Şimdi, şu üstteki alttaki zemini uzatacağız, yukarısı da uzatılacak, üst göçecek yani o gitmiş olduğumuz bir ayak vardı ya en son şeyde, Işıklar'da gitmiştik galiba, mekanize ayağa bizi götürdüler. Bunun arkası, sarının arkası ilerledikçe arkası patır patır göçüyor, onu göstereceğiz. Burada da kömür alınmasıyla birlikte tavanın göçtüğünü, tasman oluşturuyor işte aşağı doğru, fayın oradan kayıyor, aşağı doğru bir kayma var. Ve hava nedeniyle bu birazcık daha zenginleştirilecek metan ve karbonmonoksit oluşumu.

--0---

BAŞKAN - Şöyle Hasan Ağabey, bu aslında 42 metrenin tamamını kazımıyor, burada birazcık rahat anlaşılsın diye bunun altındaki de kömür, şu kahverengi olan var ya, normalde o da kömür. Çünkü, burada resmî şeylerde 2 tabaka hâlinde alıyorlar burada, başka türlü alamıyorlar ama klasik olursa 3 tabaka, 3 dilim hâlinde klasikte ama mekanize ayaklarda 2 dilim hâlinde alıyorlar. Ama, biz renk karışmasın diye belki bunu ikinci bir siyah yapabiliriz Tülay Hanım altı.

--0---

BAŞKAN - İşte görsellik ortaya çıkmıyor, sıkıntı, onu şey yapalım.

Şimdi, Hasan Ağabey, bu böyle gelince şu üstteki kalınlık var ya, sorun burada. Üstteki kalınlık normalde 80 ile 100 metre arasında bir kalınlık marn ve bunun 3-4 metrelik bir kısmı düşüyor. Düşmeyince geri kalan üstü sapasağlam kalıyor ve boşluk yapıyor. Biraz önce Tülay Hanım bir boşluk yapmıştı ya şeyde...

İZ GRUP GENEL MÜDÜRÜ TÜLAY LALE - Göstereyim mi Başkanım?

HASAN ÖREN (Manisa) - Madencilikte ilgili bir sistemle yukarısının sağlam olduğu araştırabilir. Yani, önemli olan şu yukarısının sağlamlığının, fay hattının geçtiği yerde işte bir laboratuvar çalışması yaparak onun ne olduğunu anlamak için ne yapılması gerekiyor? Burada eğer sizin dediğiniz doğruysa -ki öyle düşünüyoruz- yukarıda kırılmayı görememiş.

BAŞKAN - Yukarıda tam kırılma olmuyor, burada da olmuyor, belki dünyadaki çoğu madenlerde de olmuyor. Yalnız, buradaki temel sıkıntı, buradaki çok sağlam bir şey, diğerleri zaman içerisinde yavaş yavaş oturmayı bekliyorlar. Bir de uzun ayaklarda genel beklenti -ki uzun ayak göçertmeli uzun ayaktır- aldıktan sonra şu sarının arka tarafı göçer. Tamamının göçtüğü, bu göçüğün de kademe kademe yeryüzüne kadar devam ettiği düşünülür yoksa aksi takdirde göçükten bahsedemeyiz, büyük büyük oda boşluklardan bahsederiz. Şimdi, bizim burada, Soma'da da o oda boşluklar meydana geliyor. Onun da nedeni bu marn çok sağlam, marn üzerinde bir kireç taşı var, o daha da sağlam, o da 100 metre yani nereden baksan 150-200 metrelik o derinlerde bahsediyoruz oralarda.

HASAN ÖREN (Manisa) - Bu boşluklara kül basımı çok masraflı bir şey midir?

BAŞKAN - Ağabey, temel sıkıntı şu: O gün de tartışmıştık ya, mesela bir C panosunu ele aldığımızda 25 metre yükseklik, 110 metre en, 200 metre yükseklikte tam 550 bin metreküplük bir hacmi boşaltıyorsunuz. Oraya basılan kül sadece 4 bin metreküp, yüzde 1'i bile değil.

HASAN ÖREN (Manisa) - Peki, orayı dolduracak şekilde bastığınızda maliyeti mi çok yüksek oluyor?

BAŞKAN - Onun bu sistemde -işte bizim önerimiz bu olacak- bunu yukarıdan sondajla yapılıp, inilip doldurulması lazım. Onun nedeni de, galeriler eğimli olduğu için U borusu sistemiyle belli bir noktaya kadar doluyor o boşluk, onun üzerinde koskoca bomboş bir oda kalıyor.

HASAN ÖREN (Manisa) - Ama, yine de riski minimize ediyordur.

BAŞKAN - Riski şöyle minimize ediyor: Kömür tabanda kaldığı için kırıklı kömürlerin yüzeyinin havayla oksidasyonunu azaltmaya çalışıyor ama o boşluğu taşıyor mu, yukarıdaki taşıyor mu? Taşıyamaz, asla taşımaya gücü yetmez çünkü o boşluğun ancak taban kısmı.

HASAN ÖREN (Manisa) - Çökmedeki darbeyi esnetebilir mi?

BAŞKAN - Buradaki asıl şey tavanı göçertmek. Bahtiyar Hoca'nın 2008 yılında yazmış olduğu raporlarda, daha önceki raporların hepsinde de bunun tamamen göçmesi gerekiyor tavana kadar, şu biraz önceki hareketin, şu ekrandaki hareketin. Ama, bu göçmediği için de böyle odalar oluşuyor. Bunların hepsi bir gaz deposu. Buradan eğer yukarıdaki aşırı derecede, bu sadece burada değil ağabey, diğer şey var ya 12 tane diğer pano, hepsinin tavanı boş, buranınki de boş, İmbat'ınki de boş, belki Türkiye'deki çoğu göçertme ocakların tamamı boş. Eğer boş değilse bize şunu vermesi lazım bilimsel olarak, o boşluğu yukarı kadar dolduracak tasman oluşması lazım. 25 metrelik bir boşluk tavana kadar, işte nedir, kabarma faktörü, kırılma faktörü, işte kabalıktan falan 25'e 25 olmaz da bire bir, 25-15'e düşer, 12'ye düşer ama burada öyle olmuyor, sadece 2 ocakta karşılaşıyoruz burada, M ile C panosunda karşılaşıyoruz, diğer panoların hiçbirisinde göçük yok. Bu şunu gösteriyor: Kömür alındıktan sonra bunların altında arkadaş çok büyük bir depo var, geniş bir şey var.

NESRİN ULEMA (İzmir) - Başkanım, ben bir şeyi merak ettim. Şimdi, kömür alma işleminden sonra bölgede oluşan boşluklar sanıyorum jeolojik haritalarla tespit edilebiliyor. Benim merak ettiğim, bunların içine dolmuş olan gazların ne tür gazlar olduğu ve doldurmak yerine dışarıdan müdahaleyle boşaltılabilirliği.

BAŞKAN - Biz onu öneriyoruz, bizim en büyük çözümümüz o. Eski imalat dediğimiz sıkıntıların en büyük özelliği tehlike o. Bakın Ermenek de aynı. Ermenek'de eski imalatla yukarıdan girilmiş olsaydı, oradaki suyu alsa adam tarımda kullanmış olsaydı, suyun varlığını tespit etse -az bir sudan bahsetmiyoruz 12-13 bin metreküp sudan bahsediyoruz- yani oralar direne edilmiş olsa veyahut da yukarıdan farklı bir şeyle göçmesin diye... Benim aklımda da yani biz bilim adamları olarak birazcık uçuğuz, ben de doktorayı yarıda bıraktım geldim. 25 metreyse 25 metrelik yukarıdan bir beton direkle, otuzar metre, kırkar metre aralıklarla o tavanı ya taşımam lazım. Orada boşluk hacmi, Türkiye olarak boşluk hacimlerine çok ihtiyacımız var. Doğal gaz depolayacak boşluk şeylerimiz yok bizim, bakın havuzlarımız yok, yer altı depolarımız yok. O, o maksatla da kullanılabilir ama yeter ki bir şeye havza madenciliği veya entegre projesiyle bir bakabilelim, bizde bu yok.

HASAN ÖREN (Manisa) - Burada bir kanun eksikliği var gibime geliyor.

BAŞKAN - Çok.

HASAN ÖREN (Manisa) - Madenciler bu konuda "Biz buradan çıkanı alalım, Türkiye ekonomisine kazandıralım." demelerine rağmen yetmiyor, yasal düzenlemeye ihtiyaç var bence.

BAŞKAN - Yasal düzenlemeye ihtiyaç var. Adam göçertiyor. Şimdi doğal gaz depolamamız gerekiyor bizim. Türkiye'nin normalde yıllık 30 milyar metreküp yıllık doğal gaz tüketimi varsa bunun yüzde 25'ini, 6 milyarın en azından yüzde 20'sini hazır 6 milyar metreküp bir yerde tutmamız lazım. Aksaray'da bizim Tuz Gölü'nde yapıyorlar. Tuz Gölü'nün altına 1.500 metre aşağı inerseniz Sakine Abla, 2 kilometre kalınlığında kaya tuzu var. Kaya tuzunun ortasını sıcak suyla oyuyorlar, genişletiyorlar. İlk etapta 500 milyon metreküplük, daha sonra 5 milyar metreküpe kadar çıkacak kademe kademe depolar hazırlanıyor. Sıcak suyla onun cidarı eritildiği zaman aynı sıva yapılmış gibi sızdırmaz özelliğe sahip oluyor. Bunu, mesela, Tekirdağ'da, Trakya'da bazı eski petrol çıkan yataklara doğal gaz depoluyoruz şu an biz. Bu tür şeyler de bu amaçla kullanılabilir. Bunlar, aslında ekonomide bir şeyden yararlanabilmek istiyorsanız yararlanacak çok faktörler, çok şeyler var yani bunları illa göçertmek değil, göçmüyorsa tedbir alırsın, daha da sağlamlaştırırsınız belli bir beton direkleriyle. Yukarıdan aşağıya 50 santimlik bir şeyle insek buraya Hasan Ağabey, aşağıya betonu göndersek, beton konikler yüksele yüksele yüksele yukarı gelir, havayla birlikte sapasağlam taşır.

HASAN ÖREN (Manisa) - Benim anlatmak istediğim oydu.

BAŞKAN - Taşır orayı ve orada büyük bir boşluk olur, biz o boşluğu değerlendiririz farklı sektörler için.

HASAN ÖREN (Manisa) - Meslekten olduğunuz için ben...

BAŞKAN - Ama, oradaki tehlikeli gazı boşaltmak için de Nesrin Abla'nın dediği gibi, yukarıdan ineceğiz, farklı bir yerden hava basacağız, oradan da diğerini alacağız, emeceğiz, oradaki en azından gaz riskini -biz raporlarımızda bunları tek tek yazdık, öneriler kısmında var- yani yukarıda tavan göçse bile zehirli gazın galerilere girmesi ortadan kalkar. Şimdi, burada sıkışacak bir gaz olmayacağı için normal havaya dönüşür ortam.