AHMET KAYA (Trabzon) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Eti Madenin merkezleri yurt dışında olan ve sermayesinin bir kısmı doğrudan, bir kısmı da dolaylı olmak üzere yüzde 100'üne sahip olduğu 2 tane yurt dışı şirketi bulunmaktadır. 1984 yılında Lüksemburg'da kurulan Etimine S.A şirketi ve Eti Madenin ürettiği ürünlerin pazarlanması amacıyla 1982 yılında Finlandiya'da kurulan Etiproducts OY şirketi.

Etimine S.A.'nın yıllık hesap ve işlemleri Lüksemburg'da yerleşik bir bağımsız denetim firmasınca Lüksemburg tarafından uyumlaştırılan uluslararası standartlara göre yapılmaktadır. Etiproducts OY şirketinin yıllık hesap ve işlemleri de Finlandiya'da yerleşik bir bağımsız denetim firması tarafından ülke denetleme standartlarına göre yapılmaktadır.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün sermayesinin tamamı kendine ait olan "AB Etiproducts OY ve Etimine S.A." adlı ana şirketleri ile bu şirketlerin sermayelerinin tümüne sahip olduğu ayrıca 4 adet yurt dışı alt şirketi bulunuyor.

Satışlarının yüzde 97'sini yurt dışına ihraç eden Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü yaptığı satışların önemli bir kısmını bu şirketler aracılığıyla yapmaktadır.

Hâl böyle olunca dünyanın belirAHMET KAYA (Trabzon) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Eti Madenin merkezleri yurt dışında olan ve sermayesinin bir kısmı doğrudan, bir kısmı da dolaylı olmak üzere yüzde 100'üne sahip olduğu 2 tane yurt dışı şirketi bulunmaktadır. 1984 yılında Lüksemburg'da kurulan Etimine S.A şirketi ve Eti Madenin ürettiği ürünlerin pazarlanması amacıyla 1982 yılında Finlandiya'da kurulan Etiproducts OY şirketi.

Etimine S.A.'nın yıllık hesap ve işlemleri Lüksemburg'da yerleşik bir bağımsız denetim firmasınca Lüksemburg tarafından uyumlaştırılan uluslararası standartlara göre yapılmaktadır. Etiproducts OY şirketinin yıllık hesap ve işlemleri de Finlandiya'da yerleşik bir bağımsız denetim firması tarafından ülke denetleme standartlarına göre yapılmaktadır.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün sermayesinin tamamı kendine ait olan "AB Etiproducts OY ve Etimine S.A." adlı ana şirketleri ile bu şirketlerin sermayelerinin tümüne sahip olduğu ayrıca 4 adet yurt dışı alt şirketi bulunuyor.

Satışlarının yüzde 97'sini yurt dışına ihraç eden Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü yaptığı satışların önemli bir kısmını bu şirketler aracılığıyla yapmaktadır.

Hâl böyle olunca dünyanın belirli merkezlerinde bulunan ve büyük satış bölgelerine sahip olan bu şirketlerin, bor ürünlerinin alım-satım farkından kaynaklanan önemli bir geliri ve harcama potansiyeli mevcuttur.

Anayasa'nın 165'inci maddesi: "Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir." demektedir. Burada tabii KİT'lerin denetiminin Sayıştay tarafından yapıldığı bilgisini de parantez içinde vermemiz lazım.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün sermayesinin tamamına sahip olduğu yurt dışı şirketlerinin Teftiş Kurulu tarafından 2001 yılından bu yana denetleme ve incelemeye tabi tutulmadığı ve bu tarihten sonra şirketlerle ilgili herhangi bir denetim programının yapılmadığı anlaşılıyor.

Bu bilgiler ışığında,

kamu kaynağı kullanan ve çok yüksek tutarlarda ürün satışı gerçekleştiren bu şirketlerde 2001 yılından bu yana Sayıştay denetimi yapılamamasının sebebi nedir? Yurt dışında bağımsız denetime tabi tutulan bu şirketlere ait işletme faaliyetlerine ilişkin önem arz eden belgeler ve bağımsız denetim raporları Sayıştaya ulaştırılmakta mıdır, ulaştırılmıyorsa sebebi nedir? 82 ve 84 yıllarında kurulan bu şirketlerin şu ana kadar Sayıştay tarafından herhangi bir dönemde denetimi yapılmış mıdır, yapılmışsa hangi yıllarda yapılmıştır ve denetleme hangi yıllardan sonra yapılmamaya başlanmıştır? Bu 2 şirket Sayıştayın denetiminden kaçırılıyor algısı konuşulmaktadır, bu algı, sizin tarafınızdan da bilinen bu algı sizi rahatsız etmiyor mu? Bağımsız denetime tabi tutulan yurt dışındaki 2 şirketinizin yıllık denetim raporları, Eti Madenin 2019 yılı denetim raporlarına dâhil edilmiş midir, edilmediyse sebebi nedir? Bu şirketlerin 572 milyon dolara ulaşan çok iyi satış ciroları varken denetime tabi tutulmaması kurumun mali şeffaflığına gölge düşürmüyor mu?

Diğer bir konu: Yönetmelikler, yasaların uygulanmasını sağlamak amacıyla hazırlanan, düzenleyici nesnel kuralların yazılı olduğu düzenlemelerdir. İdari işlem olan yönetmelikler idari yargı denetimine tabidir. Yönergeler ise yönetmeliklerde değinilmeyen konulara açıklık getirmek için düzenlenen ve herhangi bir konuda izlenecek süreçleri belirleyen buyrukların yazılı olduğu belgelerdir.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün 03/02/2005 tarih ve 33/5 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla ile muhtelif konulardaki 35 adet yönetmeliğinin yönergeye dönüştürülmesinin tasvip edildiği görülmektedir. 2019 yılı denetimlerinde 7 adet yönetmelik ve 19 adet yönerge olduğu tespit edilmiştir. Yönetmelik yerine yönerge olarak yapılan düzenlemeler; 10 no.lu Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesi, 16 no.lu Disiplin İşlemleri Usul ve Esasları Yönergesi, 30 no.lu Muhasebe Esasları Yönergesi, 36 no.lu İşletmelerinde Uygulanacak Prim Yönergesi, 39 no.lu Dekapaj İşleri Yönergesi, 47 no.lu Kişisel Koruyucu Donanım ve Demirbaş Giyim Eşyası Yönergesi, 54 no.lu Açıktan İşçi Alımında Uygulanacak Sözlü Sınavın Usul ve Esasları Yönergesi.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün yetki ve görev alanındaki kamuyu ve üçüncü kişileri doğrudan ilgilendiren hususlar ile kamu görevlilerine ait genel ve mali hükümleri kapsayan hususların yönetmelikle düzenlenmesinin yasal zorunluluk olduğu değerlendirilmektedir. Üçüncü kişileri ve kamuyu ilgilendirmeyen ve sadece kurumun iç işlerinin yönergelerle ile düzenlenmesi mümkündür.

Bu itibarla, yetki ve görev alanındaki, kamuyu ve üçüncü kişileri doğrudan ilgilendiren hususlar ile kamu görevlilerine ait genel ve mali yükümleri kapsayan hususların yönetmelikle düzenlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Tüm bu bilgiler ışığında, kurum neden yönetmelikle yapılması gereken işleri yönergeyle yapmayı tercih etmektedir? 35 yönetmeliğin yönergeye dönüştürülmesi kararının sebebi nedir?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda bir müdahalesi veya itirazı var mıdır?

Yönetmelikler yasal bağlayıcılığı olduğu için mi tercih edilmemektedir? Yönergeyle daha serbest hareket alanı mı yaratılmak istenmektedir? Kurumun gelir getirici işlemleriyle ilgili olarak yürürlükteki Rödövans Uygulama Yönergesi yerine Çerçeve Rödövans ve Gelir Getirici İşler Uygulama Yönetmeliği'nin hazırlanarak yürürlüğe konulmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir. Yine aynı şekilde yönetmelik yerine yönergenin tercih edilmesinin sebebi nedir? Kurumun gelir getirici işlemlerinin bakanlık eliyle yani yönetmelikle yürütülmesi çok daha şeffaf bir yöntem olmaz mıydı?

Yine, Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesi, Muhasebe Esasları Yönergesi, Prim Yönergesi, Açıktan İşçi Alımında Uygulanacak Sözlü Sınavın Usul ve Esasları Yönergesi... Bu kritik konuların normal şartlarda yönetmelikle yapılması gerekiyordu, neden yönergeyle yapılmıştır? Bu konuda da bilgi verirseniz memnun oluruz.

Yine, Eti Madenin yurt dışındaki genel müdürlerine ilişkin son tespit Sayıştayın 2017 Yılı Raporu'nda yer almıştı. Rapora göre, yurt dışındaki sadece bir şirketin genel müdürü, 2017 yılında 13 bin 500 avro maaş alıyordu. Bu tutar, sonraki iki yılın Sayıştay raporlarına yazılmadı. Genel müdürlerin üç yıldır aynı maaşı almaları durumunda bile güncel kurdan hesap yaptığımız zaman bu maaş yani 13 bin 500 euro, 120 bin 55 liraya tekabül ediyor ki bu 42,66 asgari ücret demek yani 42,66 asgari ücretle çalışanın aldığı maaş. Yani az önce de Sayın Çakırözer ifade etti, kurumda çalışan işçilerle ilgili, maaş konusunda aynı alanda çalışan işçilerden daha az maaş aldıklarını söyledi.

Şimdi, arada enteresan bir durum var yani genel müdürler çok yüksek maaş alıyor, işçiler çok düşük maaş alıyor. Arada bu makasın sebebi nedir? Gerçekten ilginç. Yani burada şunları da sormak istiyorum tabii: Bu talihli müdürler kimlerdir; in midirler, cin midirler? Raporlarda adları, sanları niye yok bunların? Kim oldukları neden gizleniyor, adları neden hiçbir kayıtta yer almıyor? Anlamak mümkün değil. Eti Madenin yurt dışında kaç genel müdürlüğü vardır? Bu genel müdürlüklerin 2018, 2019, 2020 maaşları ne kadardır? 2017 yılı raporlarında yer alan yurt dışı şirketi genel müdürlerinin 13.500 euro maaş aldıkları yönündeki Sayıştay tespiti neden daha sonraki raporlarda yazılmamıştır? Bunu da yine Sayıştay yetkililerine sormuş olalım.

Ve son olarak, Eti Madenin BOREL el dezenfektanı, BORON çamaşır deterjanı, BORTAM yüzey dezenfektanı gibi ürünlerinin, birçok ürününün olduğunu biliyoruz ve bu çalışmalarınızı gerçekten takdir ediyoruz. Bu ürünler kaç kalemdir? Kamuoyu nezdinde bu ürünler kabul görmüş müdür, bu ürünler konusunda hedeflenen amaca ulaşılmış mıdır? Satışları ve piyasa arz talep durumları nedir? Yurt dışı satışı var mıdır bu ürünlerimizin? Gerçekten millî ve yerli ürünler olarak bu yaptıklarınızla gurur duyuyoruz. Bu çalışmaları ortaya koyan ekibe de şükranlarımızı, teşekkürlerimizi sunuyoruz fakat şu konuyu da burada hep birlikte bir konuşmamız, aslında bir nihayetlendirmemiz lazım. Yaklaşık iki buçuk-üç yıldır KİT Komisyonundayız, her görüşmede bu yurt dışı şirketleri konusu gündeme geliyor. Şirketin yaptığı, oraya sizin de dizdiğiniz onlarca ürün var, yani bu ürün çeşitliliği nasıl artırılabilir, bunların piyasa payı nasıl artırılabilir? Gerçekten gurur duyuyoruz, gerçekten tebrik ediyoruz yani fakat bunu konuşamaz olduk. Bu yurt dışı şirketleri konusunu -Sayın Başkan, sizlerden de rica ediyorum- yani iktidarıyla muhalefetiyle bir şekilde, bir netleştirelim, kafalardaki soru işaretlerine sorulan sorulara bütün açıklığıyla, şeffaflığıyla cevap vererek bu konuyu tartışılır olmaktan çıkaralım bence ama sorulan sorulara da makul cevaplar vererek bunu yapayım. Her toplantımız, Eti Madenin her görüşmesinde bu konu 1'inci gündem maddesi ve bütün diğer meselelerin önünü örtüyor, arkadaşlarımız emek veriyor işte bir sürü ürün üretmişler, gayret etmişler, çaba sarf etmişler, bütün o emeklerini de gölgeleyen bu durumun da artık bundan sonra konuşulmaması adına, arkadaşlarımızın, bizlerin bu yurt dışı şirketleriyle ilgili sorduğu sorulara da samimiyetle, açık yüreklilikle, net rakamlarla cevaplandırırsak bundan sonra belki artık ürün çeşitliliğini, yaptığınız o güzel işleri konuşur, biz de sizlere teşekkürlerimizi iletiriz.

Benim konuşmam bu kadar, tekrar teşekkür ediyorum, emeklerinize yüreğinize sağlık diyorum. Güzel işler yapacağınıza olan inancımla saygılar sunuyorum.

li merkezlerinde bulunan ve büyük satış bölgelerine sahip olan bu şirketlerin, bor ürünlerinin alım-satım farkından kaynaklanan önemli bir geliri ve harcama potansiyeli mevcuttur.

Anayasa'nın 165'inci maddesi: "Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir." demektedir. Burada tabii KİT'lerin denetiminin Sayıştay tarafından yapıldığı bilgisini de parantez içinde vermemiz lazım.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün sermayesinin tamamına sahip olduğu yurt dışı şirketlerinin Teftiş Kurulu tarafından 2001 yılından bu yana denetleme ve incelemeye tabi tutulmadığı ve bu tarihten sonra şirketlerle ilgili herhangi bir denetim programının yapılmadığı anlaşılıyor.

Bu bilgiler ışığında,

kamu kaynağı kullanan ve çok yüksek tutarlarda ürün satışı gerçekleştiren bu şirketlerde 2001 yılından bu yana Sayıştay denetimi yapılamamasının sebebi nedir? Yurt dışında bağımsız denetime tabi tutulan bu şirketlere ait işletme faaliyetlerine ilişkin önem arz eden belgeler ve bağımsız denetim raporları Sayıştaya ulaştırılmakta mıdır, ulaştırılmıyorsa sebebi nedir? 82 ve 84 yıllarında kurulan bu şirketlerin şu ana kadar Sayıştay tarafından herhangi bir dönemde denetimi yapılmış mıdır, yapılmışsa hangi yıllarda yapılmıştır ve denetleme hangi yıllardan sonra yapılmamaya başlanmıştır? Bu 2 şirket Sayıştayın denetiminden kaçırılıyor algısı konuşulmaktadır, bu algı, sizin tarafınızdan da bilinen bu algı sizi rahatsız etmiyor mu? Bağımsız denetime tabi tutulan yurt dışındaki 2 şirketinizin yıllık denetim raporları, Eti Madenin 2019 yılı denetim raporlarına dâhil edilmiş midir, edilmediyse sebebi nedir? Bu şirketlerin 572 milyon dolara ulaşan çok iyi satış ciroları varken denetime tabi tutulmaması kurumun mali şeffaflığına gölge düşürmüyor mu?

Diğer bir konu: Yönetmelikler, yasaların uygulanmasını sağlamak amacıyla hazırlanan, düzenleyici nesnel kuralların yazılı olduğu düzenlemelerdir. İdari işlem olan yönetmelikler idari yargı denetimine tabidir. Yönergeler ise yönetmeliklerde değinilmeyen konulara açıklık getirmek için düzenlenen ve herhangi bir konuda izlenecek süreçleri belirleyen buyrukların yazılı olduğu belgelerdir.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün 03/02/2005 tarih ve 33/5 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla ile muhtelif konulardaki 35 adet yönetmeliğinin yönergeye dönüştürülmesinin tasvip edildiği görülmektedir. 2019 yılı denetimlerinde 7 adet yönetmelik ve 19 adet yönerge olduğu tespit edilmiştir. Yönetmelik yerine yönerge olarak yapılan düzenlemeler; 10 no.lu Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesi, 16 no.lu Disiplin İşlemleri Usul ve Esasları Yönergesi, 30 no.lu Muhasebe Esasları Yönergesi, 36 no.lu İşletmelerinde Uygulanacak Prim Yönergesi, 39 no.lu Dekapaj İşleri Yönergesi, 47 no.lu Kişisel Koruyucu Donanım ve Demirbaş Giyim Eşyası Yönergesi, 54 no.lu Açıktan İşçi Alımında Uygulanacak Sözlü Sınavın Usul ve Esasları Yönergesi.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün yetki ve görev alanındaki kamuyu ve üçüncü kişileri doğrudan ilgilendiren hususlar ile kamu görevlilerine ait genel ve mali hükümleri kapsayan hususların yönetmelikle düzenlenmesinin yasal zorunluluk olduğu değerlendirilmektedir. Üçüncü kişileri ve kamuyu ilgilendirmeyen ve sadece kurumun iç işlerinin yönergelerle ile düzenlenmesi mümkündür.

Bu itibarla, yetki ve görev alanındaki, kamuyu ve üçüncü kişileri doğrudan ilgilendiren hususlar ile kamu görevlilerine ait genel ve mali yükümleri kapsayan hususların yönetmelikle düzenlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Tüm bu bilgiler ışığında, kurum neden yönetmelikle yapılması gereken işleri yönergeyle yapmayı tercih etmektedir? 35 yönetmeliğin yönergeye dönüştürülmesi kararının sebebi nedir?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda bir müdahalesi veya itirazı var mıdır?

Yönetmelikler yasal bağlayıcılığı olduğu için mi tercih edilmemektedir? Yönergeyle daha serbest hareket alanı mı yaratılmak istenmektedir? Kurumun gelir getirici işlemleriyle ilgili olarak yürürlükteki Rödövans Uygulama Yönergesi yerine Çerçeve Rödövans ve Gelir Getirici İşler Uygulama Yönetmeliği'nin hazırlanarak yürürlüğe konulmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir. Yine aynı şekilde yönetmelik yerine yönergenin tercih edilmesinin sebebi nedir? Kurumun gelir getirici işlemlerinin bakanlık eliyle yani yönetmelikle yürütülmesi çok daha şeffaf bir yöntem olmaz mıydı?

Yine, Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesi, Muhasebe Esasları Yönergesi, Prim Yönergesi, Açıktan İşçi Alımında Uygulanacak Sözlü Sınavın Usul ve Esasları Yönergesi... Bu kritik konuların normal şartlarda yönetmelikle yapılması gerekiyordu, neden yönergeyle yapılmıştır? Bu konuda da bilgi verirseniz memnun oluruz.

Yine, Eti Madenin yurt dışındaki genel müdürlerine ilişkin son tespit Sayıştayın 2017 Yılı Raporu'nda yer almıştı. Rapora göre, yurt dışındaki sadece bir şirketin genel müdürü, 2017 yılında 13 bin 500 avro maaş alıyordu. Bu tutar, sonraki iki yılın Sayıştay raporlarına yazılmadı. Genel müdürlerin üç yıldır aynı maaşı almaları durumunda bile güncel kurdan hesap yaptığımız zaman bu maaş yani 13 bin 500 euro, 120 bin 55 liraya tekabül ediyor ki bu 42,66 asgari ücret demek yani 42,66 asgari ücretle çalışanın aldığı maaş. Yani az önce de Sayın Çakırözer ifade etti, kurumda çalışan işçilerle ilgili, maaş konusunda aynı alanda çalışan işçilerden daha az maaş aldıklarını söyledi.

Şimdi, arada enteresan bir durum var yani genel müdürler çok yüksek maaş alıyor, işçiler çok düşük maaş alıyor. Arada bu makasın sebebi nedir? Gerçekten ilginç. Yani burada şunları da sormak istiyorum tabii: Bu talihli müdürler kimlerdir; in midirler, cin midirler? Raporlarda adları, sanları niye yok bunların? Kim oldukları neden gizleniyor, adları neden hiçbir kayıtta yer almıyor? Anlamak mümkün değil. Eti Madenin yurt dışında kaç genel müdürlüğü vardır? Bu genel müdürlüklerin 2018, 2019, 2020 maaşları ne kadardır? 2017 yılı raporlarında yer alan yurt dışı şirketi genel müdürlerinin 13.500 euro maaş aldıkları yönündeki Sayıştay tespiti neden daha sonraki raporlarda yazılmamıştır? Bunu da yine Sayıştay yetkililerine sormuş olalım.

Ve son olarak, Eti Madenin BOREL el dezenfektanı, BORON çamaşır deterjanı, BORTAM yüzey dezenfektanı gibi ürünlerinin, birçok ürününün olduğunu biliyoruz ve bu çalışmalarınızı gerçekten takdir ediyoruz. Bu ürünler kaç kalemdir? Kamuoyu nezdinde bu ürünler kabul görmüş müdür, bu ürünler konusunda hedeflenen amaca ulaşılmış mıdır? Satışları ve piyasa arz talep durumları nedir? Yurt dışı satışı var mıdır bu ürünlerimizin? Gerçekten millî ve yerli ürünler olarak bu yaptıklarınızla gurur duyuyoruz. Bu çalışmaları ortaya koyan ekibe de şükranlarımızı, teşekkürlerimizi sunuyoruz fakat şu konuyu da burada hep birlikte bir konuşmamız, aslında bir nihayetlendirmemiz lazım. Yaklaşık iki buçuk-üç yıldır KİT Komisyonundayız, her görüşmede bu yurt dışı şirketleri konusu gündeme geliyor. Şirketin yaptığı, oraya sizin de dizdiğiniz onlarca ürün var, yani bu ürün çeşitliliği nasıl artırılabilir, bunların piyasa payı nasıl artırılabilir? Gerçekten gurur duyuyoruz, gerçekten tebrik ediyoruz yani fakat bunu konuşamaz olduk. Bu yurt dışı şirketleri konusunu -Sayın Başkan, sizlerden de rica ediyorum- yani iktidarıyla muhalefetiyle bir şekilde, bir netleştirelim, kafalardaki soru işaretlerine sorulan sorulara bütün açıklığıyla, şeffaflığıyla cevap vererek bu konuyu tartışılır olmaktan çıkaralım bence ama sorulan sorulara da makul cevaplar vererek bunu yapayım. Her toplantımız, Eti Madenin her görüşmesinde bu konu 1'inci gündem maddesi ve bütün diğer meselelerin önünü örtüyor, arkadaşlarımız emek veriyor işte bir sürü ürün üretmişler, gayret etmişler, çaba sarf etmişler, bütün o emeklerini de gölgeleyen bu durumun da artık bundan sonra konuşulmaması adına, arkadaşlarımızın, bizlerin bu yurt dışı şirketleriyle ilgili sorduğu sorulara da samimiyetle, açık yüreklilikle, net rakamlarla cevaplandırırsak bundan sonra belki artık ürün çeşitliliğini, yaptığınız o güzel işleri konuşur, biz de sizlere teşekkürlerimizi iletiriz.

Benim konuşmam bu kadar, tekrar teşekkür ediyorum, emeklerinize yüreğinize sağlık diyorum. Güzel işler yapacağınıza olan inancımla saygılar sunuyorum.