YUSUF ZİYA YILMAZ (Samsun) - Saygıdeğer Hocam, çok istifade ettik, çok teşekkür ediyorum.

Ben de makine mühendisiyim, biraz daha işin mekanik tarafını da merak ediyorum aslında ama önce, bir şey sorayım yer bilimi adına: Şimdi her şey Arabistan Yarımadası'nın kuzeye doğru hareketinin Anadolu Yarımadası'nı sıkıştırmasından ötürü oluyor yani bütün hadise bu. Peki, dünyada her hâlde böyle yerküre üzerinde hareket eden çeşitli kara kütleleri vardır ve onlar, karşı tarafta bu harekete katılmayan, karşı dirençte bulunan başka kütleler üzerinde kırılmalara sebep olup herhâlde deprem dediğimiz olaya sebep oluyorlar. Yerküre üzerinde başka yerler var mı böyle, başka kara kütleleri var mı hareket eden ve başka bir kara kütlenin üzerinde depreme sebep olan Hocam? Bir sorum bu.

İkincisi şimdi, bu Arabistan Yarımadası hareket ediyor Anadolu Yarımadası'ndaki kara kütlesini sıkıştırıyor: Bu sıkışma esnasında bizim fay dediğimiz, bu sıkışmaya direnemeyen, bu sıkışmaya karşı koyamayan bazı parçalar kırılıyor, bazı parçalar demeyeyim de bazı büyük kütleler kırılıyor ve o anda da deprem oluyor, değil mi, bu kırılma esnasında da deprem oluyor. Depremin herhâlde en basit izah tarzı budur diye kendi kafamda böyle çözüyorum. Dünyanın başka coğrafyalarında bu tarz hareketler var mı bir onu sorayım, bir de doğrusu şeyi anlayamadım: Şu siyanür havuzlarıyla ilgili olayın çok büyük risk ve çok büyük bir tehlike olduğunu söylediniz; bu siyanür havuzları oralardaki maden çalışmaları esnasında firmaların yaptıkları havuzlar mı?

PROF. DR. GÜROL SEYİTOĞLU - Evet, onlar öyle yani diyelim ki altın çıkarıyorsunuz, onu siyanürle işleve sokuyorlar ve altını o şekilde elde ediyorlar.

YUSUF ZİYA YILMAZ (Samsun) - İçinde bir yerde hazırlanın diye...

PROF. DR. GÜROL SEYİTOĞLU - O atık olan pasayı da o havuzlarda tutuyorlar.

YUSUF ZİYA YILMAZ (Samsun) - Bir kere bunların hiçbir zaman bu fay hatları dediğimiz riskli alanlara yakın yerlerde olmamaları lazım.

PROF. DR. GÜROL SEYİTOĞLU - Kesinlikle evet. Aynı zamanda mesela, filmlerde falanda görmüşsünüzdür; işte Kaliforniya'da deprem olur yüzme havuzları çalkalanır; onun içindeki sular. Dolayısıyla onu da büyük bir havuz olarak düşünürseniz, o tür risklere karşı tedbir alınması gerekir ve bunun kanun zoruyla yapılması gerekir, kişinin ya da firmanın inisiyatifine bırakılmaması gerekir diye düşünüyorum.

Diğer sorunuz da; konuşmama Hindistan örneğiyle başladım; Hindistan Asya'ya çarpıyor ve onun aynı Türkiye'de olduğu gibi...

YUSUF ZİYA YILMAZ (Samsun) - Himalayalar oluşuyor.

PROF. DR. GÜROL SEYİTOĞLU - ...Himalayalar oluşuyor ve değişik yönlere Asya parçalarının kaçtığını görüyoruz. Bizim Türkiye'deki örneğimiz bunun daha küçük bir örneği yani model olarak, boyut olarak baktığımız zaman daha küçük. Mesela, bu kaçmayla ilgili bindirme fayları harekete geçtiği Siçuan'da 8,5 ya da 8,4 civarında bir deprem üretti. Dolayısıyla oradaki fayların boyutları ve çarpmanın etkisi daha fazla olduğu için kayaların üzerinde biriken gerilme daha fazla, dolayısıyla daha büyük deprem üretebiliyor. Zaten deprem şu şekilde yani diyelim ki 2 blok bir birine doğru hareket ediyor, belli bir yerde kilitlenme oluyor sonuçta, önce depremi görmüyorsunuz; gerilme birikiyor, birikiyor milimetre/yıldan bahsediyoruz burada: Milimetre/yıllar birikerek üstünde en son artık kayanın dayanamayacağı hâle gelince deprem oluyor. Bu, aynı işte çocukluğumuzda oynadığımız gibi bir kuru dalı alıyoruz, bükmeye başlıyoruz, bükeriz, bükeriz belli bir süreden sonra artık o dalın üstündeki gerilmeyi aştığımız anda dal kırılır, kayalar da aynı şekilde hareket ediyorlar; dolayısıyla bu fay zonu dediğimiz sistemler öyle, bir kere de kırıldı mı zaten yani fay bir kere oluştu mu bundan sonraki bütün hareketler onun üzerinde oluyor çünkü orası daha kolay yenileniyorlar. Dolayısıyla bu paleosismoloji çalışmalarının temel felsefesi de bu; bir fay bir yerde kırdıysa bir daha aynı yerde kıracaktır ki zaten onun tarihleme yaparak zaman aralıklarını saptayabiliyoruz şu anda.

YUSUF ZİYA YILMAZ (Samsun) - Teşekkür ediyorum, çok sağ olun.