SİBEL ÖZDEMİR (İstanbul) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Evet, biz de Komisyon dışından gelip katkı sunmaya çalışan milletvekilleri olarak görüşlerimizi paylaşacağız.

Evet, genel gerekçeye tabii ilk baktım ben ve uzun süredir de gündemdeydi kooperatiflerle ilgili bir düzenleme yapılacağı. Gitmiş olduğumuz ya da ziyaret etmiş olduğumuz bölgelerde, illerde kadın kooperatifleriyle en fazla karşılaştığımız için dikkatimi çekti bu kanunda neler getirileceği. Bu kooperatifler, tabii kadın kooperatifleri daha çok yerel yönetimlerin ve ilgili kalkınma adına çalışan sivil toplum kuruluşlarının desteğiyle daha çok kurulan kooperatifler olarak ortaya çıkıyor. Bu kanunda da bu kooperatiflere yönelik iyi yönde bir düzenleme yapılıyor. Sayın Gürer'in de belirttiği gibi daha farklı talep ve ihtiyaçlar da var, belki bunlar da gündeme gelebilir.

18 değişiklik yapılmış kanunda. Eylem planları hazırlamış teklif sahibi değerli milletvekilimiz. Bu eylem planları nasıl hazırlandı? Bir 2012 dönemi var galiba, bir de 2019-2023 dönemi diye gördüm. Bunlar nasıl hazırlandı? Yani bu sektörün temsilcileri ya da kooperatiflerden katılımcılar, özellikle büyük bölgelerde faaliyet gösteren kooperatif temsilcileri...

Şimdi, bir de 3 farklı bakanlığı ilgilendiren alan var tabii, bugün bütün hatipler gündeme getirdi. İşte tarım, üretim, konut, sigorta, tüketici, farklı alanları, daha çok ticaret alanını ilgilendiren var ve bunların hepsinin temel, ortak sorunları bir kanun teklifinde düzenlenmeye çalışılıyor. Bu, bir sorun olarak gözüküyor. Ve gerekçede en çok dikkatimi çeken de işte, bütüncül, detaylı bir şekilde çalışma yapıldığı... Ama bunun böyle yapılmadığı ortada. Ve yönetim yapılarında da şeffaflığa, profesyonel bir yönetime, denetime, çağdaş yönetim ilkelerine çok vurgu yapılıyor. Ama bu, aslında burada yapılan kanun teklifinden öte bu alanlarda işte, tarım alanı -ki tali komisyon, detaylı bir görüşünü bilmiyoruz- Çevre ve Şehirciliği ilgilendiren konut -şu an Türkiye'nin en ciddi kriz konularından biri konut sorunu- ve bununla ilgili, konut kooperatiflerinden muazzam derecede mağdur olan vatandaşlarımız var. Kriz konuları var ama kanun teklifine baktığımız zaman bu temel yapısal sorunlar biraz ilgisiz kalmış.

Şunu vurgulamak istiyorum: Şeffaflık, denetim, çağdaş yönetim, liyakate dayalı profesyonel yönetim yapısı... Bu, sadece kooperatiflerin değil, ülke olarak temel bir sorun ve giderek tahrip olan bu kurumsal mekanizmalar, maalesef, ülkenin yapısal sorunu olarak duruyor. Yani bu kanun teklifiyle yapılacak olan bu düzenlemenin, bu yapısal sorunlara çok büyük katkı sağlamayacağını düşünüyorum.

Sabancı Üniversitesi ve İnsani Gelişme Vakfı bir rapor hazırlamaya çalışmış. Raporda en temel sorun bu kooperatiflerle ilgili veriler. Bu alanda düzenleme yapabilmek için iyi bir veri kaynağı yok. Ve dediğim gibi, özellikle 3 farklı alanı içermesi de sağlıklı bir çalışma yapılmasına engel oluyor. Ve tüm dünyaya baktığımız zaman da özellikle istihdam alanında kooperatiflerin rolü çok büyük. İşte Avrupa'da, özellikle Almanya, Fransa, İtalya gibi ülkelerde güçlü kooperatifler ve büyük kooperatifler var. Ve istihdamın temel parçası olarak gözüküyor. Yani ülkelerin kalkınmasında, büyümesinde, kırsal kalkınmada, özellikle bölgesel kalkınmada kooperatifler önemli motor güçleri. Ama bizde yapılan 18 değişikliğe rağmen, en temel kritik sorunlar yönetim zafiyeti ve finansal şeffaflıkla ilgili temel sorunlar. Bu getirilen kanun teklifiyle zaten daha çok bu konulara odaklanılmış gibi görünüyor.

Kooperatifler, özellikle kırsal alandaki kooperatifler ekim, üretim, pazarlama özellikle istihdam modelleri açısından çok önemli kooperatifler. Ancak getirilen düzenleme bu yapısal sorunlara -dediğim gibi- bir çözüm getirmeyecek gibi duruyor.

Bir de eğitim vurgusu yapıldı ama kanun teklifinde yöneticilerin alacağı eğitim 2022'nin sonuna erteleniyor. Neden öyle bir öteleme yapılıyor? Şimdi, mevcut yöneticilerin de o eğitim programı içerisine dâhil edilmesi belki daha anlamlı olur, yani 2022'nin sonu oldukça uzak. Mevcutta zaten sorun var, ilerisi için zaten eğitim modeli var. Ve şöyle bir durum da var tabii: "Eğitim" derken hepimiz, bu salondaki herkes muhtemelen ilkokul zamanı kooperatiflerle tanıştı. Okullarımızın içindeki kooperatif kollarında bizim için belki en güzel gün o kooperatifte öğrenciyken çalıştığımız gündü. Yani eğitim modelinin içine entegre edilerek ileriye dönük planlanması gereken ama bu da -dediğim gibi- ülkenin temel ekonomik, kalkınma ve büyüme modelinin bir parçası, bütüncül bir politikanın parçası.

İşte, bugün bütün kanunlarda olduğu gibi aceleyle gelmiş... Temsilciler burada mı? İlgili tali komisyonların görüşü var mı? Detaylı bir çalışma yapıldı mı? Temsilciler ne diyor, Komisyona ya da Meclise önerileri neler? Bunları hiç duymadık, ilgili tali komisyonların görüşlerini de duymadık. Bu alanda ihtisası olan, çalışan milletvekillerinin de muhtemelen katılımı kısıtlı buraya.

Son zamanlarda Meclise gelen kanunlarda hep şu cümle var: "Yeni gelişen teknolojik gelişmelere uyumlu yasalar." İşte, elektronik sürece devredilen bazı düzenlemeler. Bu kanun teklifinde de var. Ama sorun bu değil. O kurumların, kurumlarımızın, üretimin, ekonominin bu alandaki vatandaşlarımızın sorunlarını çözecek değişiklikler değil bunlar. Zaten teknik, belki Meclise, kanuna bile gerek yok, yönetmelikle elektronik ortamda düzenlemeler yapılabilir ama bu gerekçeyle çok önemli alanlardaki kanunlar hızlı, aceleyle, detaylı çalışmadan geçecek. Ben bu 19'uncu değişikliğin de üreticilerimizin ya da kooperatiflerin yapısal sorunlarını çözeceğine inanmıyorum diyorum.

Komisyonunuzu saygıyla selamlıyorum.