içinde var.

ALİ AKYILDIZ (Sivas) - Gensoru?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Gensoruyu millet verecek artık, bundan sonra sandıkta millet verecek. Bakın, cumhurbaşkanlığı sisteminin özü güvenoyunun sandıkta halktan alınmasıdır. Halk güvenoyunu verecek. Halkın seçtiklerinin güvenoyuna burada ihtiyacı yok, güvenoyunu gidecek cumhurbaşkanı adayı halkın terazisine koyunca tartacak, halk orada verecek, orada verdiği güvenle gidecek. Diğer mekanizmalar aynen devam ediyor çünkü cumhurbaşkanlığı sisteminde Meclisin hükûmeti düşürme, milletvekilleri transferi yoluyla çoğunluk değiştirerek netice alma şeyi ortadan kalkıyor.

MAHMUT TANAL (İstanbul) - Sürekli yolsuzluk yapıyor, hırsızlık yapıyorsa Parlamento düşüremeyecek mi onu?

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - O yüzden, birtakım kirli yollarla hükûmet rüyası kuran herkes buna karşı çıkıyor çünkü bu sistem böyle bir yolla iktidar elde etme imkânını da ortadan kaldırıyor. Tabii, bir tanesi bu, Türk tipi olmasının şeyi, denetim yolu.

İkincisi, teklif verme şeyi. Sadece cumhurbaşkanı -yanılmıyorsam- bütçe teklifi veriyor, onun dışında bir teklif vermeyecek, bu da ayrı bir şey.

Üçüncüsü: Meclisin seçim kararı alması hâlinde cumhurbaşkanı seçiminin, cumhurbaşkanı seçim kararı alması hâlinde Meclisin seçiminin yenilenmesi zaruretinin de olması bize özgü bir denetim, fren sistemi getiriyor ve bu da ayrıca önemli ve farklı bir şey ortaya koyuyor. Cumhurbaşkanı yardımcıları, hakeza, bakanlar kurulu baktığınızda, dünyadaki benzer örneklerinden çok farklı. Cumhurbaşkanı bir kabine kuracak, orada bakanlar olacak, cumhurbaşkanı yardımcısı olacak. O zaman ne oluyor? Bu, gene bize özgü oluyor. Başka örneklere baktığınızda aynısı değil, orada farklı şeyler var, bizim öngörülen bu teklife baktığınızda Türk tipi, Türkiye'ye özgü bir cumhurbaşkanlığı sistemi ortaya konulduğunu görüyoruz. O nedenle, bu sistem yürürlüğe girdiği zaman milletimiz daima siyasi istikrarı görecektir, güçlü iktidarı görecektir, krizler, kaoslar Türkiye'de birilerinin körüklemesiyle oluşamayacaktır, birtakım karanlık odalarda iktidar pazarlığı yapılamayacaktır; halkın dediği olacaktır, halkın dediği de iktidar olacaktır.

MAHMUT TANAL (İstanbul) - Terör bitecek mi Bakanım, terör.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Biz aziz milletimize güveniyoruz, inanıyoruz. Eğer Parlamentomuz ve Komisyonumuz milletimizin hakemliğine bu meseleyi götürdüğünde milletimiz bunu en iyi şekilde değerlendirecek ve karara bağlayacaktır. Kim çıkarsa sandıktan başımızın üzerinde yeri var. Cumhurbaşkanlığı sistemi...

ALİ AKYILDIZ (Sivas) - Cumhurbaşkanı, başka olacak...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Olsun, olsun...

BAŞKAN - Arkadaşlar...

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Partisi de güçlü, cumhurbaşkanı da güçlü olacak.

ALİ AKYILDIZ (Sivas) - İşte yasama organı görevini yapamayacak.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - İşte farklı olsun. Parlamento güçlü olsun cumhurbaşkanı da güçlü olsun.

BAŞKAN - Sorularınızı sonra alalım olur mu.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Bu sisteme geçilerek yürütme tek başlı, vatandaşımızın oy verdiği her renk Parlamentoda olacaktır. Parlamentoda bir değişiklik bu şeyde öngörülmüyor. Onun için de çok net, çok açık bir şeklide milletimizin, devletimizin hayrına ve lehine olduğuna biz inanıyoruz ve bu sistem değişikliği Türkiye'nin yeni dönemde önünü açacak, daha güçlü bir şekilde daha emin adımlarla geleceğe yürümesine katkı sağlayacaktır. Türkiye bu değişiklikle sıçrama yapacaktır ve daha ileri ülkeler arasında yer almak için kendinde ayrı bir güç bulacaktır diyorum.

Tekrar heyeti saygıyla selamlıyorum.