ABDURRAHMAN TUTDERE (Adıyaman) - Tamam Başkanım, teşekkür ediyorum.

Sayın Başkanım, Sayın Meclis Başkanım, değerli milletvekili arkadaşlarım; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Tabii, geneli üzerinde hem Komisyon üyelerimiz hem de benden önceki konuşmacılar değerlendirmeler yaptılar, ben de kısaca görüşlerimi ifade etmek istiyorum.

Değerli arkadaşlar, ülkemiz çok derin bir kriz yaşamakta ve yurttaşlarımız Türkiye'nin her tarafında zamlarla boğuşmaktadır. Seçim bölgem olan Adıyaman da aynı şekilde bu krizden nasibini almaktadır. Bu hafta sonu yapmış olduğumuz gezilerde, özellikle pazar yerlerinde yapmış olduğumuz gezilerde yurttaşlarımız hayat pahalılığından sitem etti ve yakınıyor. Çiftçi tarlaya gidemiyor, işçi aldığı ücretle çocuklarının nafakasını karşılayamıyor. Kış geldi, millet kömür alamıyor, doğal gaz faturasını ödeyemeyen milyonlarca insan var, asgari ücretle geçirmek zorunda kalan milyon milyonlarca yurttaşımız var. Tabii, içeride ve dışarıda yaşadığımız bütün bu sorunların temel bir sebebi var, benim kanaatime göre, bütün bu kötülüklerin anası Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi olarak Türkiye'ye giydirilen bu anayasal rejimdir, bu sistemdir diyelim. Bu sistem Türkiye'ye 2017 yılından beri patinaj çektiriyor, ülkemiz her alanda geriliyor. Şu anda Türk lirası dünyadaki bütün paralar karşısında hızla değer kaybediyor. Dolayısıyla, Türkiye'de ciddi anlamda bir sistem değişikliğine ihtiyaç var. Sayın Meclis Başkanımız da sabahki konuşmasının 7'nci sayfasında, aslında Türkiye'nin gerçekten yeni bir anayasaya ihtiyacı olduğunu açık yüreklilikle dile getirdi ve aynen şunu ifade etti: "Anayasa değişikliği değil, zamanın ihtiyaçlarına cevap veren, yeni ve iç bütünlüğü olan bir anayasaya ihtiyacı vardır Türkiye'nin." dedi. Doğru söylüyor Başkanımız. Biz de Cumhuriyet Halk Partisi olarak, Türkiye'de yaşadığımız bütün sorunların ana kaynağının sistemden kaynaklandığını, bu tek adam rejiminin ülkemizi içeride ve dışarıda sıkıntıya soktuğunu görmekteyiz. Dolayısıyla, Türkiye'de yeniden güçlendirilmiş demokratik bir parlamenter sisteme ihtiyaç vardır ve biz, şu anda, buralarda, Mecliste neleri konuşursak konuşalım bu sistemle ülkemizin bir yere varma şansı yoktur, hangi bütçeyi getirirsek getirelim bu bütçeler de sorunları çözmekten uzak olacaktır. Onun için, Türkiye'nin gerçekten yasaması güçlü bir demokratik parlamenter sisteme ihtiyacı var. Bu başkanlık sisteminde, biz de Türkiye Büyük Millet Meclisinin üyeleri olarak gerçekten Meclisin yürütme karşısında zaman zaman ezildiğini görmekteyiz, bunu söylemek çok hoş değil ama yürütmenin gölgesi yasamanın üzerinde, her daim görüyoruz. Yine, Sayın Meclis Başkanının sabahki konuşmasında verdiği cevaplarından bir tanesi: 18 bin soru önergesi cevapsız bırakılmış yürütme tarafından. Aslında, bu bile tek başına yürütmenin yasamayı hesaba almadığını, bu başkanlık sistemi denilen modelde yasamanın zayıfladığının bir göstergesidir, bundan hareketle de aslında Türkiye'nin bir sistem değişikliğine ihtiyacı olduğunu görmekteyiz. Türkiye'de yasaması güçlü bir sisteme ihtiyaç vardır. Herkesin "Benim anayasam" diyeceği, sadece bir siyasi partinin mutfağında değil, bütün tarafların, bütün yurttaşların, bütün farklı kesimlerin tartıştığı, üzerinde istişare ettiği, görüş birliğine vardığı bir anayasaya ihtiyaç vardır, bu anayasanın da biz demokratik parlamenter sistemi önceleyen bir anayasa olacağını dile getiriyoruz. Bu anayasada Türkiye Büyük Millet Meclisine giden yolların demokratikleşmesi ve güçlendirilmesi gerektiğine inanıyoruz.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısı ve temsil niteliği demokratikleştirilmeli ve güçlendirilmelidir diyoruz. Yasama girişim üçlü, yasa önerisi, yasa tasarısı ve halk girişimi olmalıdır diyoruz. Muhalefet hakkı somut güvencelere kavuşturulmalıdır diyoruz. Yasama komisyonları uzmanlık ilkesi temelinde işlevsel kılınmalıdır. Nitelikli yasa, hukuki gerekçeleri ve etki analiziyle birlikte tasarlanmalıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin hükûmeti denetim yolları işler ve etkili hâle getirilmelidir. Karar çoğunlukları nitelikli yasa sürecine katkı sağlayıcı olmalıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen yasalar üzerinde referandum yoluyla halk vetosu tanınmalıdır. Yasama sorumsuzluğu istisna içermeyen bir hüküm olarak düzenlenmelidir. Yasama dokunulmazlığı temsil yetkisinin amacına uygun olarak düzenlenmelidir. Bu başlıklar altında Türkiye'nin çağdaş, güçlendirilmiş, demokratik bir parlamenter sisteme ihtiyacı olduğunun tekrar altını çiziyoruz.

Bir de bugün, tabii, Kamu Denetçiliği Kurumunun bütçesini de görüşüyoruz. Kamu Denetçiliği -Sayın Başkan da burada- aslında "Halkın avukatı" demek yani halkın her türlü hakkını, hukukunu savunan bir kurum ancak Türkiye'de, Sayın Başkan, halkımızın yaşam hakkı ihlal ediliyor ve kendi çoluk çocuğunun nafakasını karşılayamamasından, iş bulamamasından dolayı bütün hakları ihlal ediliyor, burada Kamu Denetçiliğine aslında çok iş düşüyor. Kamu Denetçiliğinin daha aktif olması ve her alanda çalışma yapmasının da gerekli olduğuna inanıyoruz.

Sayıştaya ilişkin de bir şey söyleyeyim. Ben, tabii, avukatlık dönemimde de Sayıştay raporlarını okuduğumuzda Sayıştay raporları gerçekten hem çok gerekçeli hukuki metinler hâlindeydi hem de cesurca birtakım yolsuzlukların tespit edildiğini görüyorduk. Şu anda Sayıştay raporları çok daha kısa ve çok daha sadeleşmiş durumda bunun gerekçesi nedir tam bilmiyorum ama...

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Evet, sürenizi aştınız Sayın Tutdere.

ABDURRAHMAN TUTDERE (Adıyaman) - Toparlıyorum Başkanım.

...bu konuda Sayıştaya çok iş düşüyor, Türkiye'de yetimin hakkını koruyan kurumlardan bir tanesidir, en önemli kurumlardan bir tanesidir. Meclis adına denetim yapan Sayıştayın daha özverili, daha çok çalışması gerektiğini düşünüyorum.

Sizlere de teşekkür ediyorum Başkanım.

İyi çalışmalar diliyorum hepimize.