ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANI AHMET ARSLAN (Kars) - Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri, değerli basın mensupları, değerli bürokrat arkadaşlar; ben de hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Sunumuma geçmeden önce, Sayın Başkanım eğer uygun görürseniz katılan üst düzey bürokrat arkadaşları da takdim edeyim.

(Toplantıya katılan bürokratlar tanıtıldı)

Tabii, sadece bu kişilerle sınırlı değil, birçok arkadaşın katkısı var. Zira, bu çalışma yapılırken diğer bakanlıklarla da koordinasyon içerisinde, dediğiniz çerçevede "Ülkemiz uzayda nerelerde olmak istiyor?", "Havacılık teknolojilerinde nerelerde olmak istiyor?", "Bununla ilgili nasıl bir yapı ihtiyacı var?" bunları çalışırken bütün bu arkadaşların ve ilgili bakanlıkların katkıları oldu. Ben huzurlarınızda onlara teşekkür ediyorum.

Bir teşekkür de peşin edeyim: Tabii, değerli Komisyonumuz, istişarelere başladığımız andan itibaren, ihtisasına uygun olarak ilk günden beri katkı koyuyorlar. Elbette ki bugün de Komisyonun Değerli Başkanı ve üyelerinin hepsinin katkıları olacak, önerileri olacak. Ben buna da şimdiden çok teşekkür ediyorum. Umarım, verimli bir çalışma sonrası önemli bir kurumu hayata geçirmiş oluruz ülkemiz açısından.

Tabii, ta 2003 yılında, Sayın Başbakanımızın bakanlığı döneminde uzay faaliyetlerinin koordine edilmesi ve bu koordinasyon çerçevesinde, dünyada örnek uygulamalar nasıldır, bunların artılarının, eksilerinin, avantajlı yönlerinin, dezavantajlı yönlerinin de araştırılarak sivil bir kurumsal yapının oluşturulması öngörülmüş, bununla ilgili, hükûmet programlarında eylem planı olarak yer almış, en sonunda Türkiye Uzay Ajansı Kanunu Tasarısı hazırlanarak Başbakanlığa bağlı bir uzay ajansı kurulması ve bunun da ülkemizin bu işle iştigal eden bütün birimleriyle koordineli bir şekilde iş ve işlemleri yerine getirmesi öngörülmüştü. Bu çerçevede, biz, kanun tasarısını değerli Komisyonumuzun huzurlarına getirdik.

Kanun tasarısı hazırlık çalışmalarında hangi yolları aldık? Çeşitli ülkelerin havacılık ve uzay ajansları araştırıldı, temel uzay kanunları araştırıldı, temel uzay stratejileri ve politika belgeleri hakeza araştırıldı. Böylece, ülkemizde ajans formundaki böyle kuruluşların, bilimsel, düzenleyici ve denetleyici kurumların teşkilat ve görev kanunları, özellikle ülkemizdeki kanunlar incelendi. Böylece kanun tasarısı hazırlık çalışmalarında bunlardan da yararlanılmış oldu.

Tabii, dünyada uzay ajansına sahip ülkeler ve faaliyetlerine ilişkin de genel bilgileri Komisyonumuzun huzuruna getirmek istiyoruz. Uzay ajansı kurulmuş olan 38 ülke var. Özellikle Rusya'da 1931 yılında, sonra Amerika'da 1958 yılında, Arjantin'de 1961 yılında başlayarak birçok ülkede uzay ajansı var. En son, Meksika, İngiltere ve Türkmenistan da uzay ajanslarını 2007, 2008, 2010 yıllarında kurmuşlar. Tabii, sadece uzay ajansı kurmak veya uydu yapmak değil, bunların fırlatılması da önemli. Uydu fırlatma kabiliyetine sahip ülkeler de yansıda değerli heyetimizin huzuruna geliyor: 1957'de Rusya Federal Uzay Ajansı'nın kurduğu uydu fırlatma kabiliyeti diğer ülkelere yayılmış, en son da 2009'da İran, 2012'de İtalya, yine, 2012'de Kuzey Kore, 2013'te de Güney Kore bu kabiliyete sahip olmuş. Hâlihazırda 12 ülke yörüngeye uydu fırlatabilme kabiliyetine sahip.

Aktif fırlatma üsleri: 21 aktif fırlatma üssü var, aynı ülkenin birden fazla olabiliyor. Bu sektörde, siz de söylediniz, özellikle sivil uzay programlarının bütçesi toplam 42 milyar dolar civarında. Yansıda görülüyor, Amerika, Rusya; hakeza Avrupa ülkelerinde Almanya, Fransa, İngiltere var ama ayrıca Avrupa Birliğinin de benzer bir kabiliyeti var. Türkiye'nin de hakeza özellikle böyle bir bütçesi var ama buraya askerî bütçe dâhil değil.

Tabii, dünya uzay sektörünün pazar verilerine geldiğimizde, 2005-2014 yılları arasında her yıl ortalama 88 uydu fırlatılmış ve gelirlerde de her yıl yaklaşık yüzde 4 oranında bir artış kaydedilmiş. 2016'dan başlayarak önümüzdeki on yılda 50 kilogram ve üstü 1.450 uydu fırlatılması öngörülüyor. Bunlara ilişkin de beklenen gelir yılda ortalama 280 milyar dolar.

Yine, yansıda grafik olarak veriliyor, fırlatma sayısı 2009'dan 2015'e kadar 78-86 aralığında değişiyor. Fırlatılan uydu sayısı ise bir fırlatmada aynı anda birden fazla uydu fırlatılabildiği için 1,5 katından başlamış, günümüzde yaklaşık 3,5-4 katına çıkmış durumda yani her fırlatmada ortalama 3 uydu fırlatılır hâle gelmiş.

Dünya uzay sektörünün pazar verilerine geldiğimizde, özellikle yer gözlem, navigasyon, telekomünikasyon uydularının üretimi ve yayın hizmetleri, fırlatıcılar, uzay araçları, yer ekipmanlarının üretimi, askerî uzay harcamaları, uzay keşfi faaliyetlerini kapsayan...

Yine, 2023 yılında küresel olarak bizim de uzay ekonomisinden yaklaşık 5 milyar dolar pay almayı hedeflediğimiz yansı heyetin huzuruna geliyor; 2009'da 261 milyar dolarken, 2015'te 323 milyar dolar olmuş ve bu rakam katlanarak da artıyor.

Tabii, "Türkiye'de neden bir ajans ihtiyacı duyuldu?" onu siz de söylediniz ama ben de dilimin döndüğünce Komisyonumuza arz etmek istiyorum. Kamu tüzel kişiliğinin özellikle sağladığı yetkilerden yararlanan, özel hukukun sağladığı esnek bir kabiliyetin kazandırılmış olması, genel idare usullerine bağlı olmadan faaliyet icra edebilmesi -çünkü rekabet ettiği sektörün böyle bir kabiliyeti var- yine, personel istihdamında uzmanlık gerektirdiği için esneklik imkânı sağlanan bir yapı, genel bütçe usullerinin kısıtlamalarına bağlı olmadan faaliyette bulunabilme -anlık kararlar vermek durumunda kalabiliyorsunuz ve bu kararları uygulama ihtiyacı oluyor- yine, aldığı kararları daha hızlı uygulayabilen dinamik bir yapıya kavuşmuş olması, kurumsal yapılanmayı, ihtiyaca ve günün koşullarına göre kolay uydurabilme imkânının kazandırılmış olması için böyle bir ajansın kurulma ihtiyacı hasıl oldu.

Tabii, bu Uzay Ajansı kanun tasarısıyla ne amaçlıyoruz? Kuruluşta kamu tüzel kişiliğine haiz, kuruluş kanununda hüküm bulunmayan hâllerde özel hukuk hükümlerine tabi, Başbakanlığa bağlı, uzay ve havacılık teknolojileri alanında temel araştırmaları yürütme ve koordine etme yetki ve sorumluluğu bulunan, personeli ise iş mevzuatına tabi olarak çalıştırılacak olan bir ajans kurmayı hedefliyoruz, Komisyonumuzun ve daha sonra da Genel Kurulun uygun bulmaları hâlinde.

Tasarı metni yürütme ve yürürlük hariç 25 madde yani yürütme, yürürlükle birlikte 27 madde 4 de geçici maddeden oluşuyor.

Ben uygun görürseniz maddeleri kısa kısa neyi içeriyor söyleyeyim.

BAŞKAN - Lütfen...

ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANI AHMET ARSLAN (Kars) - Zaten maddeler yeri geldikçe ayrıntılı okunacak.

1'inci maddede kanun tasarısının amacı, yine kapsamda da uzay ve havacılık teknolojileri alanında faaliyette bulunan, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri ile kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayan... Türk Silahlı Kuvvetleri ve kamu kurum ve kuruluşlarınca özel kanunları uyarınca yürütülen faaliyetler bu kanun tasarısı kapsamı dışında tutulmuş.

2'nci maddede tanımlar ve kısaltmalar var.

3'üncü maddede ajansın görevleri, ki bu maddeyle kanun tasarısının temel amaç ve hedeflerine uygun olarak uzay ve havacılık teknolojileri alanında ülkemizin ihtiyaç duyduğu gelişmeleri sağlamak üzere doğrudan doğruya teknolojiyi geliştiren, bu teknolojilerin geliştirilmesini destekleyen ve sektörü düzenleyen bir otorite olarak Türkiye Uzay Ajansına tevdi edilen görev ve yetkiler tanımlanmaktadır.

Bir sonraki maddeyle Uzay ve Havacılık Stratejileri İcra Kurulu oluşturuluyor. Başbakanın başkanlığında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Kalkınma Bakanı ve Millî Savunma Bakanından oluşmakta.

Maddeyle uzay ve havacılık temel politikasının oluşturulmasına yönelik bir karar mercisi olan Uzay ve Havacılık Stratejileri İcra Kurulunun kurulması, görev ve yetkilerine ilişkin düzenlemeler yapılmaktadır.

Yine, Türkiye Uzay Ajansının organ ve birimlerini tanımlayan 5'inci maddede ise tasarı ile uzay ajansının organ ve hizmet birimleri; Uzay Kurulu, yine Uzay Ajansı Başkanlığı, Bilim Ve Teknolojileri Yönlendirme Komitesi, Uzay Uygulamaları Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi, daha altta da araştırma merkezleri, enstitüler, laboratuvarlar, uydu fırlatma, gözlem, yönetim ve kontrol merkezleri, uzay parkı, uzay bilim merkezleri, yurt içi ve yurt dışı bu işe ilişkin çalışma ofislerini içeren organ ve birimlerin tanımı yapılıyor.

6'ncı maddede Uzay Kurulunun yine tanımı yapılıyor ki ajansın karar organı ve başkan dâhil 7 üyeden oluşuyor. Başkan, kurulun da aynı zamanda başkanı. Tabii, Başbakanın teklifi üzerine müşterek kararnameyle atanıyor, kurul üyeleri ise Başbakan tarafından atanır. Ajansın karar organı olan Uzay Kurulunun yapısına ilişkin düzenleme yapılmakta, kurul başkan ve üyelerinin sahip olması gereken nitelikler ile atanma usul ve esasları, kurulun görev ve yetkileri burada düzenleniyor.

7'nci maddede başkanlık tanımlanıyor ki burada Uzay Ajansı başkanı, ikinci başkan ve hizmet birimleri söz konusu. Benzer ajanslardaki yapılarla paralellik arz ediyor. Başkanlığın yapısıyla görev ve yetkilerine ilişkin düzenlemeleri yapıyor.

Bilim ve Teknoloji Yönlendirme Komitesi bir sonraki maddede tanımlanıyor. Yönlendirme Komitesi ajans faaliyetleri açısından önem arz eden bilimsel ve teknolojik konularda kurulun karar almasına, görüş ve önerileriyle yardımcı oluyor. Üniversitelerin, kamu ve özel sektörün, alanında temayüz etmiş temsilcilerinden oluşuyor. Yine, komitenin çalışma usul ve esasları ile üyelerinin belirlenmesine yönelik düzenlemenin yapıldığı madde burası hakeza.

Uzay Uygulamaları Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi diye bir komite 9'uncu maddede tanımlanıyor. Burada da uzay ve havacılıkla ilgili kamu kurumlarından temsilcilere yer verilerek kazanılan kapasite ve kabiliyetlerin sosyal refah ve ülke kalkınmasında kullanılabilmesi amaçlanıyor. Uzay Uygulamaları Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi oluşturulmakta ve bu komitenin çalışma usul ve esasları yine üyelerinin seçimine yönelik düzenleme bu maddede yapılıyor.

Bir sonraki madde, ajansın diğer birimlerini yani ajansın bünyesinde yer alacak birimlerin -araştırma merkezleri, enstitüler, laboratuvarlar gibi- oluşumuna ilişkin düzenlemeleri içeriyor.

Ajansın gelir kaynaklarıyla ilgili 11'inci madde, gelir kaynaklarına ilişkin düzenlemeleri yapıyor.

12'nci madde Ajansa ilişkin muafiyet ve istisnaları içeriyor. Ajansın sahip olduğu muafiyet, istisna ve yetkiler bu maddede düzenleniyor. Ajansın faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek fikrî mülkiyet hakları ile ilgili düzenlemeler de bu maddede yapılıyor.

Uzaya yönelik faaliyetlere ilişkin genel esaslar 13'üncü maddede düzenleniyor. Özel sektörün uzay ve hava araç ve sistemlerini geliştirebileceği, imal edebileceği ve uzaya yönelik her türlü faaliyette bulunabileceği temel ilkeler burada belirleniyor. Uzaya yönelik faaliyetlerin yetkilendirilmesine ilişkin düzenlemeler yine bu maddede sağlanıyor.

Bir sonraki madde, yetkilendirme ve izne tabi faaliyetlere ilişkin bir nesnenin uzaya fırlatılması, komuta edilmesi ve dünyaya geri dönüşüne yönelik faaliyetlerin ajans tarafından yetkilendirilmesi ve izne tabi faaliyetlere ilişkin düzenlemeyi kapsıyor.

Bir sonraki madde, 15'inci madde, denetim, yetkilendirmenin askıya alınması ve iptalini içeriyor. Ajans tarafından yapılan yetkilendirmelerin hangi şartlarda ajans tarafından askıya alınabileceği veya iptal edilebileceği hususlarını düzenliyor.

16'ncı madde, ajans tarafından sağlanan destekler, sigorta ve teminatları içeriyor. Ajansın kendisinin veya yetkilendireceği işletmecilerin faaliyetlerini yerine getirmeleri esnasında karşılaşılabilecek zararları ve riskleri telafi etmek veya ettirmek için sigorta yaptırabileceğini içeren bir madde. Ayrıca ajans tarafından uzay ve havacılık teknolojileri alanında araştırma ve geliştirme ile ürün geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesine ilişkin düzenlenmeler bu maddede yapılıyor.

Yine, uzay teknolojileri ihtisas bölgeleri konusu var, bu da 17'nci maddeyle öngörülüyor. Madde uzay ve havacılık teknoloji ve sistemlerinin geliştirilmesi ve üretilmesi amaçlarına yönelik altyapılar, araştırma merkezleri gibi birimlerin ve bu alanda ekosistemi oluşturan özel işletmelerin yer alacağı uzay teknolojileri ihtisas bölgesi kurulmasına ilişkin düzenlenmeleri kapsıyor.

18'inci madde, planlama ve imar düzenlemeleri, uzay teknolojileri ihtisas bölgelerinin kurulmasının kolaylaştırılması amacıyla bu bölgelerde planlama ve imar düzenlemesine ilişkin hükümleri getiriyor.

19'uncu madde, şirket kurma ve ortak olmayı öngören bir madde. Ajansın faaliyetleri açısından gerekli görülmesi hâlinde uzay ve havacılık teknolojilerinin geliştirilmesi ve yeni teknolojilerin kazanılması amacına yönelik olarak ajansa şirket kurma veya kurulu şirketlere ortak olma imkânını tanıyan bir madde.

20'nci madde, yine, gerektiğinde, ajansın, gerekli hâllerde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde kamulaştırma yapmasına imkân veren bir madde.

Kurum ve kuruluşlarla iş birliğini 21'inci maddede düzenliyoruz ki ajansın kamu kurum ve kuruluşları ile yapacağı protokoller çerçevesinde bunlara ait araç, gereç, ekipman ve tesislerden yararlanabilmesi imkânını sağlıyor. Ayrıca, ajansın test ve deneylerin güvenli yapılabilmesi için gerekli tedbirleri almasına yönelik düzenlemeler de bu maddede yer alıyor.

22'nci madde, idari yaptırımlar ve adli cezalara ilişkin ajans tarafından çıkarılacak düzenlemelere aykırı faaliyette bulunan işletmeciler hakkında uygulanacak idari yaptırımlar ile kanunla getirilen düzenlemelerin ihlali hâlinde uygulanacak adli cezaları düzenliyor.

Ajansın mali denetimi ve uygulanmayacak hükümleri 23'üncü maddede. Getirilen düzenlemeyle ajansın klasik bir kamu kurumundan daha dinamik bir işleyişe sahip olması amaçlanan bir düzenleme.

24'üncü madde istihdam usullerini belirliyor. Ajansın personelinin iş mevzuatına tabi olarak istihdam edileceğini söylemiştik. Madde ile bu personele ilişkin hususlar düzenlenmekte.

Yine, değiştirilen hükümler var. Ajansın kurulmasıyla, mükerrerlikten kurtulmak için, bizim Bakanlığa bağlı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü var, bu ilga edilmekte, her türlü hak ve yükümlülükleriyle ajansa devrine ilişkin düzenleme yapılmaktadır.

Geçici madde 1 ve geçici madde 2 ile geçiş hükümleri düzenleniyor. Mülga Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan proje ve işlerin devamını sağlamak amacıyla söz konusu genel müdürlükte çalışan personelin belirli bir süreyle ajansta istihdamını düzenleyen bir madde.

Yine, TÜRKSAT Anonim Şirketinin yetkilendirilmesi var geçici madde 3'le. Şu ana kadar böyle bir ajans söz konusu olmadığı için, kamu adına TÜRKSAT'ın yürüttüğü işlemler var, bu işlemleri yine TÜRKSAT'ın yürütebilmesi adına, kanun tasarısıyla getirilen hükümler kapsamında, uydu işletmecisi TÜRKSAT Anonim Şirketiyle ajans arasında görev sözleşmesi imzalanmasını içeriyor.

Yine, geçici madde 4'le de başkan ve kurul üyelerinin ilk ataması düzenleniyor, ki hepsi birden değişmesin, belli periyotlarla... Başlangıçta hepsi atanacak. Dört yılda bir yenileme olduğu zaman hepsi birden değişip kurumsal hafıza yok olmasın diye ona belli bir düzenleme getiriliyor. Onlar bu maddeyle öngörülüyor.

Madde ayrıntıları konuşuldukça, Komisyon üyelerimizin görüş ve değerlendirmelerini aldıkça hasıl olabilecek ihtiyaca yönelik düzenlemeler de dâhil, inşallah güzel bir düzenlemeyle ülkemize, insanımıza hayırlı olabilecek bir düzenlemeyi yapmış oluruz. Dediğiniz gibi önemli bir ihtiyaç çünkü dünya bu alanda özellikle çok hızla değişiyor. Bu değişime ayak uydurabilmek ve bu değişimden kaynaklı, ülkemiz adına katma değer oluşturmak adına da böyle bir ajans ihtiyacı vardı.

Çok teşekkür ediyorum Değerli Başkanım. Umarım çok uzatmadan görüşlerimi aktarabilmişimdir.

Saygılar sunuyorum.