ŞAMİL AYRIM (İstanbul) - Çok teşekkür ediyorum Değerli Başkanım.

Dışişleri Bakanlığımızın Değerli Bakan Yardımcısı, Millî Savunma Bakanlığımızın temsilcileri, değerli Komisyon üyesi arkadaşlarım; hepinize çok teşekkür ediyoruz, çok değerli düşüncelerinizi ve görüşlerinizi açıkladınız.

Tabii, benim sahada gördüklerim, yaşadıklarımız var; onlarla ilgili çok kısa da olsa Komisyonunuzu bilgilendirmek isterim. Önemli olan kırk dört günlük vatan savaşında -bu tabir artık yerleşmiş- artık literatüre de geçmiş bir şey: Azerbaycan'ın bu zaferi ve Türkiye Cumhuriyeti devletinin ordusuyla, halkıyla onurlu bir şekilde Azerbaycan'ımızın yanında dik duruşu çok önemliydi ve Sayın Aliyev "Azerbaycan'ın haklı davasını, halkının taleplerini karşılamak için bizim bu savaştan başka çıkar yolumuz yok. Otuz yıldır bizi oyaladılar ama geldiğimiz noktada bu savaşı yapmamız gerekiyordu." dedi. Azerbaycan, bakınız, bu savaşta uluslararası savaş kurallarına uyan bir devleti gibi yani sivillere hiçbir zaman zarar vermeden bu savaşı başardı.

Şimdi, geldiğimiz noktada, tabii, bu anlaşma birçok kesime mesajlar veriyor; başta Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine, bölgedeki devletlere mesajları var, Ermenistan'a ciddi mesajları var ve Türk dünyasına ciddi mesajları var. Ermenistan'a verdiği mesaj işte bugün geldiğimiz nokta, barışa giden, normalleşme sürecine giden bir noktaya gelmiş durumda. Aslında bu anlaşmanın ruhuna baktığımız zaman bu bölgede artık kan dökülmesin; bu bölgede dostluk, kardeşlik ilişkileri gelişsin, komşuluk ilişkileri gelişsin; bu anlaşmanın temel ruhu bu ve Türkiye, Azerbaycan bu anlaşmayı imzalayarak Türk Cumhuriyetleri'ne, diğer cumhuriyetlere de çok güzel bir yol haritası sunuyorlar. O bakımdan, bu anlaşmayı öyle görmek lazım.

Tabii, Ermenistan meselesi bugünlerde bizim için çok önemli. Arkadaşlar, koşulsuz olarak normalleşme sürecine iki devlet de geldi. İlk görüşmeler gayet normal gidiyor. İnşallah temennimiz o ki Ermeni diasporasının da Paşinyan Hükûmetini fazla etkilememesi ve bu normalleşme sürecinin çok kısa zamanda tamamlanması. Biliyorsunuz, hava yolu ulaşımı başladı. Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin geçmişine baktığımız zaman, Ermenistan'ın bağımsızlığını ilk tanıyan ülke Türkiye. Dolayısıyla, o zaman hava yolunu açmış, yardım göndermiş; sonradan, Azerbaycan toprakları işgal edilince sınırları kapatmış. Ermenistan her ne kadar şartsız olarak bu masaya oturduysa Türkiye gibi tabii, ortada gerçekler var; bu anlaşmanın içeriğinde 13 Ekim 1921 Kars Anlaşması'na yönelik bir gönderme var. Kars Anlaşması nedir? Biraz evvel değerli büyükelçimiz ifade etti, Kars Anlaşması o coğrafyada bizim sınırlarımızı belirleyen anlaşma. Nasıl Lozan bizim batı sınırlarımızı belirlemişse Kars Anlaşması da bir anlamda bu sınırları belirleyen bir anlaşma.

Ben sözlerimi fazla uzatmak istemiyorum. Can Azerbaycan'ımız ile Türkiye arasında imzalanmış olan bu anlaşmanın sadece iki devlet arasında imzalanmış bir anlaşma olarak görülmemesi gerekiyor. Bu anlaşma, aynı zamanda, Kafkaslarda, Türk coğrafyasında -biraz evvel de ifade ettim- huzur, refah, barış, kardeşlik ilişkilerinin gelişmesine yönelik bir anlaşmadır; bu şekilde bakmak lazım. Ben siyasi partilerimize çok teşekkür ediyorum. Savaşın ilk gününden sonuna kadar, bugün de aynı desteği veriyorlar. Yalnız, değerli arkadaşlarım, bundan sonraki süreç kolay bir süreç değil, zor bir süreç. Bakın, Azerbaycan bu toprakları geri aldı ama o topraklara otuz yıldır mayın döşenmiş. Biz Sayın Aydın Bey'le Şuşa'ya kadar gittik, gözlerimizle gördük. Şuşa'ya giderken yolun sağı solu mayın döşenmiş, böyle bir coğrafya ve maalesef, dün okuduğum bir makalede de bu mayın temizleme işinin zaman alacağı ve şu ana kadar da 150'den fazla suçsuz insanın o mayınlara basarak öldüğü söyleniyor. Dolayısıyla, Azerbaycan bir taraftan orayı "berpa" ederken -Azerbaycan tabiriyle- bir taraftan yolları, hava yollarını açarken, yüksek gerilim hatlarını, akıllı şehirleri inşa ederken böyle de bir handikap var; onun için, bu da çok önemli. Bizim Azerbaycan'a desteğimizin aynı ruhla devam etmesi gerekir diye düşünüyorum, Komisyonumuza bir kez daha sevgilerimi, saygılarımı sunuyorum.

Teşekkür ediyorum Sayın Başkanım.