BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Teşekkür ederim Değerli Başkanım.

Tabii, TPAO'dan beklentilerimiz yüksek. Neden yüksek? Çünkü biz Türkiye'deki toplam tüketimimizin yüzde 91'ini, doğal gaz tüketimimizin de yüzde 98.9'unu yurt dışından ithal ediyoruz, dolayısıyla, çok ciddi de rakamlar ödüyoruz. Özellikle, gerek petrol aramalarıyla ilgili gerek doğal gaz aramalarıyla ilgili bütün faaliyetleri doğal olarak destekliyoruz çünkü biz çok ciddi rakamları enerjiye ödüyoruz. Tabii, son dönemlerde özellikle doğal gazla ilgili bizim Karadeniz'de yaptığımız çalışmalar önemli. BOTAŞ Genel Müdürü buradayken işte "2022'nin sonu gibi." demişti Sayın Genel Müdürüm yani, "2022'nin sonu, 2023'ün başı gibi gazı sisteme veririz." demişti. Hatta bizim kıyıdan itibaren sorumluluğumuz var yaklaşık 200 kilometreyle kıyıdan itibaren ana sisteme bağlayacağız ama üretim kuyularından kıyıya kadar olan mesafeye de "Bizim ilgi alanımızın dışında." demişti. Bununla ilgili bir projeksiyonunuz var mı? Yani, bildiğim kadarıyla kıyıya kadar olan boru hattı 160 kilometre civarında söylenmişti, yanılıyor olabilirim. Bununla ilgili projeksiyonunuz var mı? Yani, biz, Tuna-1 kuyusundan ilk gaz akışını ne zaman sağlayacağız? Şimdi, 2021'in Mart ayındayız, işte, cumhuriyetin 100'üncü yılında gerçekten bu gaz akışıyla tanışabilecek miyiz?

Bir de bunun yaklaşık yatırım maliyeti ne kadar? Yani, belki, siz bunu önce arama ile tarama faaliyetleriyle ilgili söylemiştiniz, "Bu rakamın uluslararası rakamlarla mukayesesinde arama maliyetimiz 1 doların altında." demiştiniz, "Birim üretim maliyetimiz yüzde 54 daha ucuz, derin sondaj maliyetlerimiz yüzde 83 daha ucuz." diye ifade etmiştiniz. Yani, demek ki bu aldığımız gemilerin görevini yaptığı gibi bir sonuç çıkar ama bizde de şöyle bir kanaat var: Özellikle bu derin sondajlarla ilgili kullandığınız ekipmanların önemli bir kısmı ithalata dayalı, bundan dolayı da bunlar hep stratejik ürünler. Yani, herhangi bir olumsuzlukta, mesela, Akdeniz'de olan olumsuzluk da bildiğim kadarıyla bu konuyla alakalı, biraz da ambargoya uğradık gibi. Bunlar stratejik ürünler, gemilerimiz var, tamam ama bu sondajlarla ilgili malzemeyi biz üretmediğimiz sürece bu konularda sıkıntı yaşayacağımızı düşünüyorum. Mesela, şu an bununla ilgili ne kadar yerli malzeme kullanıyorsunuz? Ben, özellikle, sanayiyi bir miktar bilen birisi olarak söylüyorum, bunlar Türkiye'de yapılabilir. Yani yüzde 80'inin, yüzde 90'ının eğer iyi bir diyalog kurulabilirse çoğunun yapılabileceği kanaati bende hâkim. Dolayısıyla bu konuda bağımlılığımız ne kadar az olursa o kadar iyi olur diye düşünüyorum.

Yine, tabii, ekipmanlar var ama bunun yanı sıra bu ekipmanları kullanacak elemanların kalitesi de önemli. Diğer arkadaşlarımız da sordu, tekrara düşmemek açısından. Yani, burada neden böyle bir bağımlılığımız var? Yani, ben, bu sektörün üniversitelerimizde özellikle bu petrolle ilgili, sondajlarla ilgili çok ciddi mezunlar verdiğini. Uluslararası arenada da çok ciddi -şahsen benim de bire bir tanıdığım- mühendislerimiz var. Yani, yurt dışında farklı platformlarda çalışan teknik elemanlarımız da var. Yani, burada da, bu konuda biraz daha millîleşmek gibi çünkü teknik eleman konusunda çok ciddi işsizimiz de var. Mesela, özellikle savunma sanayisinde "Biz, 1.000 tane personel alacağız." diyordu geçen Temel Kotil, özellikle, elektrik elektronik, makine, endüstri mühendisleri gibi. Sizin de daha çok teknik insanlara ihtiyacınız var. Bu konuyla ilgili mesela, bu büyüklük oranında istihdam sağlamayı da düşünüyor musunuz veya projeksiyonunuz nedir? 2021 yılıyla ilgili nasıl bir projeksiyonunuz var? Bunlar millî meseleler, yani bunun sınırı yok. Netice itibarıyla petrol tüketimi de devam edecek, gaz tüketimi de devam edecek, biz de kaynaklarımızı ne kadar efektif kullanırsak o kadar aşağıya çekmiş olacağız. Dolayısıyla, biz, özellikle bu çalışmaları destekliyoruz.

Bir ara Trakya'da da işte trilyon TL'lere karşılık gelen ciddi rakamlardan bahsedilmişti. Bunu da bir yabancı şirket işletiyordu -benim bildiğim kadarıyla Kanadalı bir şirket işletiyordu- onlar da "Gaz bulduk, şöyle oldu, böyle oldu. Türkiye çok ciddi rezervlere sahip." gibi oradaki son durumla ilgili bir bilginiz var mı? Yani, bu Trakya'daki Kanadalı şirketin -bildiğin kadarıyla Valeura Enerjiydi- son durumu nedir? Hâlâ üretim yapıyor mu? İşte, yine milyar seviyesinde orada da bir kaynak tespitinden bahsediliyordu, oradaki o bahsedilen son durum ne?

Üçüncü husus: Tabii, yurt dışındaki faaliyetleriniz. Yurt dışında özellikle Afganistan, Azerbaycan, Irak, Rusya, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, tabii, buralar hep petrol yatakları. Burada yabancı şirketleri biz çok görüyoruz. Bizim de zaman zaman yurt dışında faaliyetlerimiz oluyor, işte, inşaat sektöründe faaliyet gösteriyoruz. Orada, mesela, özellikle, Çinli şirketler, yani bugün dünyanın dört bir tarafında... Deve boynu mu diyorsunuz bilmiyorum, o şey?

TPAO GENEL MÜDÜRÜ MELİH HAN BİLGİN - At başı.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - At başı. Neyse, biraz yaklaşmışız en azından.

Yani, bunların her birinin başında bir Çinli görmek mümkün. Bunu Afrika'da da görmek mümkün, Asya'da da görmek mümkün, bu enerji nerede varsa -bunun adına gaz deyin, bunun adına petrol deyin, ne derseniz deyin- bunların başında muhakkak Çinliler var. Bu Çin devletinin de bu şirketlere yönelik inanılmaz sağladığı imkânlar var. Tabii, bunlar bu imkânları da o ülkelere sağlıyorlar. Yani, ben, Türkmenistan'ı bir miktar bildiğim için söyleyeyim, bugün Türkmen gazının üretiminin yüzde 55'i, 60'ı şu an Çin'e gidiyor. Bunlar, sadece maaşlarını ödeyecek kadar para veriyorlar, gerisini hesaptan düşüyorlar. Zaten, maliyeti 100 ise 300 liraya yapıyorlar. Dolayısıyla daha işin başında gazı bedava almış oluyorlar. Yani, diyelim ki hattın maliyeti 2 milyarsa bunlar zaten hattın maliyetine 6 milyar diyorlar. Hattı yapıyorlar, maliyet hesaptan düşerken gerçek maliyeti 2 milyarsa zaten 1'inci, 2'nci, 3'üncü turda da bu işi çözüyorlar. Dolayısıyla arkanızda devlet desteği olmadan özellikle bu pazarlarda yer edinmeniz biraz zor. Bununla ilgili bir projeksiyonunuz var mı? Yani, ben baktım şu an yurt dışındaki üretiminiz yurt içinden elde ettiğiniz üretimlerin yaklaşık 2 katı gibi. Yani, biri 46-50 bin varil gibi öbürü de 180 bin gibi. Yani, netice itibarıyla buradaki rezervlerimizi tamam sonuna kadar kullanalım ama yurt dışı kaynaklarını devreye sokmadığımız sürece bizim ihtiyacımızın karşılanması mümkün değil. Bu konuyla ilgili özel bir projeksiyonunuz var mı? Mesela, 2022'de ne düşünüyorsunuz, 2023'te ne düşünüyorsunuz? Biz, işte 2023 sonu itibarıyla tüketimimizin yüzde 60'ını, yüzde 70'ini gerek iç gerekse dış kaynaklardan elde ettiğimiz üretimlerle karşılayabilir duruma gelebiliriz diyebilir misiniz?

Şimdi, tabii, Asya'yla diyaloglarımız iyi, Azerbaycan'la diyaloglarımız gayet iyi, öbür tarafta Azerbaycan özellikle Şahdenizi'nde diğer ilave alternatifler var. İşte, Türkmenler gaz konusunda dünyadaki rezervler sıralamasında 4'üncü veya 5'inci ülke diye biliyorum. Dışişleri Bakanlarımız geçen karşılıklı geldiler, gittiler, görüştüler, bununla ilgili bir mesafe katedilebildi mi? Yani, sadece işe petrol üretimi değil, yurt dışında gaz üretimiyle ilgili de çalışmalarımız olabilir diye düşünüyorum. Benim fikrim şu: Özellikle araçlar da dâhil petrol tüketimi dünyada düşerken gaz tüketimi gittikçe artıyor gibi geliyor bana dolayısıyla zamanla gaz konusunda -zaten dışa bağımlıyız- yurt dışı faaliyetlerinizi, arama faaliyetlerinizi, üretim faaliyetlerinizi... Gaz konusunda da bir projeksiyonunuz var mı? Bununla ilgili düşünceleriniz neler?

OTURUM BAŞKANI NEVZAT ŞATIROĞLU - Sayın Yaşar, son bir dakikanız lütfen.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Tamam, teşekkür ediyorum.

Tabii, özellikle çok ciddi nakliyeler yapıyorsunuz. Nerede yapıyorsunuz? Kuyulardan elde ettiğiniz ham petrolü rafinerilere taşıyorsunuz. Bununla ilgili kayıpların, kaçakların, hırsızlıkların zaman zaman olduğunu duyuyoruz, işitiyoruz ama mevcut teknolojilerle bunu tespit etmek mümkün. Yani, bunu bırak, uzaydan yeraltındaki rezervleri tespit eden bir yöntem varken yani çıkarılan petrol, rafineriye ulaşan miktar, arada kaybolan miktarı yani tırnağınızın üzerinde yapacağınızı ben tahmin ediyorum. Bununla ilgili kayıplar var mı, kaçaklar var mı? Varsa bunlarla ilgili öngördüğünüz tedbirler var mı? Bir de Sayın Başkanım bu gemilerden birini Komisyon olarak özellikle Karadeniz'deki sondaj gemisini...

YAVUZ SUBAŞI (Balıkesir) - Onu ben söyleyecektim.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Peki, bırakayım.

OTURUM BAŞKANI NEVZAT ŞATIROĞLU - Buyurun, buyurun siz ilave edin. "Gezelim." diyeceksiniz değil mi?

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Evet. Yani, orada en azından yerinde görme fırsatı olursa, yani yüce Türk milletini gördüğüne daha fazla inanıyor. Hani, bazen diyorlar "Çok gezen mi bilir, çok okuyan mı bilir? Bu konuda bir şey var, yani ben şahsen çok gezeni, yani gördükçe bu işlere daha fazla katkı sağlayacağımıza, daha fazla bilgi sahibi olduğumuza inananlardanım diyorum, çalışmalarınızda başarılar diliyorum.

İnşallah, önümüzdeki yıllarda bütün bu bahsettiğimiz sorunlardan arınmış, üretimimiz konusunda gerçek manada ciddi mesafeler alırız diye düşünüyorum.

Hepinize çalışmalarınızdan dolayı teşekkür ediyor, başarılar diliyorum.