ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - Sayın Başkanım, Adalet Komisyonumuzun çok değerli üyeleri; öncelikle hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Bakanlığımızca hazırlanan ve bugün Komisyon gündemine alınan adli ve idari yargıda istinaf kanun yoluna ilişkin hükümlerde önemli değişiklikler öngören kanun tasarısı ile İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı'nı takdim etmek üzere söz almış bulunuyorum.

Değerli heyet üyeleri, Hükûmetimiz, son on beş yılda yargıda etkinliğin ve verimliliğin artırılması, yargılamaların makul sürede sonuçlandırılması ve adaletin eksiksiz gerçekleştirilmesini temin etmek amacıyla mevzuat düzenlemeleri ile idari ve fiziki kapasitesinin güçlendirilmesine ilişkin birçok reforma imza atmıştır. Bu reform sürecinin önemli bir parçası olarak 20 Temmuz 2016 tarihinde bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri faaliyete geçirilmiştir. Mahkemelerce verilen isabetli kararlar ve makul sürede yargılama vatandaşların hukuki tatmini yanında bir ülkedeki adil yargılanma hakkı ve hukuki güvence varlığının önemli göstergelerindendir. Bu hususların gerçekleştirilmesinde istinaf mahkemeleri oldukça önemli bir işlev üstlenmiştir. İstinaf kanun yolu yargı sistemimizde var olan hukuki başvuru yollarını kuvvetlendirerek adil yargılanma hakkını daha da koruyucu bir hâle getirmektedir.

Diğer yandan, yargı sistemimizin önemli sorunlarından biri de yüksek mahkemelerdeki iş yükü fazlalığıdır. Bu sorun yargılama sürelerinin makul seviyeyi aşmasına neden olmakta ve adil yargılanma hakkını olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu durumun dolaylı sonuçlarından biri de uzun yargılama süreleri nedeniyle toplumun yargıya olan güveninin azalması olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak belirtmem gerekir ki, istinaf kanun yolunun asıl amacı yüksek mahkemelerin iş yükünün azaltılması değildir, ikinci bir yargılama yapmak suretiyle gerçeğin ortaya çıkarılması ve adaletin tam olarak gerçekleşmesini temin etmek istinaf kanun yolunun en önemli amacıdır. Yüksek mahkemelerin iş yükünün azalması ise istinaf kanun yolunun bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri; bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinin faaliyete geçmesiyle iki dereceli olan yargı sistemimiz üç dereceli hâle gelmiş ve kişi özgürlüklerinin korunması bakımından daha güvenceli bir yapıya kavuşturulmuştur. Zira, ilk derece mahkemelerince verilen kararlar istinaf kanun yolunda hem hukuka uygunluk denetimine tabi tutulmakta hem de olay yargılaması yönünden denetlenerek gerektiğinde yeniden yargılama yapılması sağlanmaktadır. Bu suretle yargılama sürecinde meydana gelen hatalar en aza indirilerek maddi gerçeğe eksiksiz şekilde ulaşılması temin edilmektedir.

Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinin faaliyete başladığı 20 Temmuz 2016 tarihinden bugüne kadar geçen sürede oldukça etkili ve hızlı çalıştığı ve bu şekilde kamusal memnuniyeti sağlamak yönünde önemli mesafe katettiği istatistiklerden de anlaşılmaktadır. 20 Temmuz 2016 ila 30 Nisan 2017 tarihine kadar bölge adliye ve idare mahkemelerince verilen karar türü ve sayılarıyla ilgili elde ettiğimiz bazı verileri Komisyonumuzun değerli üyeleriyle paylaşmak istiyorum: Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerine gelen 136.928 dosyadan 106.477'si hakkında karar verilmiştir. Eldeki derdest dosyaların 30.451 olduğu, buna göre karar verme oranının yüzde 77 olduğu; ceza dairelerince verilen toplam 106.477 karardan toplam 5.537'sinin temyiz edildiği, buna göre temyiz oranının yüzde 5,2 olduğu tespit edilmiştir. Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerine gelen 111.141 dosyadan 75.182'si hakkında karar verildiği, eldeki dosyaların 35.959 olduğu, buna göre karar verme oranının yüzde 67 olduğu, hukuk dairelerince toplam 75.182 karar verildiği, bu kararlardan toplam 8.417'sinin temyiz edildiği, buna göre temyiz oranının yüzde 11 olduğu tespit edilmiştir. Bölge idare mahkemelerince toplam 36.729 karar verildiği, bu kararlardan toplam 4.341'inin temyiz edildiği ve temyiz oranının da yüzde 11,8 olduğu tespit edilmiştir.

İstinaf kanun yolunun yeni faaliyete geçmiş olması nedeniyle yukarıdaki sayılarda birtakım farklılıklar ortaya çıkma ihtimali olmakla birlikte, bu sayılar ülkemizde istinaf kanun yolunun faaliyete geçmesiyle temyiz kanun yoluyla Yargıtaya ve Danıştaya giden dosya sayısında ciddi oranda azalma meydana geldiğini göstermektedir. Böylelikle istinaf kanun yolu içtihat mahkemeleri olan Yargıtay ve Danıştayın gerçek fonksiyonu olan hukuki denetim ve içtihat oluşturmaya yönelik görevine dönmesini sağlamıştır. Bahsettiğim bu veriler, bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinin kısa süre zarfında etkili, verimli ve hızlı çalışarak yargıya olan güvenin tesisinde önemli bir rol oynadığı gibi, yargıdan memnuniyeti de artırıcı sonuçlar ortaya çıkaracağı açıktır.

Bununla birlikte, usul hükümlerinin uygulanması ve teşkilat yapılanmasından ortaya çıkan birtakım aksaklıkların giderilmesini sağlayacak kanun değişikliklerine ihtiyaç olduğu ilgili paydaşlar tarafından bu süre içerisinde sıklıkla dile getirilmiştir. Bu eksikliklerin giderilmesi kapsamında, huzurlarınıza getirilen tasarıyla bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinin daha etkin ve verimli çalışmasının sağlanması amaçlanmaktadır.

Uygulama, Bakanlığımız tarafından yakından takip edilmiştir. Bu süre içerisinde bölge adliye mahkemesi başkan ve üyeleriyle değişik illerde toplantılar yapıldığı gibi, ilk derecede görev yapan hâkim ve savcılarla, hem hukuk hem ceza alanındakilerle ayrı ayrı yazışmalar yapılmış ve onlardan da istinaf uygulamasının ortaya çıkardığı olumlu yönler ile olumsuz yönler ve olumsuz yönlerin çözümüne dair önerileri kendilerinden istenmiş ve bu öneriler de dikkate alınmıştır.

Ayrıca, hem Yargıtay hem Danıştayla da bu konuda istişareler yapılmış ve sonunda bu istinaf kanun yoluna ilişkin sistemin sağlıklı işlemesi ve beklenen verimi en üst düzeyde yerine getirmesi için yasalarımızın bazı maddelerine dokunma ve oralarda değişiklik yapma gereği doğmuştur. Bu düzenlemelerin tamamı teknik nitelikteki düzenlemelerdir.

Komisyondaki arkadaşlarımızın katkılarıyla, eğer bu düzenlemelerde eksiklikler varsa onun alt komisyona gönderilmesini de biz arzu ediyoruz, orada tamamlama, düzeltilmesi gereken kısımlar varsa düzeltilmesine biz de açığız. Her türlü olumlu katkıyı buraya dercetmekte fayda var çünkü biz bu sistemin sağlıklı işlemesini arzu ediyoruz.

Uygulayıcılardan gelen önerilerdir bu huzurunuzdaki tasarıdaki bütün düzenlemeler, hem istinaf uygulayıcıları hem de ilk derecedeki uygulayıcılar hem de bunları takip eden avukatlar, hepsinden gelen önerilerden oluşuyor. Biz bu önerilerin bir kısmını buraya almadık, onu da özellikle ifade etmek isterim. Sebebi de istinafın mantığının dışına çıkan talepler olduğu için almadık. İstinaf bir sistem ortaya koyuyor. Bu sistemi ortadan kaldıracak değişiklik önerilerini öneriyi getirenlere izah ettik. Onların bir kısmı vazgeçti ama bir kısmı önerilerinde ısrar ediyor. Onların hepsini de almadığımızı burada özellikle ifade etmek isterim.

Tabii, bu maddeler ne getiriyor, ne götürüyor, bu, maddeler görüşülürken ayrıca değerlendirilecektir. Sadece birkaç tanesini burada ben söylemek istiyorum: Ceza dairelerinin ilk derece mahkemesi kararındaki hukuka aykırılığı düzelterek istinaf başvurusunu esastan reddedebileceği hâller yani düzelterek onama kapsamı genişletilmektedir. Yani, bu, büyük bir ihtiyaç. Bu, işin sağlıklı işlemesi bakımından istinafta görev yapan arkadaşlarımızın önemli bir talebi.

İstinaf kanun yolunda verilen kararların sirayeti kabul edilmektedir. Tutuksuz yargılanan sanığın istinaf aşamasındaki duruşmaya katılmaması hâlinde istinaf isteminin reddine karar verilebileceğine dair hüküm kaldırılmaktadır. Bunların tamamının -hepsini okumak istemiyorum- ihtiyaçlardan kaynaklanan ve yapılması zaruri olan, bu sistemin başarılı işlemesi için gereken teknik düzenlemeler olduğunu bir kez daha ifade etmek isterim.

Bir diğer kanun tasarısına geçeyim mi, yoksa...

BAŞKAN - Geçmeyelim Bakanım, bunu bitirelim ondan sonra.

ADALET BAKANI BEKİR BOZDAĞ (Yozgat) - O zaman istinafla ilgili benim sunumum bu kadar.

Teşekkür ediyorum. Saygılar sunuyorum.