BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Şimdi, KAYES'te yapılan yöntemin uygun olduğundan bahsediyorsunuz ve bu yöntemin özel yapılara da uygulanabilirliğinden bahsediyorsunuz. Şimdi, Alper Hocamızın anlatımından lojistik regresyonla ilgili bu bir veri bilim sınıflandırma metodu; siz bunu kullanarak burada hızlı tarama metoduna nazaran daha isabetli bir metot geliştirdiğinizi söylüyorsunuz ve akademik olarak bu şekilde yayınlanmış. Bunun bizim yönetmeliklerimize girecek şekilde, KAYES'le benzerliği nedir? Madem KAYES'te uygulanan yöntem uygun, sizin önerdiğiniz bu lojistik regresyon metoduyla yapılan sınıflandırmanın KAYES'le benzerliği ya da farklılığı nedir? Ya da bu metodunuzun bizim bu sınıflandırma çalışmalarının, hızlı tarama metodu yerine girebilmesi için sizin herhangi bir şekilde teklifiniz oldu mu? Yani, bu uygulamanın daha isabetli sonuçlar sağlayacağı noktasında herhangi bir yönetmeliğe girmesi için bir girişiminiz oldu mu Hocam?

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Sayın Başkan, galiba bir yanlış anlaşılma oldu. KAYES bizim geliştirdiğimiz bir yöntem, Kamu Yapılarını Envanter Sistemi çalışması yöntemi...

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - KAYES'te bu yöntemi mi uyguluyorsunuz?

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Ama kamu yapıları için, şimdi, biz bu yöntemi konut yapıları için de... Çünkü kamu yapıları deprem risk tespiti yapılırken biraz daha güvenlik katsayılarıyla çarpılıyor. Biz de kamu yapılarının risk sonucunu tahmin edecek bir yöntem geliştirdik ve KAYES kullanılıyor şu anda.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Tamam.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Biz diyoruz ki...

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Bunu özel yapılar için de...

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Şu an konutlara da yapalım. diyoruz, konutta da kullanılsın demek istiyoruz.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Tamam, şimdi anlaşıldı. KAYES'te kullanılan bu yöntem kamu yapılarının güvenlik katsayıları daha farklı olduğu için, siz, bunu özel sektörde yapılmış kullanımda olan yapılar için de geliştirdik diyorsunuz. Bunun kullanılması isabetli olacaktır.

Peki, bu noktada "Bunun yazılımının, bunun tabletlere uygulamasının, bu matematik modelin bir ara yüz hâline getirilerek ilgili idarelerce, yerel yönetimlerce kullanılmasının bir maliyeti yok." diyorsunuz. Bu sadece oradaki personel, yerinde yapılacak tespit, gözlem, seyahat giderleri... "Ama bu yazılım geliştirildi, hazır, özel yapılar için de kullanılabilir." diyorsunuz. Peki, doğru anladık o zaman şimdi.

Peki, orta hasarlı yapıların orta hasarlılık tespitinden sonra güçlendirilemeyeceğinin anlaşılması hususunda, sizin öngördüğünüz 2 kademeli bir yaklaşım yerine, orta hasar tespitinde sizin öngördüğünüz metodun kullanılarak da doğrudan ilk anda, orta hasar güçlendirilemeyecek olmasının da ilk etapta tespit edilip, anlaşılıp doğrudan ağır hasar verilme uygulaması yapılması mümkün değil midir?

DOÇ. DR. ALPER ALDEMİR - Mevzuat gereği mümkün değil Sayın Başkanım, çünkü aslında insanlar, AFAD ekipleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ekipleri orada gözlemledikleri hasarları tespit ediyorlar, ona göre sınıflandırma yapıyorlar...

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Onların da kendilerinin bir metodolojisi var.

DOÇ. DR. ALPER ALDEMİR - ... bunun değiştirilmesi için maliklerin bir şekilde itiraz etmeleri gerekiyor. İtiraz ettiler diyelim, yine, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gözlemsel olarak bakıyor ve diyor ki "Evet, ben burada bu çatlağı görmüştüm, o yüzden hâlâ bu orta hasarlıdır." Ama biz diyoruz ki "Bir aşama ileriyi görelim." çünkü analizler sonucunda gerçekten bu binanın ağır hasarlı çıkması gerekiyorsa ya da çok ağır derecede güçlendirilmesi gerekiyorsa, o zaman biz bu insanlara şöyle bir opsiyon tanıyalım: Bu aşamada orta hasar almıştır binanız ama oldukça kötü durumda. Neden? Çünkü beklediğimiz ya da gelen deprem senaryosu, beklediğimiz deprem senaryosunun çok altında sizin temel hatalarınız var, bunlar da güçlendirmeyle çözülemez ya da astarı yüzünden pahalıya gelir, size bir opsiyon daha sunalım. Bu, evet, orta hasarlı olarak ilan edilmiştir ama mevzuat gereği bu matematiksel metotla bakıldıktan sonra sizi ağır hasara sevk etme ihtimalimiz var ama mevzuat gereği şu aşamada sadece gözlemsel olarak yapılabiliyor ve bu değiştirilemiyor.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Şimdi, yalnız şöyle bir durum ortaya çıkıyor: İtiraz gelmemesi durumunda güçlendirilmesinin mümkün olmayacağı, sizin parametrik çalışmanıza göre güçlendirilmesinin mümkün olmayacağı bir yapıda oradaki hak sahipleri itiraz etmeyebilir, binayı güçlendirmeye kalkışabilir. Yani, AFAD'ın yaptığı hasar tespitine itiraz etmezler, binayı güçlendirmeye kalkarlar ve o aşamada belki telafisi olmayan bir durumla ya da başarısız bir güçlendirme tablosuyla karşılaşabilirler. O açıdan, sizin bu hasar tespit metodolojinizin içine katılarak orta hasar tespit edilmiş binaların, orta hasar duyurusunun ilanının yapılmadan evvel, yine aynı hasar tespit yapan ekip tarafından ya da 2'nci bir ekip tarafından hızlı bir şekilde güçlendirilip güçlendirilmeyeceğine de bakılarak bir seferde kararın verilmesi, açıklanması daha isabetli olacaktır. Yani vatandaşın itiraz mekanizmasının bu arada işlemesini beklemek ya da ona bağlı bir işlem hâline getirmek sağlıklı olmaz. Eğer siz orta hasarlı yapının güçlendirilip güçlendirilmeyeceğine dair uygulamanızın hızlı bir uygulama olduğunu ve bunu da uygulayacak ekiplerin eğitimini rahatlıkla alıp bu korelasyonu sizin matematik modelinize tabi tutup birkaç ilave veriyle karar alabileceklerini öngörüyorsanız, o zaman sizin bu metodolojinizi sahada AFAD hasar tespiti elemanlarınca orta hasarlı tespit edilmiş yapılarda açıklanmadan 2'nci bir işlem olarak biz direkt mevzuatın içine alabiliriz.

DOÇ. DR. ALPER ALDEMİR - Öyle bir şey bulabilirsek tabii, daha sağlıklı olur.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Ben burada bir şey söylemek istiyorum Sayın Başkan.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Buyurun.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Şimdi, deprem bölgelerinde deprem sonrasında ne yazık ki bazen siyasilerin orada yapmış olduğu ivedi... Gerçi o da orada vatandaşların talepleri doğrultusunda, çok hızlı değerlendirmeler sonucunda zaten meydana gelen bazı sorunları, aksaklıkları gidermek için yapılan bir şey.

Şimdi, Alper Hocamızın bahsettiği bu yöntem, bizim bahsettiğimiz çok hızlı ön eleme yönteminin bir ilerisi, biraz daha vakit alabilecek, yani ne diyebiliriz? Biz dünyayı yarım günde yapabilir miyiz Alper Hocam?

DOÇ. DR. ALPER ALDEMİR - Bir gün diyebiliriz Hocam.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Hocam, bir gün, orta hasarlı tespit edilmiş yapıların ilan edilmeden önce tekrar güçlendirilip güçlendirilmeyeceğine dair sizin metodunuzla değerlendirilmesi bir günse, bu uzun bir süre değil. Yani burada hasar tespit çalışmaları, burada orta hasar, ağır hasar tespitleri zaten süratle yapılabiliyor. Bunlar da herhangi bir siyasi etki vesaire de yok. Bu konuda bizim kurumlarımızın, AFAD olsun, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olsun, DASK olsun ortak metodolojileri zaten var, son derece yetkin kadroları da var. Bu noktada, eğer güçlendirmenin gerçekten sizin öngördüğünüz metotla "Orta hasar durumunda değerlendirilmesi hem millî kayıpların önüne geçecek hem başarısız güçlendirmeleri engelleyecek." diyorsanız, bu konuyu enine boyuna daha fazla hem ilgili Bakanlıkla, Çevre ve Şehircilik Bakanlığımızla, Yapı İşleriyle de AFAD'la da görüşerek sizin metodunuzu mevzuat içinde yer alarak özellikle orta hasarlı binalarda hemen akabinde gerçekleştirilecek 2'nci bir metot olarak öneririz ve o şekilde uygulanması daha iyi olur. Öbür türlü vatandaşın itirazına bırakmak...

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Bu, doğru ve mantıklı olanı Sayın Başkan. Ama gerçekten, deprem sonrası bazen bir gün bile çok uzun bir süre... Ama bu imkânlar sağlanırsa tabii ki...

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Yok, orta hasarlı yapıların... Bakın, orta hasarlı yapılara ilişkin verilecek karar, orta hasardan ağır hasara dönüşmesi için geçecek olan birkaç günlük süre, deprem veya afet yönetimi açısından, deprem sonrası yapılan çalışmalar açısından çok uzun bir süre değildir. Çünkü orta hasarlı yapı zaten iskân edilemez, orta hasarlı yapı güçlendirilmeden iskân edilmeyeceği için, orta hasarlı yapı belli bir süre içerisinde zaten güçlendirilmezse kanun gereği ağır hasara dönüşeceği için, o arada vatandaşın herhangi bir şekilde oradaki 2'nci bir çalışmadan dolayı beklemesinden dolayı bir mağduriyet yaşaması söz konusu olmaz. Az hasarlı binalarla alakalı olsa veya farklı bir durum olsa burada diyebiliriz ki evet, vatandaş işte binasının akıbetiyle ilgili veya barınmasıyla ilgili bir gecikme yaşayacak ama zaten orta hasarlı binada vatandaşın oturması söz konusu değil. Biz, bu metotla orta hasarlı binayı hasarsız değil ağır hasarlı olup olmayacağına karar vereceğimiz için, burada vatandaşın bir mağduriyeti olmaz. Yani bu konuyla alakalı daha detaylı bilgi alıp sizin teklif ettiğiniz iki aşamalı orta hasar tespiti yerine, mevzuat düzenlemesinde teklif ettiğiniz bu iki maddeyi tek, aynı süreç içerisinde olacak şekilde geliştirirseniz bizce daha isabetli olur diye düşünüyoruz.

Yine, aynı şekilde, bu sizin metodunuzla yapılacak risk analizinin de aynı KAYES'te olduğu gibi diğer özel binaların, özel mülkiyete tabi binaların da risk analizinde uygulanabilmesini, KAYES örneğinden hareketle önerilerimiz arasında -uzmanlarımız da zaten sizi dinliyor- biz de teklif edeceğiz inşallah. KAYES'teki metodolojinin diğer yapılar için de uygulanması gerektiğinin altını çizeceğiz.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Evet, Sayın Başkanım.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Evet, burada öneriler kısmında eğitimle alakalı verdiğiniz değerli bilgiler önemli. Aynı şekilde, kentsel dönüşüme ilişkin kira yardımının, kredi destek tutarlarının bölgelere göre, gerekirse illere göre farklılık göstermesi, bunları daha uzun vadeye yaymak konusu bizim de üzerinde durduğumuz bir husus. Taşınma yardımları, bunlar da önemli, bunlara biz de önem veriyoruz.

Evet, Hocam, hem bu metodun Türkçe... Siz bunu yabancı makalelerde yayınladınız herhâlde.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Evet.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Bununla alakalı gerekirse uzman arkadaşlarımızla biz de sizle irtibata geçeriz. O metotla ilgili biraz daha detaylı bilgi alıp hem önceliklendirme için bu metodun uygulanmasının daha isabetli olacağı konusunu hem de orta hasar tespitinde de ona benzer önerdiğiniz metodun da sürece dâhil edilmesini bir öneri olarak alıyoruz, yansıtırız inşallah.

Bir de Hocam, burada üç boyutlu beton teknolojisi ve özellikle 25 milyon ton bir enkaz ortaya çıkacağı öngörülüyor. Bunun geri dönüştürülerek işte afet sonrası geçici yaşam alanlarında ya da sökülüp takılabilir birtakım yapı elemanları geliştirilmesinde kullanılacağını söylediniz.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Evet.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Şimdi, onu acar mısınız? Yani bu, içinde birçok farklı maddeyi barındıran, enkaz içinde sadece beton artığı olmayan, işte duvar, tuğla, kireç, vesaire benzeri alçı, sıva, her tür malzemeyi barındıran... Bu nasıl bir şekilde değerlendirilecek Hocam?

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Sayın Başkan, çok güzel bir noktaya değindiniz. Öncelikle şunu söylemek isterim ki: İnşaat yıkıntı artıkları ülkemizdeki toplam katı yıkıntı atıklarının yüzde 50'sini oluşturuyor ve artık depolayacak bir yerimiz de kalmadı. Şimdi, bizim hep istediğimiz ve Bakanlığa da yazdığımız mevzuat şu şekilde: Biz binaları yıkarken seçici yıkım yapalım. Biz bu seçici yıkımla ilgili 6 tane 11 katlı bina yaptık, 7'sini seçici yıkım yapalım, diğerini tamamen baştan sona yıkalım, diğerini elle yıkarak, makineyle yıkarak farklı yıkım teknikleri yaptık İstanbul Maltepe'de. Şunu gördük: Biz seçici yıkım yaparsak yani binanın içerisindeki zaten demirin tamamı ekonomik değeri yüksek olduğu için döküyorlar. Bunun dışındaki plastik ve ahşabı bir şekilde binanın yıkıntı atıklarından uzaklaştırabilirsek diğerlerinin bizim açımızdan hiçbir ehemmiyeti yok, ispatladık bunu. Ve ülkemizin... Sadece ülkemizin de değil, o diğer Avrupa Birliği projesinde Avrupa'nın dört bir yanından gelen farklı inşaat yıkıntı atıkları; işte, beton moloz, tuğla, gaz beton, yeri geldiğinde briket oluyor, yeri geldiğinde çatı tuğlaları veyahut buna benzer malzemeler. Biz, bunların hepsini kendi içerisinde rahatlıkla tolere edebilerek neredeyse -atıyorum, size örnek verebilirim, bunların hepsi de ispatlı- yirmi sekiz günde 35-40 megapaskalı üretebiliyoruz. Alper Hoca'mız da bunları yapı laboratuvarında test ediyor. Öncelikle bu.

Örneğine bakarsak, şu an İstanbul'da artık doğal malzeme bulmak çok zor, çok uzak mesafelerden getiriliyor ve inanılmaz yüksek maliyetli. Buna ilaveten, agregaların içerisinde çok yüksek oranda kil var. Emin olun, orada kullandığımız o killi malzeme, inşaat yıkıntı atıkları, seçici yıkım yaparsak bu yıkıma yaklaşık yüzde 10-15 maliyet ilave ediyor ve Avrupa'da, dünyada hep böyle. Bunu bu şekilde yaptığımızda inanılmaz bir katma değeri oluyor. Biz bunu en zor teknoloji olan 3 boyutlu üretim tekniğinde de kullanabiliyoruz, Alper Hocamın geliştirdiği, birbirlerine monte, demonte edilebilir sistemlerde de rahatlıkla kullanabiliriz. Burada sizden istediğimiz; bu inşaat yıkıntı atıkları gerçekten ülkemizin üzerinde çok büyük bir bela, lütfen... Şu getirilebilir mesela: Atık sahalarına kamyonla getirilen atık karışık bir atıksa ona ceza verilebilir. Mesela, kamyon başı 500 TL. Eğer atık sahasına gelen atık, ayrıştırılmış yani ayrıştırılmış dediğim; ahşap ve plastik ayrıştırılmışsa, o gelsin bedava döksün çünkü biz onu kullanabileceğiz. Sadece bu. Diğer bütün kimyasal veyahut farklılıkları; alçı olsun, kireç olsun biz rahatlıkla tolere edebiliyoruz Sayın Başkanım.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Evet, bu da güzel bir bilgi oldu bizim açımızdan. Bu da bizim önerilerimiz arasında yer alabilecek bir husus.

Tabii, tüm geri dönüşüm alanında ayrıştırma çok önemli, bu noktada da sizin bahsettiğiniz inşaat yıkıntı atıklarının da ayrıştırılarak saklanması, geri dönüşüm açısından önemli bir husus.

Hocam, çok teşekkür ediyoruz. Bu güzel sunumu bizimle paylaştınız ve özellikle de bir an önce önceliklendirme yapabilme; güçlendirme ya da dönüşüm bekleyen depreme güvensiz bu kadar yapı stokunu hangi önceliklendirmeye göre, hangi esaslarla tespit edeceğiz ve nereden başlayacağız sorusuna belki de çok güzel çözüm olabilecek KAYES'te uygulanan bu sistemi geliştirmiş olmanız bizim için de çok önemli, çok faydalı olacağına da inanıyoruz. İnşallah, hem önerilerimizde hem uygulamada bu çalışma yer alacak diye ümit ediyoruz.

Diğer, orta hasarlı yapılara ilişkin ve geri dönüşüme ilişkin önerdiğiniz bütün metotlar da gerçekten başarılı ve dikkate değer.

Çok teşekkür ederiz bu güzel sunumunuz için. Tüm Komisyon üyelerimiz adına teşekkür ediyorum.

Değerli milletvekillerimiz, bugün çevrimiçi sunumda bizimle bu değerli bilgileri paylaşan Hacettepe Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümümüzün Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Mustafa Şahmaran'a ve Doç. Dr. Alper Aldemir'e teşekkür ediyoruz.

Değerli hocalarım, başarılarınız daim olsun, emeğinize, yüreğinize sağlık, inşallah, çalışmalarımız için de tekrar temas ederiz sizlerle. İyi çalışmalar, iyi akşamlar diliyoruz sizlere.

PROF. DR. MUSTAFA ŞAHMARAN - Ben de çok teşekkür ederim Sayın Başkanım, hayırlı akşamlar diliyorum.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Sağ olun Hocam, teşekkür ederiz.

DOÇ. DR. ALPER ALDEMİR - Zaman ayırdığınız çok teşekkürler, iyi akşamlar.

BAŞKAN RECEP UNCUOĞLU - Sağ olun Alper Hocam, sizlere de.